ISMLARNI KESIMGA XOSLOVCHI SHAKLLAR
Kesim ega bilan shaxs va sonda moslashadi. Ism orqali ifodalangan kesimlar
shaxs-sonni bildiruvchi maxsus -man, -miz, -san, -siz, -
dir qo‘shimchalari,
shuningdek, bo‘lmoq,
sanalmoq, hisoblanmoq; edi, ekan, emish, emas so‘zlari
vositasida ega bilan moslashadi. Ot kesimlarni
ega bilan moslashtiruvchi bunday
vositalar BOG‘LAMALAR hisoblanadi.
Harakat nomi bilan
ifodalangan kesim
tarkibida kerak, lozim, darkor, shart so‘zlari bo‘lganda, kesimni ega bilan
moslashtiruvchi egalik qo‘shimchalari harakat nomiga qo‘shiladi.
KESIMLIK SHAKLLARI
–
BOG’LAMALAR
1) man, -miz, -san, -siz, -dir
2) bo’lmoq, sanalmoq, hisoblanmoq;
3) ekan, emish, emas
4) Harakat nomi (-
ish) + kerak, lozim, darkor, shart (bunda egalik qo‘shimchalari harakat
nomiga qo‘shiladi)
YORDAMCHI SO‘ZLAR
Atash ma’nosiga
ega bo‘lgan so‘zlar yoki ular o‘rnida qo‘llanib, ma’lum
so‘roqlarga javob bo‘luvchi va gapda ma’lum gap bo‘lagi vazifasida keluvchi
so‘zlar mustaqil
so‘zlar sanaladi.
Atash ma’nosiga ega bo‘lmagan, ma’lum so‘roqqa javob bo‘lmaydiga
n, gap
bo‘lagi vazifasida kelmaydigan so‘zlar yordamchi so‘zlar hisoblanadi.
Yordamchi so‘zlar mustaqil
so‘zlarni yoki gaplarni bir
-
biriga bog‘lash, ularning
ma’nolariga qo‘shimcha ma’no yuklash vazifalarini
bajaradi.Yordamchi so‘zlarga
ko‘makchi, bog‘lov
chi va yuklamalar
kiradi.
KO‘MAKCHILAR
Ot, olmosh, harakat nomi va sifatdoshlardan keyin kelib, ularni hokim so‘zga
bog‘lash uchun xizmat qiluvchi bilan, uchun, kabi, singari, orqali, sayin kabi
so‘zlar ko‘
makchi
hisoblanadi. Sof ko‘makchilar bilan bir qatorda ayrim so‘zlar
ko‘makchi vazifasida qo‘llanadi va ular
vazifadosh ko‘makchilar sanaladi.
Atash ma’nosini tamoman yo‘qotgan va faqat o‘zi birikkan so‘zni boshqa so‘zga
tobelantirib bog‘lash uchun xizmat qiladigan ko‘makchilar:
Sof ko‘makchilar sanaladi. Bilan, sari, sayin, uchun, kabi, qadar, singari, uzra,
tufayli, haqida kabi
ko‘makchilar shular jumlasidan. Sof ko‘makchilar urg‘u
olmaydi. Urg‘u ko‘makchi bilan birga
|
