ÖYRƏDİLMƏSİ metodikasi məsələnin qoyuluşu və mahiyyəti

4

₁ 1/2 1/4

r:
Fiqurun bərabər hissələrə bölünməsi aşağıdakı ardıcıllıqla aparılmalıdı

• 
  2, 4, 8 bərabər hissələrə bölmə;
  
• 
  3, 6 bərabər hissələrə bölmə;
  
• 
  5, 10 bərabər hissələrə bölmə.
  

Шякил 16

Düz xətt parçasının, düzbucaqlının bərabər hissələrə bölünməsində xətkeşdən istifadə etmək lazımdır.
Hissələri müqayisə etdikdən sonra, onların işarə edilməsinə keçilir. Müəllim hər

1

hansı bir hissəni (məsələn,
-i) tələffüz edir və ona uyğun olaraq riyazi işarəsini

2

göstərir. Qeyd edir ki, hər bir hissə iki ədəd vasitəsilə yazılır. Üfüqi xəttin altında yazılan

ədəd – əşyanın neçə bərabər hissəyə bölündüyünü, üstündə yazılan ədəd isə həmin hissələrdən neçəsinin götürüldüyünü göstərir.

Hissələrin müqayisəsini əyani şəkildə aparmaq lazımdır (şəkil 17).

––––––––––––

1 1 1
3 3 3

1 _ 1

–––––––––––– _{2 3}
1 1
2 2

1 _ 1

3 4

Шякил 17

Bu kimi hazırlıqdan sonra məsələ həllinə başlanır. Əvvəlcə ədədin hissəsini tapmağa

1

aid məsələ həll edilir: «12 m məftilin metrdir?»
hissəsini kəsdilər. Məftilin kəsilən hissəsi neçə

4

1

4

3m 3m 3m 3m

12м

Məsələdən aşkardır ki, 12 m məftili 4 bərabər hissəyə bölüb, 1 hissəsinin uzunluğunu tapmaq lazımdır: 12 : 4 = 3 (m)
Məsələ həllini əyaniləşdirmək lazımdır. Bundan sonra verilən hissəsinə görə ədədi

1

tapmağa aid məsələ həllinə keçmək lazımdır: «

3

tapın»
hissəsi 18 sm olan ipin uzunluğunu

Aşkardır ki, ipin uzunluğu 18 sm-dən 3 dəfə çoxdur. 18 sm  3 = 54 sm.

18 sm

?

Hər iki tipə aid məsələlərin həllini davam etdirmək lazımdır.

Şagirdlərin sadə kəsrlərlə tanış edilməsi metodikası
IV sinif şagirdlərinin sadə adi kəsrlərlə tanış edilməsi iki əsasa söykənir:

1. 
   çoxrəqəmli ədədlər üzərində vurma və bölmə əməlləri öyrədildikdən sonra şagirdlər kifayət qədər bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnmişlər,
   
2. 
   III sinifdə «Hissələr» mövzusunun tədrisi nəticəsində sadə kəsr haqqında anla- yışların verilməsi üçün şagirdlər kifayət qədər hazırlığa malikdirlər.
   

Deməli, sadə adi kəsrlər haqqında əyani təsəvvürlərin formalaşdırılması

• 
  şagirdlərin intuitiv biliklərinə,
  
• 
  hissələr haqqında qazandıqları bilik və vərdişlərə,
  
• 
  əyani vasitələrə və praktik işlərə əsaslanır.
  

Şagirdlərə tanış olan həndəsi fiqurlar, düz xətt parçası, düzbucaqlı, kvadrat, dairə -
«hissə» və «kəsr» anlayışlarını öyrətmək üçün ən əlverişli vasitələrdir. Bu fiqurları müəyyən sayda bərabər hissələrə ayırmaqla, şagirdlər həm də həmin fiqurların yeni hissələrini aşkar edirlər. «Kəsrlər» mövzusuna proqramda 4 saat vaxt ayırmaq kifayətdir. Bu mövzunu öyrənmə nəticəsində şagirdlər:

1. 
   məxrəcləri 10 dairəsində olan hissələri göstərməyi və yazmağı,
   
2. 
   kəsrin surəti və məxrəcini fərqləndirməyi və hər birinin mənasını aşkar etməyi,
   
3. 
   sadə kəsrləri əyani olaraq göstərməyi, oxumağı və yazmağı, müqayisə etməyi,
   
4. 
   ədədin (kəmiyyətin) hissəsini (kəsrini) tapmağı və verilən hissəsinə (kəsrinə) görə ədədi (kəmiyyəti) tapmağa aid məsələləri həll etməyi bacarmalıdırlar.
   

Yuxarıda qeyd edilən tələblər əsasən əyani-praktik fəaliyyət nəticəsində həyata keçirilir. Kəsrlərlə əlaqədar həll edilən məsələlər əyaniləşdirilməlidir. Kəsrlərin öyrədilməsi hissələrin öyrədilməsi metodikasına oxşardır. İllüstrasiya əsasında kəsrlər oxunur, yazılır və müqayisə edilir.
Kəsrlərin müqayisə edilməsini öyrədərkən, məxrəcləri, 2, 4, 8 olan kəsrlər; 5, 10 olan kəsrlər; 3, 6, 9 olan kəsrlər ayrılıqda müqayisə edilməlidir.
Kəsrlərin müqayisəsini aşağıdakı ardıcıllıqla aparmaq olar:

1. 
   hissələrin müqayisə edilməsi,
   
2. 
   məxrəcləri bərabər, surətləri müxtəlif olan kəsrlərin müqayisəsi,
   
3. 
   surətləri bərabər, məxrəcləri müxtəlif olan kəsrlərin müqayisəsi,
   
4. 
   müxtəlif kəsrlərin müqayisəsi.
   

Müqayisə ilə əlaqədar aşağıdakı məzmunda çalışmalar vermək olar:

1. 
   Kəsrlər arasında «>», «<», «=» işarələrindən hansını yazmaq lazımdır.
   

3 _* 2 _;

4 4

4 _* 3 _;

8 4

2. 
   Elə ədəd seçin ki, kəsrlər arasındakı münasibət işarəsi doğru olsun.
   

4 _ * _; 5 _ * _; 2 _ * _;