Özel Eğitim Nedir? vii Neyi öğretir? viii

Uygun Davranışların Arttırılmasına Yönelik Yöntemler:

Pekiştirme

Yeni davranışlar kazandırma, var olan davranışları uygun yönde değiştirme, davranış değişikliğini sürdürmede en uygun yol pekiştirmedir. Edimsel koşullama kuramına göre insanların davranışları, davranış öncesi ve sonrası çevresel durumlara bağlı olarak şekillenmektedir. Bu kurama göre davranış sonrası durumlar olumsuzsa, o davranışın ileride tekrarlanma olasılığı azalır. Davranış sonrası durumlar, davranış sonuçları birey için olumluysa o davranışın ileride yapılma olasılığı artar. Bu durumdaki sürece pekiştirme denir. 

Pekiştirme, davranışı izleyen ve o davranışın ileride ortaya çıkma olasılığını artıran durumdur. Uygun davranışların artması için, bu tür davranışların pekiştirilmesi ve davranış ile davranışın sonucu arasında işlevsel bir ilişkinin kurulması gerekmektedir. Çocuk “çizgi çizme” etkinliğini bitirdiğinde öğretmenin “aferin” demesi ve/veya “şeker” vermesi bu davranışı arttırabilir. 

Olumlu pekiştirme

Olumsuz pekiştirme 

Olumlu pekiştirme: Ortama hoşa giden bir uyaranın eklenmesiyle gerçekleşen pekiştirme süreci. Uygun davranışı izleyen durumda ortama hoşa giden bir uyaranının eklenmesiyle bu uygun davranışın ileride yapılma olasılığının artması. Öğrencinin öğretmenin sorduğu soruya cevap vermek için parmak kaldırarak söz almasının ardından öğretmenin “aferin” demesi 

Olumsuz pekiştirme: Davranış sonrasında çocuğu rahatsız eden bir durumun ortadan kalkmasının veya ortaya çıkmasının engellenmesinin, uygun davranışın ileride yapılma olasılığını arttırmasıdır. Ortamdan çekilen uyarana itici uyaran denmektedir. Anne çocuğa özür dilemeden odandan çıkamazsın” dediğinde olumsuz pekiştirme süreci söz konusudur. Çocuğun odadan çıkması için özür dilemesi gerekmektedir. Dolayısıyla, özür dileyerek itici, istenmeyen bir durum ortadan kalkacaktır. 

Çocuk itici uyarandan kurtulmak için olumlu yollar bulamayıp, saldırgan davranışlar gösterebilir. Ortama bir itici uyaran eklemek, hoşa gitmeyen durumlar, ortamlar yaratmak her zaman mümkün ve/veya etik olmayabilir. Dolayısıyla, eğitim ortamlarında çok sık yer verilmemektedir. 

Pekiştireç: Olumlu pekiştirme sürecinde ortama eklenen uyarandır. Sosyal pekiştireçler, Etkinlik pekiştireçleri, Nesne pekiştireçleri, Yiyecek-içecek pekiştireçleri (birincil pekiştireçler), Sembol pekiştireçleri