O`zbek tili morfologiyea so`z tarkibi

O`ZBEK TILI MORFOLOGIYEA 
Gap mazmuniga gumon ma’nosini yuklovchi –dir qo‘shimchas
i gumon yuklamasi hisoblanadi. 
Bu yuklama -man, -
san qo‘shimchalari qatorida turuvchi
uchinchi shaxs qo‘shimchasi 
-dir bilan
shakldoshdir. -
dir yuklamasi urg‘u
olmaydi. 
Gap mazmunidagi inkor ma’nosini uqtiruvchi hech, sira, na...na kabi so‘zla
r 
inkor yuklamalari sanaladi. Bunday yuklamalar qo‘llanganda, gapning kesimi
inkor shaklida bo‘ladi.
Yuklamalar qo’llanilishiga ko’ra 2 xil:
1) so’z yuklama
2) qo’shimcha yuklama
Yuklamalar qanday yozilishiga ko’ra 2 xil:
1) so’zga qo’shib yoziladigan yuklama
2) so’zdan chiziqcha bilan yoziladigan yuklama
1.SO’ROQ –
TAAJJUB YUKLAMALARI: -mi, -chi, -a(ya) 
2.KUCHAYTIRUV-
TA’KID YUKLAMALAR: hatto, 
-ku, -u(yu), -
da, g’irt
3.AYIRUV-CHEGARALOV YUKLAMALAR: Faqat, gina, atigi, xolos 
4.O’XSHATISH
-
QIYOSLASH YUKLAMA: go'yo, go’yoki, xuddi, naq
5. GUMON YUKLAMASI: -
dir (so’roq olmoshiga qo’shilmaydi)
6. INKOR YUKLAMASI: hech, sira, na…na
(kesimi inkor(bo
’lishsiz) bo’lishi kerak)
UNDOV SO‘ZLAR
 
His-hayajon, buyruq-xitob, haydash-
chaqirishni ifodalovchi so‘zlar undov so‘zlar
sanaladi. Undovlar ma’nosiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi:
1) his-hayajon undovlari; 2) buyruq-xitob undovlari. 
Yozuvda undov so‘zlardan keyin vergul qo‘yiladi. Undalmalardan oldin
kelganda esa undan keyin 
vergul qo‘yilmaydi: Ey Karim, bu yerga kel.
His-hayajon undovlari kishining quvonchi, erkalash-
erkalanish, rohatlanish, hayron 
qolish, norozilik, g‘azab
-
nafrat, og‘riq singari hissiyotlarini ifodalaydi.
His-
hayajon undovlarining o‘zi undov gap bo‘lib kelishi yoki gap tarkibida kelib,
uni undov gapga
aylantirishi mumkin. Bunday gaplar oxiriga doimo undov 
belgisi qo‘yiladi.
dod, voy, eh, uf, obbo, o‘
-
hu, urra, voy,
Hay-hay 
Kishilar diqqatini tortish, jonivorlarni haydash, chaqirish va to‘xtatish uchun
qo‘llaniladigan undovlar buyruq
-xitob undovlari hisoblanadi.
Chu, o‘h
-
ho‘, ey,
kisht, pisht, chuh-chuh, 
hey, o‘v, hoy, ey, ch
ip-chip, chu, pish-pish