N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

mahtabi-vəhdətmiş  [10.  S.  46];  Yüzün  çu  mahi-bədrdir,  yelda  şəbi  zülfün 

sənin;  //  Aşiqləri  məst  eyləyən  ləli-ləbin  peymanədir  [18.  S.  83];  Hüsni-

rüxsarın  kim  oldu  canü  dil  heyran  ona;  //  Vədeyi-dövri-qəmərin  tapşırır 

dövran ona [18. S. 63]. 

Azərbaycan  dili  üçün  səciyyəvi  olan  birləşmələr  daha  çox  ənənəvi 

səciyyə  daşıyır:  Boldu  ölgün  kövkəbəfşan  çeşmim  ay  yüzün  görüb;  //  Kim, 

qəza memari bu taqi-zərəfşan bağladı [6. S. 113]; Ol ay üzünü görməyə yer 

göy  bəha  dedi  [18.  S.  109];  Sanma  kim,  sən  getdin,  ey  ay  yüzlü,  can  qaldı 

mana; // Can səninlə getdi, cismi-natəvan qaldı mana [18. S. 69]. 

---

 

17 

Azərbaycan  dilinə  məxsus  təyini  söz  birləşmələrində  türk  mənşəli  ay 

sözü daha fəaldır. Xətainin yalnız bir qəzəlində məh sözünə təsadüf edilir: Ta 

ki, düşdüm ol nigarın məh yüzü hicranına; // Dərd ilən, səyyarə tək, hər gecə 

bidar olmuşam [9. S. 233]. 

Nümunələr göstərir ki, aya aid misralarda mütləq digər göy cismləri də 

işlənir:  Günəş  kimi  tulu  edə  bürcündən;  //  Ay  ilə  gün  doğub  onda  doluna          

[18. S. 27]; Gögdəki mahin liqası dust didarındadır; // Afitabın yüzü ol xurşid 

ruxsarındadır [18. S. 85];  Ta sənin xurşidi-rüxsarını gördüm, çeşminə; // Bir 

bulud oldu qəmər, şol mahi-taban olmadı [18. S. 221].