Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

SƏBİR DAŞI, QIN BIÇAĞI
Bir kişi varmış. Bunun bir arvadı varmış, bircə də madar-madar qızı. Günnərin bir günündə arvat deyir, ay kişi, biz axı bir yerə gəzməyə-zada heş getmədih, camahat getdi dana, biz gedif çıxmadıx. Gedəh bir Məkkə, Mədinəyə, gəzməyə bir yerrərə. De­yir, gedəh. Bular az gedir, üz gedir, dərə-təpə düz gedir. Gedif çı­xıl­lar bir künbəzə. Görüllər künbəzin qapısında yazılıf ki, bu kün­bəzin içində bir meyit var. Hər kəs bunun qırx gün milçəyin qorusa, oğlan duruf onu alajax. Bu arvat deyir, bu nədi, ayə? Bular baxıllar bu meyitə, ziyarat eliyillər. Bullar qapını açıllar, çıxanda qız da çıxım deyəndə qapı örtülür Allah tərəfinnən. Qız otuz dokquz gün bu meyidin yanında, Allah tərəfinnən çörəh gəlir, yeyir. Bu, me­yidin otuz dokquz gün milçəyin qoruyur. Həmən bu qız. Yox e, otuz yeddi gün bu qoruyur. Görür başı gicəlir, ürəyi bulanır. Su isdiyir. Çölə çıxır ki, görəh, nənəsi demişdi qırx günə qayıdajeyıx. Köç gəlif, bunun anasıgil də gəlir? Gələndə bunu çıxarda, götürə dana. Həə. Deyir, bir keçəl qız, bax belə cındır paltarda gəlir. De­yir, ay qız, sənin gününa neçə manat verərəm. Səni ant verirəm Al­laha, gə bunu qoru, çıxım çölə, su içim, gəlim. Bunun üş günü qalıf. Gəlir, oturur. Keçəl qız oturuf. Keçəlin baxtı yeyin olar. Keçəl iki gün eliyir, üçüncü gün oğlan asqırır, durur. Xətti-xalına, gül camalına elə. Baxır, bıy, bu dəyqada qız da gəlir. Qız da gəlif. Adı Gülnara olur, Şahnaz olur, girir içəri. Girir içəri, görür ki, bıy, ayıldın? Deyir, hə. İndi bu oğlan bazara gedir. Keçələ deyir ki, saa nə alım? Deyir, maa yay al, cəvair al, şamaxı al, çarqat al, qızıl al, gümüş al. Buna (saşdıya – top.) deyir, saa nə alım? Deyir, maa bir əysi gəlin al, bir quqla. Bir qın pıçağı, bir də bir səbir daşı al. Özünü öldürəjəhdi.

Az gedir, üz gedir, gedir bir şəhərin qırağında bir tükan tapır. Deyir ki, maa bu parçadan ver, bu çarqatdan ver, bunnan ver. Yığır, həybəni doldurur. Sora al, bunu da, deyir bir səvir daşı ver. Deyir, soora? Deyir, bir əysi gəlini ver, bir qın pıçağı ver. Deyir, oları aldın, yaxşı elədin, aldın. Bu adam özünü öldü­rə­jəh, hər kimsiyə alırsansa, bunu güd. Bu adam özünü öldürəjəh. Bax, bu adamı güd. Götürür gəlir, onunkunu verir. Bu­nun­kunu da verir. Deyir, çox sağ ol, əlvida. Demir e, otuz yeddi gün sənin milçəyini qorumuşam. Gedir bir suyun qırağına. Başdan-əyağa, mən sənin başına fırranım (mənə müraciət edir – top.), mən dediyim nağılı deyir. Deyir, üş baş ayleydih. Bir qız, bir ata, bir ana. Bir günnərisi atam dedi, gəzməyə çıxırıx. Getdih, gəzdih, gördüh bir günbəzin qapısına belə yazılıf. Atam, anam ziyarət elədi, çıxdı. Mən də çıxanda qapı mə­nim əlimdə qaldı. Az qaldı gözümü də çıxarda, qapı caranqıltıynan örtüldü. İndi səbir daşı, səbir eylə, əysi gəlini, rahat ol, qın pıçağı hazır ol. Bir də baxdı. Gəldim, belə elədim, belə elədim, hamsını danışır da. Oğlan görür bunu. Bu şeyləri bir də dedi. Pıçağı burdan soxum deyəndə daldan qızı tutdu. Deyir ki, deməli, mənim mil­çəyimi sən qorumusan? Pıçağı tutur, səbir daşı, qın pıçağı da or­dadı. Gəlir ehmalca, keçəl qızı bağlıyır bir qatıra, (qatır varmış qə­dimdə) qaratikannığa. Dünyada yalan üz qızardar. Bir də dünyada qiyamat o gün qopar sən yeyəsən, o biri baxa.