Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Oguznama 
1. Oguz qáwimleriniń túp babası Oguz qaǵan tuwralı ańızlar. Turkiy 
xalıqlardıń erte dáwirdegi jazba estelikleriniń biri «Oguznama» bolıp tabıladı. 
«Oguznama» áyyemgi túrkiy qáwimlerdiń úlken bir toparı bolǵan oguz 
qáwimleriniń payda bolıwı hám qáliplesiwi haqqında ańızlıq áńgimelerden ibarat. 
Ańızlarǵa qaraǵanda áyyemgi oguz qáwimlerin jámlestirgen olardıń túp babası 
Oguz qaǵan (xan) bolıp esaplanadı. Oguz qaǵannıń ózi tariyxıy shaxs emes, al 
ańızlıq qaharman. Oguz qaǵannıń altı ulı bolıp, olardıń hár biriniń tórt ulı bolǵan. 
Mine, Oguz qaǵannıń 24 aqlıǵı oguzlardıń iri baslı 24 urıwınıń tiykarın salǵan hám 
olar birlesip iri urıwlıq awqam dúzgen. Mine, usılar haqqında «Oguznama»da
áńgime boladı.  
2. Oguz qáwimleri haqqında tariyxıy maǵlıwmatlar. «Oguznama» esteligi 
ańızlıq áńgimeler bolǵanı menen ol tariyxıy dáreklerge iye. Tariyxıy 

---

24 
maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda oguzlar túrkiy xalıqlardıń eń iri hám áyyemgi 
qáwimlerinen bolıp, VII ásirge shekem Túrk qaǵanlıǵınıń quramında bolǵan. Olar 
Sırdáryanıń quyar ayaǵın hám Aral teńizi boyların mákanlaǵan, tiykarınan, mal 
shárwashılıǵı menen shuǵıllanǵan. Túrk qaǵanlıǵı ıdıraǵannan soń oguzlar IX 
ásirdiń aqırı X ásirdiń basında túrkiylerdiń úlken bir qáwimlik awqamı bolǵan
Oguzlar mámleketine tiykar saladı. Onıń shegaraları qublada Kaspiy hám Aral 
teńizlerinen baslap arqada Oral tawları hám Sibirdegi Ertish dáryasına shekem, 
batısta Edil (Volga) dáryasınan baslap shıǵısta Qıtaydıń bergi jaǵında jaylasqan 
túrkiy qarluq qáwimlerine shekem keńeyedi. 
Oguzlar kútá jawınger xalıq bolǵan. Sonlıqtan, «Oguznama»da batırlıq, 
jawıngerlik isler joqarı bahalanadı. Oguzlar házirgi túrkiy xalıqlar bolǵan 
túrkmenlerdiń, 
azerbayjanlardıń, 
túrklerdiń, 
gagawızlardıń, 
ózbeklerdiń, 
qaraqalpaqlardıń etnogenezinde (xalıq bolıp qáliplesiwinde) úlken rol oynadı. 
Sonıń ushın da, «Oguznama» jazba esteligi joqarıda eslep ótilgen túrkiy 
xalıqlardıń, sonıń ishinde qaraqalpaq xalqınıń mádeniy-ádebiy miyrası bolıp 
tabıladı.