O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Toshkent Islom Universiteti

Statistik taxlilgichlar — dasturlarning tuzilish tarkibidagi kamchiliklarni aniklash, dasturlar 
kodida aniklanmagan kirish va chikish nuktalarini topish, dasturdagi o‘zgaruvchilarni to‘g‘ri 
aniqlanganligini  va  ko‘zda  tutilmagan  ishlarni  bajaruvchi  kiem  dasturlarini  anikdashda 
foydalaniladi. 
Dinamik  tahlilgichlar  —  bajariladigan  dasturlarni  kuzatib  borish  va  tizimda  sodir 
bo‘ladigan o‘zgarishlarni aniqlashda qo‘llaniladi. 
Tarmoqning  zaifligshsh  aniqlash  —  tarmoq  zaxiralariga  sun’iy  hujumlarni  tashkil  qilish 
bilan mavjud zaifliklarni aniqlashda qo‘llaniladi. 
Misol sifatida quyidagi vositalarni keltirish mumkin: 
• Dallas Lock for Administrator -- mavjud elektron Proximity uskunasi asosida yaratilgan 
dasturiy-texnik  vosita  bulib,  bevosita  ma’lumotlarga  ruxsatsiz  kirishni  nazorat  qilishda 
qo‘llaniladi; 

---

 
69 
• Security Administrator Tool for ANALYZING Networks (SATAN) — dasturiy ta’minot 
bo‘lib,  bevosita  tarmoqning  zaif  tomonlarini  aniqlaydi  va  ularni  bartaraf  etish  yo‘llarini 
ko‘rsatib  beradi.  Ushbu  yo‘nalish  bo‘yicha  bir  necha  dasturlar  ishlab  chiqilgan,  masalan: 
Internet Security Scanner, Net Scanner, Internet Scanner va boshqalar. 
•  NBS  tizimi  -  -  dasturiy-texnik  vosita  bo‘lib,  aloqa  kanallarvdagi  ma’lumotlarni 
himoyalashda qo‘llaniladi; 
• Free Space Communication System — tarmoqtsa ma’lumotlarning har xil nurlar orqali, 
masalan lazerli nurlar orqali almashuvini ta’minlaydi; 
•  SDS  tizimi  —  ushbu  dasturiy  tizim  ma’lumotlarini  nazorat  qiladi  va  qaydnomada  aks 
ettiradi.  Asosiy  vazifasi  ma’lumotlarni  uzatish  vositalariga  ruxsatsiz  kirishni  nazorat 
qilishdir; 
• Timekey — dasturiy-texnik uskunadir, bevosita EHMning parallel portiga o‘rnatiladi va 
dasturlarni belgilangan vaqtda keng qo‘llanilishini taqiqlaydi; 
•  IDX  —  dasturiy-texnik  vosita,  foydalanuvchining  barmoq  izlarini  «o‘qib  olish»  va  uni 
taxlil  qiluvchi  texnikalardan  iborat  bo‘lib,  yuqori  sifatli  axborot  xavfsizligini  ta’minlaydi. 
Barmoq izlarini o‘qib olish va xotirada saqlash uchun 1 minutgacha, uni taqqoslash uchun 
esa 6 sekundgacha vaqt talab qilinadi.