O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

Dars ishlanmasi 
Fe’l mavzusini o‘tish. 
Darsning maqsadi: Narsalarning harakatini bildirgan so‘zlar haqidagi bilimlarini 
boyitish, fe’l haqidagi tushunchalarini kengaytirish, so‘roqlar yordamida gap va 
matndan fe’lni topishga ulardan nutqda to‘g‘ri foydalanishga o‘rgatish, kasbga 
yunaltirish, tabiatga muhabbat uyg‘otish, uni asrashga rag‘batni paydo qilish; 
fe’llarning ko‘chma ma’nolarini anglash va ulardan nutqda foydalanishlariga 
erishish.
Darsning turi: Yahgi bilim berish. 
Dars metodi: Aqliy hujum muommoli, tizimli o‘qitish. 
1. Darsni tashkil etish:
O‘quvchilarning darsga qiziqishini uyg‘otish uchun mavzuga doir topishmoq 
she’rdan o‘qib berildi. O‘quvchilar topishmoqning nima haqda ekanini topib 
bugungi o‘rganiladigan mavzuni aniqlaydilar.
Ma’nosidan anglashilar harakat
Harakatdan kelar sog‘liq barakat.
“Sening”, “noaniq”, “quvoning”. Uch so‘zdan harakatni toping. 
Turadi, yuradi, kuladi, aytadi, qaytadi. Bu so‘zlarning ma’nosini kim aytadi? 

---

Topishmoq – she’rlar o‘quvchilarning tilga sezgirligini ham oshiradi. Dars 
jarayonida zarur bo‘lgan bilimlarni o‘zlashtirishni ta’minlaydigan motivni yuzaga 
keltiradi. O‘quvchilarning she’r yuzasidan quyidagicha javob beriladilar. Bugun 
harakat bildirgan so‘zlarni o ‘rganamiz.
“Quvoning” harakat bildirgan so‘z. 
Turadi, yuradi, kuladi, aytadi so‘zlari harakatning ma’nosini bildiradi.
O‘qituvchi: O‘ylang, harakatni kimlar yoki nimalar bajaradi.
O‘quvchilar: 
-Bolalar -Odamlar. 
Musobaqa. 
1-guruhga topshiriq: Odamlarga xos harakatni bildirgan so‘zlarni ayting.
2-guruhga topshiriq: Jonivorlarga xos harakatni bildirgan so‘zlarni ayting. 
Har bir guruh o‘quvchilari doskaga yozib beradi. Bu so‘zlarning imlosini qay 
darajada bilishlarini va husnixat bilan yozishlarini ham aniqlash imkonini beradi.
2. Darslik bilan ishlash: 
Doskaga darslikdagi 273-mashq matni yozib qo‘yiladi: 
Shifokor bemorni (nima qildi?) davoladi. 
Qor tinmay (nima qilyapti?) yog‘yapti.
Matn ustida ishlash 
1-topshiriq: Gaplarni o‘qing. Nechta gap o‘qidingiz? Gaplar qanday harf bilan 
boshlangan? Ularning oxirida qaysi tinish belgisi qo‘yilgan? Nima uchun? 
2-topshiriq: Gapdan qavs ichidagi so‘roqlarga javob bo‘ladigan so‘zlarni topining. 
Ularning qanday ma’no bildiryapti? Bu so‘zlarning tagiga nechta chiziq chizasiz? 
Nima uchun? 
3-topshiriq: Yog‘yapti so‘ziga qaysi so‘ziga qarama – qarshi ma’no bildiradi 
(yog‘yapti – tinyapti) 
4-topshiriq: Da’vo, davoladi so‘zlarning ma’nosida farq bormi? 
Davo-bemorning shifo topishi uchun qo‘llaniladigan dori-darmon. 
Davoladi – dori – darmonlar bilan kasalini bartaraf etish.
Bu muommoli savolga o‘quvchilar shu sinfda “So‘z turkumlari” tushunchasini 
hosil qilgan darsida eshitgan fe’l atamasini aytib javob beradilar. O‘q2itu9vchi 

---

topshiriqlarni oldindan tuzib olib, so‘ng dars o‘tish kerak. O‘qituvchi: Men fe’l 
o‘yladim. U nimani bildiradi? Men shaxsni o‘yladim . U qaysi so‘z turkumiga 
kiradi?
2. 174-mashq. Mustaqil ish vazifa qilib beriladi.
1-topshiriq. Matnni o‘qing. Fe’llarning nimani harakatini bildirayotganini aniqlang.
O‘quvchilar 1-gapda yaratadi 
2-gapda ko‘tardi 
3-gapda tushdi 
Narsaning harakatini bildiryapti deb aytadilar.
2-topshiriq: Matnni kuzating. Oylang. Matndagi qaysi so‘zlarning yozilishga xato 
qilishingiz mumkun? 
Ajoyib- oxirgi b undoshini deb, I unlini tushrib qoldirib yozishim mumkun .Sababi b 
p tarzida talaffuz qiliyapti , qisqa aytilyapti. 
Koinotda-o va I orasida y yozib qo‘yish mumkin. Chunki aytilishda y tovushi 
ishlatilyapti. 
“Uchun” so‘zi ham shunday 2-bo‘g‘indagi u tovushi I tarzida talaffuz qilinayapti, 
uni I qilib hato yozib qo‘yish mumkin. 
O‘qituvchi keyingi darsda shu so‘zlardan lug‘at, diktant olishini e’lon qiladi. 
Saylanma diktant. 
I-topshiriq.Men matnni o‘qiyman.Siz undagi fe’l so‘z turkumiga doir so‘zlarnigina 
tanlab ajratib olib yozasiz.
Uning uy ishlarida kampirga ko‘maklashadi.Bolalarni yuvintiradi. 
Eski-tuski keyimlarni yamaydi.Kechqurun sho‘rva, atala-umoch, moshxo‘rda kabi 
ovqatlarni pishiradi. 
II-topshiriq. Ko‘maklashadi so‘zida ma’nodosh fe’llarni topib yozing.(Qarashadi, 
yordamlashadi) 
III-topshiriq.Topgan ma’nodosh so‘zlaringizning har biri ishtirokida bittadan gap 
tuzib yozing. 
4.Uyga vazifa. 275-mashqni shartiga ko‘ra bajaring. 
2.Darsda o‘tilganlarni umumlashtirib yakunlash. Bugungi dars savollari sizga
ma’qulmi? Nima uchun?

---

Bugun darsda nimalarni bilib oldingiz? 
6.O‘quvchilar bilimini baxolash.
Topshiriqlar: 
1.Boshlang‘ich sinflarda fe‘l so‘z turkumi yuzasidan o‘quvchilarga qanday bilimlar 
beriladi va ular qanday izchillikka shakllantiriladi? 
2.IV sinfda fe‘l mavzusini o‘tishga oid dars ishlanmasi tuzing.