O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Xulosa va takliflar
Yuqorida aytilganlarning barchasidan quyidagi xulosalar chiqarish mumkin. So'nggi o'n yilliklarda dunyoning deyarli barcha mintaqalarida daromadlar tengsizligi o'sdi, ammo har xil sur'atlarda. Mamlakatlar o'rtasidagi tengsizlik darajasidagi keskin farq, hattoki rivojlanish nuqtai nazaridan ham o'xshash bo'lsa ham, tengsizlik evolyutsiyasida milliy siyosat va institutlar muhim rol o'ynashini ta'kidlaydi. 2016-yilda milliy daromadning ulushi aholining eng boy ulushining 10 foizini tashkil qildi (daromad darajasi bo'yicha eng yuqori dekilyatsiya) Yevropada 37 foiz, Xitoyda - 41 foiz, Rossiyada - 46 foiz, AQSh va Kanadada - 47 foiz va taxminan 55 foiz. Sahroi-Sahroi Afrika, Braziliya va Hindiston. Yaqin Sharqda tengsizlik darajasi eng yuqori bo'lgan mintaqa yuqori daromadlilik milliy daromadning 61 foizini tashkil qiladi.
Daromadlardagi tengsizlik global yechimlarni talab qiladigan global muammodir. Bu hamma uchun teng imkoniyatlarni ta'minlaydigan dasturlarni ishlab chiqishni o'z ichiga oladi, shu jumladan aholining zaif va cheklangan qatlamlari, moliyaviy bozorlar va institutlarni tartibga solish va monitoringini takomillashtirish, qoloq mintaqalarga to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish. Xavfsiz migratsiya va harakatchanlikni rivojlantirish ham kengayib boradigan bo'shliqni tugatish uchun kalit hisoblanadi.
Mustaqillik yillarida jamiyatning keskin ijtimoiy tabaqalanishini oldini olish maqsadida O‘zbekistonda aholining ayrim qatlamlari daromadlarining tabaqalanishini maqbul darajada ushlab turish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘rildi.
O‘zbekistonda ko‘rilayotgan chora-tadbirlarning natijalari aholi daromadlarini tabaqalashtirishning optimal darajada izchil pasayishi va barqarorlashuviga yordam berdi. Shunday qilib, aholining eng kam ta’minlangan qatlamlarining 10 foiz daromadlari nisbati – pasayish koeffitsiyenti 2001-yildagi 21,1 martadan 2020-yilda 6,9 barobarga kamaydi. Ushbu davrda aholi daromadlari tabaqalanishining yana bir ko‘rsatkichi – kvint koeffitsiyenti 2001-yildagi 9,9 martadan, 2020-yilda esa 4,5 baravar kamaydi.
Jahon amaliyotida daromadlar tabaqalanishini tavsiflovchi umumiy qabul qilingan ko‘rsatkich – Jini indeksi (BMT tomonidan tavsiya etilgan boshlang‘ich qiymati – 0,35-0,37ga va optimal darajasi 0,25-0,26ga teng) O‘zbekistonda 2001-2020-yillarda 0,395dan 0,276ga pasaygan.
Shu bilan birga, mamlakat ichidagi ijtimoiy-iqtisodiy o‘sishning mintaqaviy nomutanosibligi dolzarb muammo bo‘lib qolmoqda. Toshkent shahrining aholi jon boshiga YaIM Surxondaryo viloyatiga nisbatan 4 baravar yuqori.
Iqtisodiy o‘sish natijalarining teng taqsimlanishini ta’minlash uchun, O‘zbekiston aholining kam ta’minlangan 40 foizi daromadlarining o‘sishini respublika o‘rtacha darajasidan yuqori darajaga yetkazishga intiladi.