* Mahalli yöneticilerin halka kötü davranmaları
* Sırplar Kara Yorgi önderliğinde isyan ettiler.(1804)
* Sırplar 1812 Bükreş Antlaşması ile imtiyaz elde eden ilk azınlık olmuşlardır.
* 1829 Edirne Antlaşması ile özerklik kazanmışlar.
* 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlık kazanmışlar.
Yunan İsyanı
* Milliyetçilik hareketlerinin etkisi
* Avrupalıların desteği
* Etnik-i Eterya Cemiyetinin etkisi
* Eflak ve Boğdan’da başlatılan isyan bastırıldı.
* Yanya Valisi Tepedenli Ali Paşa’nın isyanında yararlanan Rumlar Mora’da isyan başlatmışlardır.
* II. Mahmut isyanı bastıramayınca Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemek zorunda kaldı.
( Vali Girit ve Mora valilikleri karşılığı yardım etti. )
* Avrupalılar Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de Navarin’de yakılmıştır.
1829 Osmanlı Rus Savaşı
* Osmanlı devletinin Yunanistan’a özerklik vermemesi
* Ruslar batıda Edirne’ye doğuda Kars ve Erzurum’a geldiler.
Başarılı olamadık. Çünkü;
* Yeniçeri Ocağının kaldırmıştır. ( 1826 )
* Navarin’de donanmamız yakılmıştır. ( 1827 )
1829 Edirne Antlaşması
* Yunanistan bağımsızlığını kazanmıştır.
* Yunanlılar bağımsızlığını kazanan ilk azınlıktır.
* Fransa 1830’da Cezayir’i işgal etmiştir.
Şark Meselesi ( Doğu Sorunu)
* İlk kez Viyana Kongresinde ifade edilmiştir.
* Osmanlı’nın nasıl paylaşılacağı meselesidir.
* XIX. yüzyılın ilk yarısında Avrupalılar, Osmanlı himayesindeki Hıristiyan durumlarının düzeltilmesini bahane ederek iç işlerimize karışmışlardır.
* XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı’nın Avrupa’daki topraklarının paylaşılma şekline dönüştü.
* XX. Yüzyılda ise Avrupalı Devletler Osmanlı topraklarını paylaşım yarışına girdiler.
* İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini kurmaları Avrupa güç dengesini değiştirmiştir. ( 1870 – 1871 )
MISIR SORUNU VE MEHMET ALİ PAŞA İSYANI
* Yunan isyanında donanmasını ve Mora valiliğini kaybeden Mehmet Ali Paşa, Suriye valiliğini istemiş ve bu isteği II. Mahmut tarafından kabul edilmeyince isyan etmiştir.
* Mısır ordusu Kütahya’ya kadar gelince Osmanlı İngiltere ve Fransa’dan yardım istedi.
* Rusya donanmasının yardım amacıyla İstanbul’a gelince İngiltere ve Fransa soruna müdahil oldular.
Kütahya Antlaşması 1833
* M. Ali Paşa’ya Girit ve Suriye valilikleri verildi.
* Oğlu İbrahim’e Cidde ve Adana valilikleri verildi.
* Mısır sorunu uluslar arası bir sorun haline gelmiştir.
* İngiltere ve Fransa’ya güvenmeyen Osmanlı, Rusya ile antlaşma imzalamıştır.
Hünkar İskelesi Antlaşması 1833
* Osmanlı boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını son kez kullanmıştır.
* Boğazlar uluslar arası bir sorun haline gelmiştir.
* İngiltere’nin desteğini de almak için İngiltere’ye genişletilmiş kapitülasyonlar verilmiştir.
Balta Limanı Antlaşması 1838
* % 3 gümrük vergisi karşılığında yabancı tüccarlara ticaret yasağı kalkmıştır.
* Osmanlı ekonomisinin gelişimi engellenmiştir.
* Osmanlı toprakları İngiliz mallarının açık pazarı haline gelmiştir.
* Osmanlı yarı sömürge haline gelmiştir.
* Mısır valisi bağımsızlığını ilan ederek Nizip’te Osmanlı ordusunu yendi.
* Rusya’nın müdahalesinden çekinen İngiltere sorunu Avrupa Sorunu haline getirdi.
Londra Konferansı 1840
* Mısır valiliği Mehmet Ali Paşa ve oğullarına verildi.
* Suriye, Girit ve Adana valilikleri Osmanlı’ya verildi.
Önemi
* Osmanlı’nın bir valisi ile başa edemeyecek kadar zayıf olduğu anlaşıldı.
* Mısır valiliği özel bir statüye kavuşturuldu.
Not: Mısır sorununda Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak amacı ile Tanzimat Fermanı ilan edildi.
* Hünkar İskelesi Antlaşmasının süresinin dolması üzerine İngiltere’nin girişim ile boğazlar konusu uluslar arası bir konferansta gündeme geldi.
Londra Boğazlar Sözleşmesi 1841
* Ticaret gemilerinin boğazlardan geçişi serbest olacak
* Barış zamanında yabancı savaş gemisi geçemeyecek
Önemi
* Boğazlar sorunu ilk kez uluslar arası bir antlaşma ile çözüme kavuşturulmuştur.
* Osmanlı Devleti’nin boğazlar üzerindeki egemenlik hakları sınırlandırılmıştır.
Sanayi İnkılâbının Osmanlı Devleti’ne Etkisi
* Kapitülasyonlar nedeniyle ucuz Avrupa mallarına karşı yerli üretim korunamamıştır.
* Atölyeler kapanmış ve işsizlik artmıştır.
* Dış ticaret açığı artmıştır.
* Avrupa’nın hammadde ve pazar kaynağı durumuna düşmüştür.
* İpek ve Baharat Yolarının kontrol altına alınması
* Coğrafi Keşifler ile Akdeniz Ticaretinin önemini yitirmesi
* Fransa ya kapitülasyonlar verilmesi 1535
* Kapitülasyonların daimi olması ve Sanayi İnkılâbı
* Balta Limanı Antlaşması ile İngiltere’nin açık pazarı olmamız
* Kırım Savaşı’nda ilk kez dış borç almamız
* 1875 Osmanlı Maliyesinin İflası
* 1881 Duyun-u Umumiye İdaresinin kurulması ve Osmanlı Gelirlerine el konması
TANZİMAT FERMANI 3 KASIM 1839
* Fermanı Mustafa Reşit Paşa Gülhane Parkı’nda okumuştur. I. Abdülmecit dönemin padişahıdır.
* Azınlıklar ilk kez Müslümanlar ile eşit haklar verildi.
* Batılılaşma hareketi hız kazanmıştır.
Maddeleri
* Halkın can, mal ve namus güvenliği sağlanacak
* Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak
* Mahkemeler herkese açık olacak, hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak
* Kanun önünde herkes eşit sayılacak
* Herkes malının sahibi olacak, varislerine miras bırakabilecek
* Askerlik işleri düzenlenecek ve askerlik vatan hizmeti şekline olacak
* Rüşvet ve iltimas kaldırılacak
* Müsadere usulü kaldırılmıştır.
KIRIM SAVAŞI 1853 -1856
Nedenleri
* Rusya’nın Hasta Adam olarak gördüğü Osmanlı’yı paylaşma teklifinin İngiltere tarafından reddedilmesi, Rusya’nın bunu tek başına gerçekleştirmek istemesi
* Macar mültecileri meselesinde Rusya ve Avusturya’nın Osmanlı’ya cephe alması
* Rusya’nın kutsal yerler meselesini kendi lehine çözülmesini istemesi
* Ruslar Sinop baskını ile Osmanlı donanmasını yakınca Fransa, İngiltere ve Piyemonte Osmanlı’nın yanında savaşa katıldılar.
* Karadeniz’deki donanmaları yakılınca Ruslar barış istemek zorunda kaldılar.
Paris Antlaşması 1856
* Osmanlı, Avrupa devleti sayılacak ve Avrupa hukukundan faydalanacaktır.
* Osmanlı toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi altında olacak
* Karadeniz silahsızlandırılacaktır.
* Osmanlı’da yapılacak ıslahatlara karışılmayacak
Sonuç
* Osmanlı yenik duruma düşürülmüştür.
* Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü koruyamayacak durumda olduğu anlaşıldı.
* Osmanlı Avrupalıların iç işlerimize karışmasını engellemek için Islahat Fermanı’nı yayınlamıştır.
Not: Osmanlı Devleti ilk kez bu savaşta dış borç almıştır. ( 1854 )
ISLAHAT FERMANI 1856
* Ferman Abdülmecit zamanında yayınlanmıştır.
Nedeni
* Paris Konferansında Avrupalıları etkileyerek Osmanlı lehine karar çıkmasını sağlamak
* Osmanlı’nın Avrupalıların iç işlerine karışmasını engellemek
Fermanın Sonuçları
* Müslümanlar ile azınlıklar eşit haklara sahip oldu.
* Müslümanlar bu durumdan hoşnut olmamışlar ve isyan etmişlerdir.
* Avrupalılar iç işlerimize karışmaya devam ettiler.
Maddeleri
* Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak
* Azınlıklara küçük düşürücü ifadeler kullanılmayacak
* Azınlıklara devlet memuru olma hakkı sağlandı.
* Azınlıklara bedelli askerlik hakkı tanınacaktı.
* Müslümanlar ile azınlıklar kanun önünde eşit sayılmıştır.
* Mahkemeler herkese açık olacak ve herkes dinine göre yemin edecektir.
* Vergi toplanmasında iltizam usulüne son verildi.
* Yabancılar mülk sahibi olma hakkını tanındı.
* Azınlıklar kendi okul ve hastanelerini açabilecekler.
ABDÜLAZİZ ( 1861 – 1876 )
* Bu dönemde bir devlet ile savaş yapılmamıştır.
* Balkanlarda bağımsızlık için isyanlar çıkmıştır.
* Avrupa’yı ziyaret eden ilk padişah’tır.
* Yavuz’dan sonra Mısır’ı ziyaret eden tek padişahtır.
* Donanmayı yenilenerek dünyanın 3. büyük filosu haline getirildi.
* Beylerbeyi ve Çırağan Saraylarını yapıldı
* Osmanlı’nın en ciddi manada borçlandığı dönemdir.
Not: V. Murat Osmanlı tahtında en kısa süre tahta kalan padişahtır. 93 gün tahta kalmıştır.
I. MEŞRUTİYET’İN İLANI 23 ARALIK 1876
Meşrutiyet: Saltanat ile yönetilen ülkelerde padişahın başkanlığında oluşturulan meclis sistemine denir.
* II. Abdülhamit Genç Osmanlıların ( Jön Türklerin ) baskısı ile meşrutiyeti ilan etmiştir.
* Osmanlıcılık fikir akımı savunuldu.
* Kanun-i Esasi (İlk Anayasa) ilan edilmiştir.
İlan Edilme Nedenleri
* Avrupalıların iç işlerimize karışmasını engellemek
* İmparatorluğun dağılmasını engellemek
Maddeleri
* Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha aittir.
* Hükümet padişaha karşı sorumludur.
* Meclis, Mebusan ve Ayan meclislerinden oluşacaktı.
* Azınlıklara temsil hakkı verilmiştir.
* Padişaha kişileri sürgüne gönderme yetkisi vardı.
Kanun-ı Esasi’nin Önemi
* Türk tarihindeki ilk anayasadır.
* Halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır.
Not: II. Abdülhamit 93 Harbini gerekçe göstererek Kanun-i Esasi’yi yürürlükten kaldırmıştır. Böylece
I. Meşrutiyet dönemi sona ermiştir. ( 14 Şubat 1877 )
II. MEŞRUTİYET’İN İLANI 23 TEMMUZ 1908
* II. Abdülhamit İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskısı sonucunda ilan edilmiştir.
Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişikler
* Hükümet meclise karşı sorumludur.
* Padişahın meclisi açma kapama, kişileri sürgüne gönderme yetkisi kısıtlandırılmıştır.
* Siyasi partiler kuruldu. İttihat ve Terakki, Ahrar ve Hürriyet ve İtilaf Fırkası kuruldu.
31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 )
* Meşrutiyet rejimine son vermek için çıkarılmış olan bir isyandır.
* Selanik’ten gelen Hareket Ordusu isyanı bastırdı.
Ordu komutanı Mahmut Şevket, kurmay başkanı ise Mustafa Kemal Paşa’dır.
* II. Abdülhamit tahttan indirilerek V. Mehmet Reşat tahtta çıkarılmıştır.
Dağılmayı Önleme Çabaları
Osmanlıcılık
* Osmanlıda yaşayan bütün milletlere aynı hakları vermekle devletin kurtulacağını savundular.
İslamcılık (Ümmetçilik)
* Kurtuluşu Müslümanları bir çatı altında toplamakta ve halifenin gücünden yararlanmakta gördüler.
Türkçülük (Turancılık)
* Kurtuluşu Osmanlı Türkleri ile Orta Asya Türklerin birleşmesinde gördüler. (Turan) Daha sonra ise Osmanlı Türklerini tek çatı altında toplanmasını savundular.
Batıcılık
* Kurtuluşu Avrupa değerlerine sahip çıkmakla mümkün olacağını savundular.
Adem-i Merkeziyetçilik
* Kurtuluşu merkezi yönetimin yerel yönetime geniş yetkiler vermesinde gördüler.
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİN’DEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER
Toplum Yapısı
* Kaybedilen topraklar ile birlikte genel nüfus azaldı.
* Balkanlardan ve Kafkaslardan göçler yaşanmıştır.
Not: İspanya’dan Müslüman ve Yahudiler (1492), İsveç kralı Demirbaş Şarl, Macar mülteciler ve Leh milliyetçileri Osmanlı’ya sığınmıştır.
Eğitim Alanındaki Değişimler
* II. Mahmut Avrupa’ya öğrenci göndermiştir.
* Medreselerin yanında modern okullar açılmıştır.
* 1868’de Galatasaray Sultanisi açıldı.
* 1870 ‘de Darülfünun açıldı.
* Rumlar 1844’te Heybeliada’da Papaz okulu açıldı.
* Sırbistan * ABD * Belçika * İtalya * Romanya * Japonya * Brezilya * Portekiz * Yunanistan
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN NEDENLERİ
Genel Nedenleri
* Sanayi inkılâbının ortaya çıkardığı hammadde ve pazar arayışı ( sömürge edinme yarışı)
* Fransız ihtilali’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik hareketleri ve özgürlük hareketleri
Özel Nedenler
* İngiltere ve Almanya arasındaki siyasi rekabet
* Rusya’nın sıcak denizlere inme isteği
* Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren bölgesini almak istemesi
* İtalya’nın Akdeniz’de egemen olma isteği
* Avusturya ve Rusya’nın Balkanlarda egemenlik mücadelesi
Not: 28 Haziran 1914’de Avusturya Macaristan veliaht prensinin bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesi savaşın görünen nedeni olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girme Nedenleri
* Diplomatik yalnızlıktan kurtulma isteği
* Kaybettiği toprakları geri alma isteği
* Almanya’nın savaşı kazanacağının düşünülmesi
Almanya’nın Osmanlı ile İttifak Yapma Nedenleri
* Halife’nin dini gücünden yararlanma isteği
* Yeni cepheler açarak savaş yükünü hafifletme isteği
* Osmanlı’nın hammadde kaynaklarından yararlanmak
Not: Almanya’dan alınan Goben(Yavuz) ve Breslaw (Midilli) denizaltılarının Rus limanlarını bombalaması üzerine Osmanlı savaşa katılmış oldu. Osmanlı 11 Kasım 1914’te Cihat ilan etmiştir.
