Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

HARIN QARININ QIZILLARI
I mətn

Həə, Bəhlul Danəndə də həmməşə qarğunu minif şəhərdə gəzirmiş. Hə, bının qardaşı varımış – Bağdadi-Xəlifə. Deyir ki, ə, qardaş, sən də bir yurt yeəəsi ol, bir yerin olsun, bir yurdun olsun, bi şeyin olsun. Deyir ki, mənim o qədir variyətim var ki. Ə, qardaş, sən də birəz taxıl əh, deyir. Gedir, bir az toxum alır gətirir, aparır göyxramnıx qəliyə⁴⁵ səpir. Deyir, ə, qardaş, bı milləti özuna gül­dümə, orda taxıl olmaz. Deyir, Allah versə, o daşın üzündə də olar. Deyir, ə, qardaş, yazıxsan, düzdərdə qalmıs­an. Deyir, yox. Deyir, quşun dilin bilirmiş o Bəhlul. Gedir bir beş, on, irmi qoja mal, gamış, nə bilim, kəl alır, aparır bir dərədə qırır, oturur orda, ya­nında. Gəl ki, quşhaquş quzannar⁴⁶ gəlir. Qışqırtıdan qulax tu­tu­lur. Bı da oturuf tamaşa eliyir. Deyir, bax ki, quşğunnar­dan biri deer ki, qoja baba gəlmədi, qoja baba gəlmədi. Aradan bir xeyləh keçəndə görür ki, göynən birin gətirillər, qanadı-zadı qırıx gətirillər salıllar leşin içinə. Yeyir, deyillər, qoja baba, heş belə bollux görmüsən? Deyir, yox, bala, heş belə bollux görməmişəm, ama irəli vaxdı Harın Qarın olufdu. Onun yeddi küp qızılı odu, flan yerdədi. Bının yerin bilir. Gedir kankan tapır, bı yeddi küp qızılın yeddisin də qazır, gətirir, tökür meydana. Padşahlara deyir, gəlin hərənız birin götürün. Deyillər, yox, biz sənnən bacara bilmərih. Bəhlul da həylə olur.

II mətn

Bəhlul Dananda beleymiş. Bəhlul Danandaya qardaşı deyir­miş ki, ay Bəhlul, gələndə məclisimə yaxşı geyin gəl. Gələndə bi dəs köhnə paltar geyirmiş, gedirmiş, orda qapının ağzında otu­rurmuş Bəhlul Dananda. Qardaşı deyif, niyə bizi biyavır eliyirsən? Deyir, niyə, noluf? Axırı bir gün bu məjbur eliyir, bir dəs təzə paltar geyir, gəlir qardaşının yanına. Bunu çəkillər məclisin başına. Donunnan tutur deyir, ye, donum, ye. Ye, donum ayyamıdı, ye.

Gedir nə qədər arıx, axsax mal alır, gətirir, kəsir, tökür bir düzə. Bir düzə tökür. Qarğa-quzğun yığılır, gəlir, yeyir. Gördülər ki, bir quzğun zoran gətirir quzğunnarı, bir lüt quzğunu. Gətirəndə deyir ki, bu nəyindi? Deyir, atamdı. Quzğunnarın böyüyünün atasıdı. Quzğunnar deyir, atamdı. Quzğuna deyiflər, bava, heç belə bollux görmüsən? Deyif, o vaxdı Harın Qarının dövründə indi nə vaxd, neçənci ilimişsə, onda belə bir bollux gördüm. Onda yedilər, odey ha, küplərnən qızılı filan yerdə yatır. Ordan gedir həmin qızılları Bəhlul Dananda çıxardır gətirir tökür, qardaşına deyir, nə qədər yığırsan, qohum-öylədinə verirsən ver. Bax Bəhlul Dananda budu.