Мөһсин Гәраәти

Bildirişlər

1.Səbrin kökü Allaha və axirətə iman, eləcə də əvəz veriləcəyinə ümiddir.
157. ﴿أُولَـئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَـئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ﴾

“Onlar üçün onların Rəbbi tərəfindən salam və rəhmətlər var və onlardır hidayət yetişənlər.”

Nöqtələr

◘“Salavat” sözü ne’mət və mərhəmətə daxil olmaq mə’nası verən kökdəndir.¹

◘Allah çətinlikləri səbir və müqavimətlə qarşılayan mö’minlərə Öü salam göndərir. Amma rifah içində yaşayıb zəkat ödəyən mö’minlərə peyğəmbərin salam göndərməsini göstəriş verir.²

Bildirişlər

1.Allah səbir əhlini Öz xüsusi rəhmətinə qərq edir.

2. Səbirlilərin Allah tərəfindən təşviq olunması bizə öyrədir ki, i’sar, səbir və mücahidə əhlinin cəmiyyətdə xüsusi kəramət və ehtiramı olmalıdır.

3. Təşviq rübubiyyət şə’ni və tərbiyə zərurətidir.

4. Səbir əhlinin hidayət edilməsi qəti və aşkardır. Qur’anda bir çox insanların hidayəti sadəcə arzu olunsa da, səbir əhlinin hidayəti qəti bəyan olunur.

5. Hidayətin mərhələləri vardır. “İnna lillahi və inna iləyhi raciun” deyənlər mö’min və hidayət edilmiş olsalar da, səbir və Allahın salamından sonra daha üstün mərhələlərə nail olurlar.
158. ﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ﴾

“Həqiqətən, Səfa və Mərvə Allahın nişanələrindəndir. Ona görə də Allah evinin həcc və ya ümrəsini yerinə yetirən kəs Səfa və Mərvə arasında təvaf edə bilər və bunun eybi yoxdur. (Vacib işlərdən əlavə) hər kəs könüllü olaraq xeyir bir iş görsə, həqiqətən, Allah təşəkkür edən və biləndir.”

Nöqtələr

◘“Şəair” xüsusi əməllərin nişanələri mə’nasını daşıyan “şəirə” sözünün cəm formasıdır. Allahın ibadət üçün müəyyənləşdirdiyi əlamətlər “şəairəllah” adlandırılmışdır.³

◘Səfa və Mərvə Məscidül-Həramın kənarındakı iki dağın adıdır. Bu dağlar arasında təqribən 428 metr məsafə vardır. Onlar üzbəüz yerləşmişdir və hazırda örtülü xiyaban şəklindədir. Allah evinin ziyarətçiləri üçün bu iki dağ arasında yeddi dəfə hərəkət etmək vacibdir. Bu iş həzrət İbrahimin fədakar zövcəsi Hacərin xatirəsinin yad edilməsidir. Hacər öz körpəsi İsmail üçün su əldə etmək məqsədi ilə bu iki dağın arasında yeddi dəfə iztirab və nigarançılıqla hərəkət etmişdir. İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: “Yer üzündə bu iki dağ arasındakı məkandan üstün yer yoxdur. Çünki istənilən bir təkəbbürlü şəxs həmin məkanda başı-ayağı açıq, kəfənə bürünmüş şəkildə, heç bir imtiyaza və əlamətə malik olmadan hərəkət edir. Bə’zən qaçır, bə’zən isə yeriyir. Bu xatirələrdən əlavə Səfa dağı İslam peyğəmbərinin də’vətini, Məkkə kafirlərinin tövhidə necə də’vət olunduğunu və onların bundan necə imtina etdiyini yada salır.¹

◘Cahiliyyət dövründə müşriklər Səfa dağının başına Usaf, Mərvə dağının başına isə Nailə adlı bütlər bərkitmişdilər. Dağlar arasında sə’y (qaçış) zamanı bu iki bütə təbərrük olaraq toxunardılar. Bütpərəstlərin bu hərəkəti səbəbindən müsəlmanlar Səfa və Mərvə arasında sə’ydən ikrah duyur və düşünürdülər ki, vaxtı ilə bu dağların üzərində bütlərin qoyulması bu günkü sə’y üçün bir maneədir. Yuxarıdakı ayə nazil oldu və bəyan edildi ki, Səfa və Mərvə ilahi nişanələrdir. Nadan insanların bu iki dağa hörmətsizliyi onlardan kənarlaşmaq üçün əsas ola bilməz.²

◘Bə’zən həcc və ümrə azan və iqamə kimi yanaşı xatırlanır. Bə’zən ümrə əməlləri ayrıca yerinə yetirilir. Ümrədə beş əməl vacibdir: Ehram, təvaf, təvaf namazı, Səfa və Mərvə arasında sə’y, saçı və ya dırnağı qısaltmaq. Həccin bundan başqa da əməlləri vardır ki, məqamı çatanda həmin əməllərə nəzər salacağıq. Hər halda Səfa və Mərvə arasında sə’y həm ümrəyə, həm də həccə aiddir.

◘Səfa və Mərvənin müşahidəsi tarix səhnəsində iştirakdır. Bu müşahidə vasitəsi ilə təsəvvürün yerini təsdiq, zehniyyətin yerini eyniyyət tutur. Səfa və Mərvədə ilahi məktəb fəaliyyətdədir. Bu məktəbdə Allahın iradəsi çeşidli fərqlərə malik insanları eyni bir libasda, eyni bir cəhətdə toplayır. Bu bir peyğəmbərşünaslıq məktəbidir. Bu məktəb öyrədir ki, həzrət İbrahim - bu ilahi peyğəmbər ilahi göstərişi yerinə yetirmək üçün öz zövcəsi və övladını susuz səhrada necə tənha qoydu. Burada həm də insanşünaslıq dərsi öyrədilir. Öyrədilir ki, insan bir neçə anda əbədi əsərləri qalacaq əməllər yerinə yetirə bilər. Səfa və Mərvə arasındakı sə’y öyrədir ki, hamı birlikdə hərəkət etsə, cəmiyyətdə ilahi ruh təcəlla edər. Səfa və Mərvə arasında sə’y öyrədir ki, təkəbbürü bir kənara qoyub başqaları ilə çiyin-çiyinə hərəkət etmək lazımdır. Bu dərslərdən aydın olur ki, Allah adını canlandırmaq yolunda qadın və uşağın da payı vardır.

◘Əvvəlki ayələrdə bəla və sınaqdan danışıldı. Bu ayədə isə Hacər, onun övladı, bu uşağın atası və digər müsəlmanların sınağından söhbət açılır. İlahi və ixlaslı işin əsəri o qədər yüksəlir ki, bütün peyğəmbər və övliyalar İbrahimin zövcəsi Hacərə təqlid etməli olurlar. İstisnasız olaraq bütün müsəlmanlar kəfənə bürünərək Hacər tək tövşüyə-tövşüyə həmin məsafəni yeddi dəfə qət edirlər. Allahın bu göstərişi onun Hacərə təşəkkürüdür.

◘Səfa və Mərvə arasında sə’y vacib olsa da, “eybi yoxdur” ifadəsi ilə bu yerin bir zaman müşriklərin əlində olmasından yaranan nigarançılıqlar aradan qaldırılır.

◘Təvaf dairəvi hərəkət deyil. Eyni bir nöqtədən başlayaraq yenidən həmin yerə qayıdışa təvaf deyilir. Bu hərəkət həm dairəvi, həm də düzxətli ola bilər. Ona görə Kə’bə ətrafındakı dairəvi hərəkət də təvaf adlanır,¹ Səfa və Mərvə arasındakı düzxətli hərəkət də.

Bildirişlər

1. Allahın bə’zi məkan və zamanlara xüsusi diqqəti onların ilahi nişanə sayılmasına səbəb olur.

2. İnsanın niyyəti işlərə dəyər verir. Müşriklər bütlərə toxunmaq üçün sə’y etdikləri halda, müsəlmanlar Allah razılığı üçün bu işi görürlər. İslamda buyurulur: “Allahın razılığı üçün sə’y edin.”

3. Əgər haqq mərkəzləri hansısa qruplar tərəfindən xürafatla bulaşdırılarsa, həmin mərkəzdən əl götürmək yox, orada iştirakla uyğun çirkabı aradan qaldırmaq lazımdır. Müəyyən yollarla azğın qrupların əli həmin mərkəzlərdən qoparılmalıdır.

4. İbadət aşiqanə və könüllü olmalıdır.

5. Allah Öz bəndələrinin ibadəti müqabilində təşəkkür edir. Bu tə’bir Allahın Öz bəndələrinə ən böyük lütfüdür.
159. ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَـئِكَ يَلعَنُهُمُ اللّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ﴾

“O kəslər ki, Kitabda xalqa bəyanla nazil etdiyimiz aşkar dəlil və hidayət vasitələrini gizləyirlər, Allah onlara lə’nət edər və bütün lə’nət edənlər onlara lə’nət oxuyar”.