O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova



Yüklə 3,09 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə137/379
tarix11.11.2023
ölçüsü3,09 Mb.
#132195
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   379
хайдаров, халилова 2009 умумий психол(1)

taxistoskop
degan maxsus asbob bilan 
YO'NALISH 
MURAKKABLIK
BARQAROR 
T
ASHQ

ICHKI
Y
U
Q
RI
Q
U
Y

H
A
JM
T
AQ
SI
M
LA
NGA
N
M
AH
SUL
DO
R
BEMAH
SUL
DO
R
DIQQAT SIFATLARI 
FAOLLIK 
KENGLIK 
JADALLIGI 
O
SO
N
Q
IY
IN
BARQ
AROR
BEQ
AROR


121 
aniqlanadi. Bu asbob yordamida ayni bir vaqtning o’zida idrok ettiriladigan 
narsalar juda tez ko’rsatiladi. Bunda odam o’z diqqati doirasiga qancha narsa 
sig’dira olsa, ana shunga qarab diqqatning keng yoki torligi aniqlanadi. 
O’tkazilgan tajribalarning ko’rsatishicha, katta yoshli odamlarda o’z diqqat 
doiralariga ayni bir vaqtda 3 tadan 6 tagacha bir-biri bilan bog’liq bo’lmagan 
narsalarni sig’dira oladilar.
Diqqat ko’lamining keng bo’lishi odam idrok qilayotgan narsalarini 
atroflicha va chuqur aks ettirishi, binobarin bilish jarayonning sifatli bo’lishi uchun 
juda katta ahamiyatga egadir. 
Odamning diqqati bir vaqtda faqat bitta narsagagina emas, balki ikkita yoki 
uchta narsaga ham birdaniga qaratilishi mumkin. Ana shunday paytlarda 
diqqatning bo’linishi talab qilinadi. Demak, 
diqqatning bo’linishi deganda
biz 
ayni bir vaqtda diqqatimizni ikki yoki uch narsaga qaratishimizga aytamiz. Agar 
diqqatimiz bitta narsaga qaratilgan bo’lsa, ya'ni diqqatimiz bitta narsa ustida 
to’plangan bo’lsa, uni konsentra-siyalashgan (to’plangan) diqqat deb yuritiladi. 
Buning aksincha agar diqqatimiz ayni bir vaqtda bir necha narsaga qaratilgan 
bo’lsa, buni bo’lingan, diqqat deb yuritiladi. 
Shuni ta'kidlash lozimki, aslini olganda diqqatning ayni bir chog’da ikki 
yoki undan ortiq narsaga qaratilishi, ya'ni bir necha narsalarga bo’linishi amaliy 
jihatdan mumkin emas. Shuning uchun diqqatning bo’linishi, ya'ni ayni bir vaqtda 
ikki yoki uch narsaga birdaniga qaratilishi o’z mohiyati jihatidan diqqatning bir 
narsadan boshqa bir narsaga nihoyatda tezlik bilan bo’linishini talab qilgan vaqtda 
diqqatimiz bir narsadan ikkinchi narsaga shu qadar tezlik bilan ko’chadiki, buni biz
payqay olmaymiz. Natijada diqqatimiz ayni bir vaqtning o’zida bir necha 
narsalarga birdaniga qaratilayotgandek bo’lib ko’rinadi. 
Diqqatning ana shunday bo’linuvchanlik xususiyati hayotda juda katta 
ahamiyatga ega. Chunki bir qancha mehnat turlari diqqatning bo’linuvchanlik 
xususiyatiga ega bo’lishlikni talab qiladi. Bunday xususiyat pedagoglar uchun juda 
zarur bo’lgan xususiyatdir. Masalan, tarbiyachi bolalar bilan biror mashg’ulot yoki 
suhbat o’tkazayotgan paytida diqqatni bir necha narsalarga, ya'ni gapirayotgan 
gapiga, bolalarni quloq solib o’tirishlariga va bundan so’ng nimalar haqida 
gapirishga qarata olishi lozim. Ana shundagina tarbiyachi suhbat yoki mashg’ulot 
paytida guruhni boshqara oladi. 
Diqqatning bo’linishi har kimda har xil bo’ladi. Buning sababi shundaki 
diqqatning yengillik bilan bo’linishi diqqatimiz qaratilgan narsalarning ilgaridan 
bizga qanchalik tanishligi bilan bog’liqdir. Agar diqqatimiz qaratilgan narsalarning 
ayrimlari bizga yaxshi tanish bo’lsa ya'ni biz ularni ilgaridan yaxshi bilsak faoliyat 
jarayonida bir necha ishlarni birdaniga ya'ni birga qo’shib bajara olamiz. Masalan, 
yozish harakati ilgaridan bizga yaxshi tanish bo’lgani uchun darsda ham eshitib, 
ham yozib o’tira olamiz. Shunday qilib, diqqatning bo’linuvchanligi juda ko’p 
faoliyatlarimiz uchun zarur bo’lgan xususiyatdir. 

Yüklə 3,09 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   379




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin