Mühazirə Fənn: Nəqliyyat hüququ Müəllim Sərvərov Bəxtiyar

Hava daşımalırının beynəlxalq-hüquqi tənzimlənməsi

Hava daşımalarının beynəlxalq-hüquqi tənzimlənməsi beynəlxalq nəqliyyat

hüququnun ayrıca institutu vasitəsilə həyata keçirilir; ona, əvvəllər də qeyd

etdiyimiz kimi, beynəlxalq hava daşımaları hüquq institutu deyilir; bu instituta

həm də ikitərəfli sazişlərdə müəyyənləşdirilən normalar daxildir.

Beynəlxalq hava daşımalarına aid bəzi qaydaların unifikasiyası üçün

Varşava Konvensiyası (1929-cu il) hava nəqliyyatı sahəsində bağlanmış çoxtərəfli

sazişlərdən biridir; bu Konvensiyanın qəbul edilməsi ilə, faktiki olaraq,

beynəlxalq hava daşımalarının tənzimlənməsinə başlanılmışdır. Varşava

Konvensiyası beynəlxalq hava daşımalarını hüquqi tənzimetmənin əsas

mənbəyidir; o, bu sahədə əsas və başlıca normativ xarakterli beynəlxalq hüquqi

akt sayılır. Bu Konvensiyanın əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, həm yük,

həm də sərnişin daşımalarının hüquqi şərtlərini və rejimini müəyyən edir.

Varşava Konvensiyasını dünyanın 120 dövləti imzalamışdır. Azərbaycan

Respublikası da bu Konvensiyaya qoşulmuşdur. Respublikamız həm də Haaqa

Protokolunu (1955-ci il) imzalamışdır.1 Haaqa Protokolu Varşava

Konvensiyasının tərkib hissəsi olub, ona düzəlişlər edir.

Varşava Konvensiyasının məqsədi beynəlxalq hava daşımalarının hüquqi

rejimini müəyyən etməkdən ibarətdir; onun 1-ci maddəsində beynəlxalq hava

daşımalarına anlayış verilmişdir. Beynəlxalq hava daşımaları dedikdə elə

daşımalar başa düşülür ki, həmin daşımalar zamanı, heç olmazsa, yerə enmə

məntəqələrindən biri başqa dövlətin ərazisində olsun.

Varşava Konvensiyası ilə tənzimlənən məsələlərə aşağıdakılar aiddir:2

-daşıma müqavilələri (yük daşınması müqaviləsi, sərnişin daşınması

müqaviləsi, baqaj daşınması müqaviləsi);

-daşıyıcının məsuliyyəti;

-daşıyıcıya pretenziya və iddia.

Beynəlxalq hava daşımalarının tənzimlənməsində Beynəlxalq mülki aviasiya

haqqında Çikaqo Konvensiyası da vacib rol oynayır. 1944-cü ildə imzalanan

Konvensiya 1947-ci ildə qüvvəyə minmişdir. Azərbaycan Respublikası Çikaqo

Konvensiyasında iştirak edir.

Çikaqo Konvensiyasının beynəlxalq hava daşımalarının təşkilində böyük

əhəmiyyəti vardır. Belə ki, o, beynəlxalq hava daşımalarının təşkilati əsaslarını

müəyyənləşdirir. Çikaqo Konvensiyasının müəyyənləşdirdiyi əsas prinsiplərdən

biri bundan ibarətdir ki, ərazi üzərində və ya hava məkanı vasitəsi ilə beynəlxalq hava daşımaları yalnız suveren dövlətin icazəsi (razılığı) ilə həyata

keçirilə bilər. Beynəlxalq hava daşımaları həm də ikitərəfli sazişlərin vasitə və köməyi ilə tənzimlənə bilər. Azərbaycan Respublikası Özbəkistanla (1996-cı il), Fransa ilə (1997-ci il), Misirlə (1997-ci il), Türkiyə ilə (1992-ci il), Avstriya ilə (2000-ci il), İranla (2002-ci il), Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə (2003-cü il) və digər ölkələrlə beynəlxalq hava əlaqəsi və daşınması barədə ikitərəfli sazişlər bağlamışdır.