Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

4. Etikalıq temadaǵı qosıqları Maqtımqulı poeziyasınıń oraylıq temalarınıń 
biri – bul etikalıq tema. Bul sóz áyyemgi grek tilinen alınǵan bolıp (ethos, ethika), 
sózlik mánisi boyınsha minez-qulq, úrp-ádet degendi ańlatadı. Poeziyadaǵı etikalıq 
temanıń shegarası keń bolıp, oǵan insannıń minez-qulqı, júris-turısı, ulıwma 
adamgershilik qásiyetler: hújdan, ar-namıs, azamatlıq minnet hám wazıypalar; 
adamnıń peyil-ıqpalı: jaqsılıq-jamanlıq, saqıylıq-sıqmarlıq, miyrim-shápáát - 
zulımlıq, insaplılıq - áshkózlik h.b. kiredi. Adamnıń usı qásiyetleriniń barlıǵı, 
derlik, Maqtımqulı qosıqlarında ayqın hám keń sáwlelengen. Mısalı, onıń 

---

130 
«Ketiwshi bolma» degen qosıǵında azamat adamnıń júris-turıs, minez-qulıq, peyil- 
ıqpalınıń xalıq túsinigindegi ulıwma normaları beriledi: 
Kel - ha kewlim, bir násiyat áyleyin, 
Watandı tárk etip ketiwshi bolma, 
Ózińnen pás bolǵan ǵayrı námárttiń
Xızmetinde qullıq etiwshi bolma. 
*** 
Shaqırǵan jerge bar, otırda turma, 
Shaqırılmaǵan jerge barma, kórinbe. 
*** 
Qızǵanshaq adamnıń kewli bos bolmas, 
Basqalar shad bolsa, waqtı xosh bolmas. 
*** 
Sum nápsi toymas hesh, urǵıl basına, 
Qánáát iyesi ersin qasıńa. 
*** 
Márttiń ulı elge jayar dásturxan, 
Tuwrı sóz ústinde berer shiyrin jan. 
*** 
Aqpay qalmas bolar bir aqqan saylar, 
Adam birde arıq, birde et baylar. 
Birde ǵárip, birde júzleri jaynar, 
Ǵárip dep qattı sóz aytıwshı bolma. 
Bul násiyat qosıqta watanǵa sadıq bolıw, júris-turıs, barıs-kelis normaları, 
qánáát hám nápsi, adamdı sociallıq jaǵdayı boyınsha kemsitpew (ǵárip dep qattı 
sóz aytıwshı bolma), durıs sózli bolıw sıyaqlı joqarı adamgershilik qásiyetler 
ulıǵlanadı. Joqarı adamgershilik, hújdan, azamatlıq, perzentlik parız, mártlik, hadal 
neke, insap-qánáát, baxıt-saadat temaları shayırdıń «Maydan jolıqsa», «Otırıp 
turısın kóriń», «Ańlamas», «Bolarsań», «Malǵa qaramas», «Ǵıybatkesh», «Turǵıń 
keledi», «Ton bolsa», «Bolarma», «Kórmegen jigit», «Qıylı qal bolar», «Diyanat 

---

131 
jaqsı», «Keler», «Janıńa tiymes» násiyat qosıqlarında sheberlik penen 
sáwlelendiriledi. 
Maqtımqulı túsiniginde jámiyetlik illetlerdi saplastırıw, jámiyetlik qatnaslardı 
jetilistiriw isi adamlardı iyman-insapqa, qayır-saqawatqa, miyrim-shápáátke hám 
basqa da jaqsı qásiyetlerge tárbiyalaw, xalıqtıń sanasına ilim-bilim nurların quyıw, 
tálim-tárbiya menen onıń sana-sezimin kóteriw arqalı ámelge asırılıwı tiyis.
Solay etip, Maqtımqulı óziniń didaktikalıq (yamasa etikalıq) temadaǵı 
qosıqlarında adamdı iyman-insap, ilim-bilim, aqıl-násiyat jolları menen tárbiyalaw, 
jámiyetlik illetlerdi usı jollar menen saplastırıw múmkin degen ideyanı alǵa 
shıǵaradı.