Müminlerin Emiri hz. Ali (a s)

MALİK'ÜL-EŞTER

Mizhac boyunun Naha' kısmından Haris oğlu Malik, Hz. Peygamber'in sağlığında Müslüman olmuştu. hz. Peygamber'in vefatından sonra Yemen'den Medine'ye gelmiş, Yermük savaşında bulunmuştu. Bu savaşta bir gözü yaralanmış, biraz büzük kalmış, bundan dolayı "Eşter" lakabıyla lakaplanmıştı.

Ömer zamanında İran savaşına katılmış, büyük yararlıklar göstermişti. Bu savaştan sonra Kûfe'de yerleşti.

Osman'ın son zamanlarında Kûfe'den Medine'ye gelenlere katıldı. Yolda, Rebeze'de Ebu-Zerr'in vefat etmiş olduğunu duydu, onun cenazesinde bulundu, namazını kıldırdı."

Ebu-Zerr vefat ederken zevcesi şiddetle ağlamaktaydı. Ebu-Zerr, Niçin ağlıyorsun deyince, nasıl ağlamayayım, Sen ölürsen seni kim yıkayacak, namazını kim kilacak? Seni saracak bir parçacık bezimiz bile yok demişti.

"- Namazım İbnu Mes'ud'un kıldırdığı da rivayet edilir.

292

Ebu-Zerr, Ağlama demişti. Birkaç kişiydik, Hz. Muhammed, bize baktı da içinizden biri otsuz - susuz bir yerde yapayalnız ölecek, fakat mü'minlerden bir bölük onun cenazesinde bulunacak demişti. O gün benimle bulunanların hepsi, topluluk içinde, şehirde, köyde öldüler. İyice biliyorum ki bu adam benim dedi.

Ebu-Zerr ölünce karısı yola çıktı, beklemeye başladı. Bir müddet sonra bir bölük halk belirdi. Ona kimsin diye sordular. Ebu-Zerr'in zevcesi olduğunu ve olayla onun sözlerini anlattı.

Derhal içeriye girdiler. Ansar'dan bir genç, üstündeki elbiseyi çıkardı, onu kefen yaptılar, Ebu-Zerr'i defiıettiler. Eşter de bu topluluğun içindeydi.100

Eşter'in Hz. Ali zamanındaki ahvali, yazılarımızda geçmişti. Şehadeti, Hicretin otuz sekizinci yılındadır(658).

MISIR'IN İSTILASI VE HZ. EBU-BEKR OĞLU MUHAMMED'İN ŞEHADETİ

Muâviye, yukarda da belirttiğimiz gibi Mısırdaki muhaliflere mektuplar gönderiyordu. Hatta bununla da kalmamış, onlara dört bin kişilik bir yardım fırkası da yollamıştı.

Hz. Eşter'in şehadetinden sonra, zaten Mısır Valiliğini Amr'a vaadetmiş bulunduğundan maiyetine altı bin kişilik bir ordu vererek Mısır'a gönderdi. Amr Mısır sınırlarına varınca oradaki muhalifler de ona uydular. Amr, hemen Muhammede bir mektup gönderdi Mektupta, Ey Eba-Bekr

10°- Al-İstiab, c. l,s.32-84.

293

oğlu, kendini sakın, istemem ki benden sana bir zarar gelsin. Sana öğüt veriyorum, tez burdan savuş, dilediğin yere git diyordu. Aynı mektupla Muâviye'den gelen mektubu da göndermişti. O mektupta Osman'ın muhasarası anılarak Muhammed tehdid edilmekteydi.

Hz. Ali, Muhammed'e yardım edeceğini vaadetmiş, yardım gelinceyedek sebat emesini emreylemişti. Muhammed, topladığı iki bin kişilik orduya Bişr oğlu kinaneyi kumandan tayin edip gönderdi. Kendisi de arkadan iki bin kişilik bir orduyla hareket etti.

Kinane, üzerine gönderilen fırkaları birer birer püskürttü. Fakat Hadic oğlu Muâviye de Şam askerine katılınca ordusu bozuldu; kendisi şehid oluncayadek ayak diredi.

Kinane'nin şehid olduğunu duyunca Muhammed'in maiyetindeki asker dağıldı. Kendisi yalnız kaldı, bir harabeye sığındı. Hadic oğlu Muâviye, Muhammed'i buldurdu. Bir eşek leşinin karnını deşip içine sokturdu, başını o leş içinde kestirdi, vücudünü leşle beraber yaktırdı, başını Şam'a Muâviye'ye gönderdi. Müslümanlıkta şehirden şehire gönderilen ve teşhir edilen ilk baş, Ebu-Bekr'in oğlu Muhammed'in başıydı.

Hz. Ayişe, Muhammed'in bu tarzdaki şehdadetini duyunca ağlamaya başladı ve namazlardan sonra Muâviye'yle Amr'a lanet okumaya koyuldu.

Muhammed, Hz. Ali'inin üvey oğluydu; annesi Esma'yı almış ve Muhammed'i kendisi büyütmüştü. Şamlıların onun şehadetinden pek sevindiklerini duyunca "Biz de" demişti "onların sevindiği kadar mahzunuz, hatta hüznümüz, onların sevincinden kat-kat fazla."

294

Bu olay da Hicretin otuz sekizinci yılında olmuştu.

Muhammed b. Ebi-Bekr, Vida' haccında doğmuştu; şehadetinde, yirmi sekiz yaşındaydı.

Ebu-Talib oğlu Ca'fer'in oğlu Muhammed de Mısır'daydı ve orduya katılmıştı. Muhammed tutulduğu sıralarda o, anasinin mensub olduğu kabileye sığındı. Sonradan bunu haber alan Muâviye, kabile büyüklerini çağırıp sorguya çekmek istedi ve ona bir fenahkta bulunmıyacağız, iyilik edeceğiz dedi. Kabile şeyhi, sus dedi, amcasıyla nasıl savaşa girişip de Müslümanların kanlarını döktüysen onun da canına kastedeceğini biliyoruz, hepimiz ölmedikce onu sana teslim etmeyiz.

Ne garib bir şeydir ki Muhammed'in kardeşi Abdurrahman b. Ebu-Bekr, Amr'ın ordusundaydı; kardeşinin ne tarzda öldürüldüğünü hayretle seyrediyordu.

Hz. Ali tarafindan Muhammed'e yardım için, Malik oğlu kâ'b'ın kumandasına verilerek gönderilen iki bin kişilik ordu yoldayken Muhammed'in şehadeti haberi ve Amr'ın Mısır'ı istila ettiği duyulunca, Hz. Ali, o orduyu geriye çevirdi. Böylece Mısır, Muâviye'nin idaresine geçti.

BASRA AHVALİ

Muâviye, Mısır işini bitirdikten sonra Basralilara, Hz. Peyamber'in sünnetine göre hareket edeceğine, Basralilara ihsanlarda bulunacağına dair bir mektup yazip Hadrami oğlu Abdullah'layolladı.

Abdullah, Basra'ya gidip Temim oğulları mahallesine indi. Ümmeye oğulları taraftarlarını çağırdı, Osman'ın kanı mes'elesini ortaya atti, Muâviye'nin mektubunu

295

okudu. İleri gelenlerin bir kismi, onun teklifhi kesin olarak reddetti, bir kismi ona uymak isteğine düştü.

Basra valisi Abbas oğlu Abdullah evvelce Kufe'ye gelmiş, babasının oğlu Ziyad'ı Basra'da yerine bırakmıştı. Ziyad, bu hali Hz. Ali'ye bildirdi. Ayni zamanda Basra'nin ileri gelenlerini çağırıp bu işe man'i olmalanni söyledi.

Hz. Ali, Temim oğullarını Abdullah'tan ayırmak için Dubay'a oğlu A'yen'i Basra'ya gönderdi. A'yen, Basrahlara nasihat ettiyse de dinleyen olmadi. Haricilerden bir topluluk da onu gizlice bastınp şehid ettiler.

Hz. Ali, bunun üzerine Sa'd oğulları boyundan ve Kays oğlu Ahnefin yakinlanndan Kudame oğlu Cariye'yi beş yüz atlıyla Basra'ya gönderdi ve Basrahlara onunla bir tehdid mektubu yolladi.

Cariye, Basra'ya vanp mektubu okudu. Onlara öğütler verdi. O da Hadrami oğlu'nun üstüne gidip az bir müddet savaştı. Hadrami oğlu'nun askeri bozulup dağıldı. Kendisi, yetmiş kadar adamla harap bir kal'aya girdi. Cariye kal'aya ateş verdi, içindekilerle beraber kal'a yandi ve Basra gaailesi bertaraf edildi.

KAYS OĞLU DAHHAK'IN ANBARA İLGAR ETMESİ

Nehc'ül-Belaga, "Kitab'ül-Gaarat" dan naklen, bu olayin, hakemlerin karanndan sonra, Nehrevan savaşından önce olduğunu kaydeder.101

101-Al-İstiab, 1,153.

296

Muâviye, Hz. Ali'nin asker toplayip tekrar üzerine varacağını duyunca halka, yazdığı şu sözleri okuttu:

Bu, Ali ile bir andlaşma yazmış, imzalamıştık. Bunda, her iki tarafın birer hakem tayin etmesini, bunların, Allah'ın kitabına ııygıın bir karar vermelerini, her ikimizin de bu karara uymamizi şart koşnıuştuk. Onun hakemi, onu azletti, benim hakemim beni tayin etti. Buna iki tarafin da, ikimizin de razi olmamiz icab ederken Ali, ahdini bozmuş, duydum, asker toplayip üstümüze gelecekmiş. Siz de en iyi bir tarzda ona karşı durmaya hazirlamn. Allah, en iyi işlerde size de, bize de başarı versin.

Muâviye, Hz. Ali'ye karşı nasıl hareket edilmesi gerektiğini adamlanna sordu, onlarla danıştı. O siralarda Hz. Ali'nin Kufe'den çıktığı, Nuhayle'ye konduğu haberi gelmişti. Mesleme oğlu Habib, tekrar Sıffıyn'e gitmenin uygun olduğunu söyledi. Amr, çete savaşına girişilmesini, bu süretle Hz. Ali'nin hükmü altında bulunan memleketlerde kargaşalık çıkarmanın doğru olacağını bildirdi.

Bu sırada casuslar gelip Hz. Ali taraftarlarından bir kısmının, hakemlerin toplanmasına itiraz ederek Hz. Ali'den ayrıldığını bildirdiler ve o günlerde savaşa çıkamıyacağını söylediler. Halk bu haberi duyunca sevincinden tekbir getirdi. Sonra, Haricilerle savaşıp onlan kırdığına, fakat askerinin, hemen Muâviye'nin üstüne gitmek istemediğine, bu yüzden Kufe'ye döndüğüne dair haber geldi. Bu haber de Şamlıları sevindirdi.

297

Taberi, Ebi-Muit oğlu Ukbe'nin oğlu Ammare'nin, Osman'ın şehadetinden sonra, Kufe'de yerleştiğini, Hz. Ali'nin de ona dokunmadığını, bu adamin casusluk ettiğini yazar.

İbnü İshak, Ammare'nin, hafizlann, Hz. Ali aleyhine döndüklerini Muâviye'ye yazdığını bildirir. Ona göre Muâviye, bu sırada ordugahtaydı. Kays'ül-Fehri oğlu Dahhak'i çağırdı. Kufe civanna git, yolda, Ali'ye tabi olan yerleri yağma et dedi. Dahhak, üç binle beş bin arasinda bir orduyla hareket etti. Yolda rasladığı yerleri yağma etti, sürüleri sürdü. Böylece Sa'lebiyye'ye kadar geldi. Haci kaafılesini yağma etti, kaafilede ne varsa zaptetti. Sonra sahabeden Mes'ud oğlu Abdullah'in kardeşinin oğlu Amr'a rastladı. Onu hac yolunda, Katkatane civannda, bir kısım adamlanyla şehid etti.

Hz. Ali, bunu duyunca bir hutbe okudu, halkı savaşa teşviyk etti. Fakat icabet eden olmadi. Bunun üzerine Adiyy oğlu Hucr'u çağırdı, maiyetine dört bin er verip Dahhak'ın üstüne gönderdi. Hucr, Semave'den geçip Dahhak'in izini izliyerek yürüdü, nihayet Dahhak'e ulaştı. Tedmür civarında savaştılar. Dahhak'in ordusundan ondukuz kişi maktul düştü. Hucr'un ordusundan da iki kişi şehid oldu.

Derken karanhk basti. Sabah olunca Dahhak'den ve ordusundan bir nişan bile kalmamıştı. Yağma ettiği malları, sürüleri almış, Şam'a dönmüştü.102

102-Al-İstiab, 3, 157.

298

HZ. ALİ VE KARDEŞİ AKIYL

İbnü Ebi'l-Hadid, Nehc'ül-Belaga şerhinde, Hz. Ali'nin kardeşi Akıyl'in Irak'a geldiğini, ordan Şam'a, Şam'dan da Medine'ye gittiğini yazar ve Hz. Ali'nin halifeliği zamanında onun maiyetinde hiç bir savaşa katılmadığını söyler. Ondan sonra Hz. Ali onun arasındaki olayı şöyle anlatır:

Akıyl'in Muâviye'nin yanına gidişi, Hz. Ali'nin hayatında mıdır, yoksa şehadetinden sonra mı? Bu hususta ihtilaf vardır. Hayatında gitti diyenler, bir gün Muâviye'nin, Akıyl'i göstererek bu Ebu-Yezid, benim, kardeşimden daha hayırlı olduğumu bilmese bizim yanımızda kalmazdı, dediğini, bunun üzerine Akıyl'in, kardeşim, dinim bakımından bana hayırlıdır, sen ise dünyam bakımından bana hayırlısın, Ben şimdilik dünyamı seçtim, Allah'tan hayırlı bir son istemedeyim sözlerini söylediğini delil tutarlar.103

103- Al-İstiab, 3, 82.

299