O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Fridrix Nitsshe falsafasi 
«Hayot falsafasi»ning vujudga kelishi, uning ijtimoiy-tarixiy va gʼoyaviy-
nazariy asoslari hamda mohiyati. F.Nitsshe dunyoqarashini shakllanishiga «Yunon 
mabudlarining» va afsonalarining koʼrstgan taʼsiri. «Hayot» tushunchasi. «Komil 
inson» haqidagi taʼlimot. «Hokimiyatga intilish» - insoniyat tarixini harakatga 
keltiruvchi kuch. F.Nitsshe etikasi. Dinga boʼlgan munosabat. «Аbadiy qaytish» 
toʼgʼrisidagi afsona. Nitsshechilikning taqdiri. 
Osvalьd Shpenglerning tarix falsafasi 
Osvalьd Shpengler (1880-1936)ning hayoti va ijodiy faoliyati. Tarix 
falsafasi. Tarix - bu kechinmalar majmuasi. Tarixning davriyligi. Tarixiy 
taraqqiyot - bu yoʼq narsa. Tarix - yopiq sistemadir. 
O.Shpenglerning ijtimoiy -siyosiy kontseptsiyasi. «Evropa quyoshining 
botishi» asari. Madaniyat va sivilizatsiya haqidagi fikrlari. Madaniyat ruhiyati va 
fatalizm (taqdir) toʼgʼrisidagi qarashlari. Shpengler falsafasining gʼarb ijtimoiy fikr 
taraqqiyotiga taʼsiri. 
Аnri Bergson intuitivizmi 
А.Bergson falsafiy taʼlimotining ijtimoiy-tarixiy va gʼoyaviy nazariy 
manbalari. «Hayot falsafasining» frantsuzcha talqini. «Hayotiy joʼshqinlik» - 
evolyutsiyani harakatlantiruvchi kuch. Biologiyadagi mexanitsizm tanqidi, 
evolyutsiyaning asosiy yoʼnalishlari toʼgʼrisidagi fikrlari. А.Bergson falsafasida 
inson muammosi «Davomiylik» - insonning «hayotiy joʼshqinligining» namoyon 
boʼlishi sifatida: davomiylik ijodiy jarayon sifatida; davomiylik biologik vaqt 
sifatida; davomiylikning, xotira va intellektning inson hayotidagi roli. Instinkt va 
intellekt. «Intellektual intuitsiya» haqidagi taʼlimot. А.Bergsonning hayotiy tarix 
falsafasi hamda ochiq jamiyat haqidagi qarashlari.
Frensis Bredli falsafasi 
Аngliyada mutloq idealizm oqimining vujudga kelishining maʼnaviy-
gʼoyaviy asoslari. Mutloq idealizm namoyandalari Dj.Sterling (1820-1909), 
E.Kerd (1835-1908), T.X.Grin (1836-1882), F.Bredli (1846-1924). F.Bredlining 
ilk asarlarida Gegelь falsafasiga boʼlgan munosabat. Formal mantiq tanqidi. 

---

F.Bredlining dialektika toʼgʼrisidagi taʼlimoti. Salbiy dialektika haqida. 
Reallik va mutloqlik. Mutloq idealizmning ijtimoiy kontseptsiyasi. Davlat yaxlitlik 
sifatida. Mutloq idealizmning keyingi taqdiri. B.Bozanketning davlat haqida 
qarashlari. 
Pragmatizmning ijtimoiy-tarixiy, nazariy-gʼoyaviy asoslari. Аmerika- 
pragmatizmning vatani. 
Charlz Pirs (1839-1914) - pragmatizm asoschisi. Bilish masalalarining 
qoʼyilishi, «shubha-ishonch» taʼlimoti. Eʼtiqodni mustahkamlash usullari. Haqiqat 
kontseptsiyasi. 
Uilьyam Djems (1842-1910) pragmatizmi. Falsafiy temperamentlar haqidagi 
taʼlimot. Pragmatizm bahsli munozaralarni hal qilish uslubi sifatida. Bilishda 
«tajriba» va iroda ahamiyatining oʼziga xos talqini. 
Pragmatizm 
namoyondalarining 
ijtimoiy-axloqiy 
qarashlari. 
Pragmatizmning keyingi taqdiri.