Tashkiliy qism: A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
V.Darsning jihozi: to’ldiruvchi bo’yicha ramziy chizmalar.
VI. Dars turi:_________________________________________ VII. Dars usuli:_______________________________________ VIII.Darsning borishi IX.Darsning rejasi: 1. To’ldiruvchining kelishikli bog'lanishi.
2. To’ldiruvchining ko’makchili bog'lanishi.
Mavzuni tushuntirishdan oldin kelishik qo’shimchalari va ko’makchilar haqida ma'lumotlar berib qo’yish kerak. Bu ma'lumotlar savol-javoblar asosida beriladi.
1. O’zbek tilida nechta kelishik bor?
2. Qaysi kelishiklarning qo’shimchasi bor? Tartib bilan sanab bering.
So’ngra o’qituvchi mustaqil so’zlardan keyin qo’llanuvchi bilan, uchun,
sari, haqida kabi so’zlar ko’makchi hisoblanishini yozib tushuntiradi va darslikdagi grammatik qoida bayon qilinadi. Demak, to’ldiruvchi hokim bo’lakka kelishik qo’shimchalari hamda ko’makchilar yordamida bog'lanadi. Faqat qaratqich kelishigi -ning qo’shimchasi bilan to’ldiruvchining bosh (hokim) so’zga bog'lanmasligini ta'kidlash zarur. Bog'lanishning bu ikki shakli ustuncha shaklida yozilib qiyoslanadi.
Kelishikli bog‘lanish Ko’makchili bog'Ianish
kitobni o’qidi do’sti bilan bordi
kitobga qaradi kitob haqida suhbatlashdi
kitobda ko 'rgan akam kabi bo 'laman
kitobdan olgan Vatan uchun ishlaymiz
Misollardagi birikmalarningbarchasida to’ldiruvchining tobe so’z bo’lib kelayotganiga o’quvchilar e'tibori qaratiladi. Ularni tobe qilgan narsa ana shu kelishik qo’shimchalari va ko’makchilar ekanligi aytiladi. Shuningdek, ko’makchilar o’zi bog'langan so’z bilan birga to’ldiruvchi boiishi va bir so’roqqa javob bo’lishi tushuntiriladi. Masalan: Do’sti bilan bordi (kim bilan?)
Har bir mashq so’ngida oklingi darslarda boiganidek, ma'rifiy-didaktik suhbatlar o’tkaziladi. Ayniqsa, 148-mashqdagi matn asosida «Saxovatli odamni nimaga o’xshatish muinkin» bahsi uyushtirilib, unda saxovatli odam quyoshga, yomg'irga, yerga, mevali daraxtga o’xshatilgan holda qiziqarli munozara tashkil qilsa bo’ladi.
