O‘zbekiston republikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ulug‘bek hamdamov, abdug‘opir qosimov jahon adabiyoti

Servantes (1547–1616y.). Barcha zamonlar va barcha xalqlar ad-
abiyotining eng ulug‘ asari deya e’tirof etilgan “Don Kixot” roma-
nining muallifi Migel de Servantes Saavedra Ispaniyaning Alkala de 
Enares shahrida tabib oilasida tug‘ilgan. Universitetni tamomlagach, 
papaning  Ispaniyadagi  elchisi  kardinal  Akvaviva  xizmatiga  kira-
di. Kardinalning o‘limidan keyin Italiyadagi ispan armiyasi safiga 
qo‘shiladi va 1571-yili Lepanto jangida ishtirok etib, qahramonlik 
namunalarini ko‘rsatadi, chap qo‘lidan yaralanadi. 1574-yili Ispani-
yaga qaytayotib Jazoir korsar(qaroqchi)lari qo‘liga tushib qolib, 5 
yil asirlikda bo‘ladi. Vataniga qaytgach, teatr uchun pyesalar, badav-
lat odamlarga bag‘ishlab she’rlar yoza boshladi. 1597-1603-yillarda 
qamoqda, hayotining oxirgi 15 yili moddiy qiyinchiliklarda o‘tdi. 
1605-yili  “Ayyor  Idalgo  Lamanchlik  Don  Kixot”  dohiyona  ro-
manining birinchi qismi chop etilgan bo‘lsa, 1616-yili romanning 
ikkinchi qismi yozib tugatildi. Adibning “Ibratli novellalar” (1613) 
nomli hajviy hikoyalari, podachilar hayotidan yozilgan “Galateya” 
romani  va  “Persiles  ham  Sigizmunda”  kabi  asarlari  ham  dunyo 
o‘quvchilarining diqqat markazida turadi.
Mana to‘rt yuz yildirki, har bir zamon va har qaysi makonda 
“Lamanchlik Don Kixot” xilma-xil tushuntiriladi, har bir xalq, har 
bir kitobxon uni o‘z dunyoqarashi va saviyasiga qarab baholaydi, 
talqin etadi. Roman haqida minglab ilmiy kitoblar yozilgan, yuzlab 
taqlidiy asarlar yaratilgan, uning asosida ko‘pdan ko‘p baletlar, op-
eralar, drama va kinofilmlar, musiqiy asarlar, haykal va rangtasvir 
asarlari yaratilgan.
Antik klassik va Uyg‘onish davri adabiyoti bilan yaqindan tan-
ishish, harbiy xizmat va urushlarda qatnashish, Jazoirdagi besh yillik 
tutqunlik hamda boshqa ko‘p muhtojlik va mashaqqatlar Servantes 
dunyoqarashining gumanistik xarakterda shakllanishiga va uning 
yirik realist yozuvchi bo‘lib yetishishiga ta’sir qildi. Servantesning 

---

118
adabiy dahosi uning «Don Kixot» asarida yorqin ifodalangan.
«Don Kixot» romanining yaratilishi ispan madaniy hayotida juda 
katta voqea bo‘ladi. Asarning muqaddimasida Servantes «ritsar ro-
manlarini sidirg‘asiga fosh etish» va ularning «qulay deb turgan iste-
hkomini  ag‘darish»ni  asosiy  g‘oyaviy  maqsad  qilib  ko‘yadi.«Don 
Kixot»,  garchi  o‘rta  asr  ritsar  romanlariga  parodiya  sifatida  yara-
tilsa ham, lekin uning mazmuni nihoyatda keng bo‘lib, butun feo-
dal jamiyati va uning urf-odatlariga qaqshatqich zarba bergan ochiq 
satiraga  aylanadi.  Asar  yozilgan  paytda  ham,  undan  avvalgi  5–6 
asr mobaynida ham Ovrupa xalqlari adabiyotida ritsarlar hayotiga 
bag‘ishlangan roman, dostonlarga qiziqish katta bo‘lgan. Xalq ora-
sida ritsarlar hayotiga, jangovar qahramonliklarga, jasoratga to‘la 
hayotga intilish, ehtiyoj kuchli edi. 
Ovrupa romantizmining yirik namoyandalari Gyugo, Bayron va 
boshqa yozuvchilar ham bu o‘lmas asarga yuqori baho berganlar. 
Servantes va uning «Don Kixot» romani haqida ko‘plab qimmatli 
fikrlarni bayon qilgan kishilardan biri Genrix Geyne edi. U Servan-
tesni Shekspir, Gyote qatoriga qo‘ydi.Servantes o‘rta asr ritsar ro-
manlariga qaqshatqich zarba beribgina qolmasdan, yangi tipdagi re-
alistik romanchilikka asos soldi. Xalqning turmushini yaxshi bilish, 
gumanistik g‘oyalarni targ‘ib qilish uchun unga keng imkoniyatlar 
yaratdi, ijodining kamol topishiga yordam berdi. Bunday yutuqqa u 
asarining tanqidiy yo‘nalishi bilangina emas, uning badiiy qimmati 
tufayli ham erishdi.