Mövzu№ Sahibkarlıq fəaliyyətinin mahiyyəti, növləri və innovasiya sahibkarlığı. Plan

Fond birjaları. 
Bazar münasibətlərinin daha bir strukturu və maliyyə 
sahibkarlığının ən mühüm elementlərindən biri fond birjalarıdır. Fond birjaları 
dedikdə, təşkilati cəhətdən qeydiyyatdan keçmiş, müntəzəm olaraq fəaliyyət 

---

göstərən qiymətli kağtzlar bazan nəzərdə 
tutulur. Bunlar da ilk növbədə kapitalın mobilliyyinin yüksəldilməsinə və aktivlərin 
real dəyərinin müəyyənləşdirilməsinə xidmət edir. Fond birjalarının formalaşma 
prinsipi tələb və təkliflərin operativ tənzimlənməsinə əsaslanır. 
ABŞ-ın təsərrüfat həyatında fond birjaları böyük əhəmiyyətə malikdir. Burada 
əmanətlərin əsas sahibləri ayrı-ayrı şəxslərdir. Onlar 1989-cu ildə 482 mlrd, dollar 
vəsait yığmış və eyni zamanda 284 mlrd, dollar borc vermişdir. Bu iki məbləğ 
arasındakı fərq (198 mlrd, dollar) maliyyə aktivini təşkil edir. Onun da böyük bir 
hissəsi dövlət tərəfindən milli borcu ödəmək üçün buraxılan qiymətli kağızların 
alınmasına sərf edilib. Xalis əmtəələrin məbləği xarici investisiyaların hesabına 
artmışdır. Onların müsbət saldosu 68 mlrd, dollar təşkil edir. 
Qiymətli kağızlar bazarının məzmunu onun əsas funksiyasına nəzər yetirdikdə 
aydınlaşır. 
Bu funksiyalara aşağıdakılar daxildir:
 
- 
müəssisənin və əhalinin azad maliyyə vəsaitinin toplanması: 
- 
iqtisadiyyatın investisiyalaşması; 
- 
qiymətli kağızların tədavülünün kəsilməzliyinin təmin olunması. 
Keçid dövriində qiymətli kağızlar bazarının özünəməxsus xüsusiyyətləri var. 
İstehlak bazarında səhmlərin satılmasında çətinliklər meydana çıxır. Belə çətinliklər, 
əhalidə investisiyalışdırma ənənəsinin olması üzündən daha da dərinləşəcək. Keçid 
dövründə qiymətli kağızlar bazarının prinsipial xüsusiyyətlərindən biri də əhalinin 
qiymətli kağızların alınmasına cəlb edilməsidir. Maliyyə institutlarının yaradılması 
ilə əlaqədar olaraq bu proses daha da sürətlənmişdir. Keçid dövründə qiymətli 
kağızlar bazarı bir çox çətinliklərlə qarşı- laşmışdır. Bunlardan biri də manatın 
valyutaya çevrilməsi problemidir.

---

Maliyyə bazarının yaradılması zamanı dövlətin sosial-iqtisadi inkişafın 
sabitliyini təmin etməsi prinsipial xarakter daşıyır. Dövlətin maliyyə bazarının 
tənzimlənməsi (xüsusilə, kredit vəsaitləri bazarının) əsasən respublikanın 
qanunvericilik aktları ilə həyata keçirilir 
Bütün inkişaf mərhələsində dövlət qiymətli kağızlar bazarının tənzimlənməsinə 
vacib bir obyekt kimi baxmışdır. Dövlətin maliyyə siyasətinin təsiri nəticəsində 
bazar iqtisadiyyatın seqmentlərindən asılı olacaqdır. Qiymətli kağızları 
hazırlayarkən, fəaliyyət göstərən bazar mexanizminə mənfi təsir göstərən subyektiv 
amillərlə yanaşı, obyektiv çətinlikləri də aid etmək olar. Belə bir şəraitdə, dövlət 
orqanlarından bazar münasibətlərinin tənzimlənməsi və formalaşması üçün səmərəli 
və dəqiq fəaliyyət tələb olunur. 
Dövlət tənzimlənməsi, qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyət göstərməsi üçün əsas 
elementin işlənib hazırlanmasını nəzərə alır, investorların hüquqlarının təmin 
olunmasına zəmanət verir. Göründüyü kimi, dövlət,qiymətli kağızların dayağı kimi 
çıxış edir. Dövlət, qiymətli kağızlar bazarına, vergi siyasəti ilə də təsir edir. 
Dünyanın bir çox ölkələri öz təcrübəsində sübut etmişlər ki, qiymətli kağızlar 
əməliyyatına düzgün vergi sistemi qoyulduqda, investisiya formasının inkişafını 
daha da genişləndirmək olar.