Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

MALININ İXTİYARI ƏLİNDƏ OLMAYAN KİŞİ
Bir kişinin yaman varı varımış. Ama yemirmiş. Günnərin bir günü bının, ayıv olmasın, yoldaşı boylu olur. Deyir, gedirəm baza­ra. Ta bının da sürüsü varımış qapıda. Gedirəm bazara, ət alam saa. Gedir bazara, görür ki, bir çakqal ağzında bir belə ət alıv aparır. Deyir, arvat xəylağıdı, nə bilejeh? Vırejem o çakqalın ağzınnan salam, aparam. Orda-bırda çakqalı salvalıyır, ət düşür. Gedir ki, bir dənə uşaxdı. Uşağı götürəndə bını cin bürüyür. Deyir, bəs o padşahın qızının uşağıdı, çakqal götürüf qaçıf. Uşağı alıllar. İndi gətirillər, deyillər, mənnən nə isdiyejaxsan? Kişi deyir, heş-zad. Bir qoja arvat yanaşır kişiyə. Deyir ki, niyə demirsən öz malımın ixdyarın ver özümə? Deyir, heş-zad isdəmirəm, elə malımın ixdı­yarın ver öz əlimə. Nətəər, nejə, niyə qızıl götümürsən, pul götü­mürsən? Deyir, qızıl isdəmirəm, elə öz malımın ixdiyarın isdi­yi­rəm. Deyir, verdim, get, ye də, yedirt də. Qayıdır gəlir, arvat deyir, a kişi, hardeydın? Deyir, getdim bazara, çatmadım. Durur kişi, bir yaxşı əmlih gətirir. Quzunun yekə quyruxlusuna əmlih deyirıx. Gətirir kəsir, pişirir, arvat da kavav eliyir, yeyir. Arvat barmağın dişdiryir, deyir, bı, nə görənəhdi? Bı kişi qıymaz ki, bir toxlusun başın kəsə. Hər nəysə, yeyiv-içif. Arvat deyir, gərəh bı sirri mənə ayan eliyəsən ki, görüm sən niyə getdin bazara gəldin, heyvan kəsdin? Amma o cin əvvəldən demişimiş ki, bı sirri aşma. Bı sirri açsan, canavar yeyijax. Deyir ki, Vallah, məni demağa məjbur elə­din, getdim öz malımın ixdiyarın aldım. Orda da deyif ki, ixdiyar nədi? Deyir ki, arvadına mehir verməmisən. Bizdərdə Niqalaydan mehir olurmuş. Ya bir mal verirmişdər, ya bir gəvə verirmişdər, ya qızıl verirmişdər. Gəlinə mehir verillər ki, ayləsinin qıza çəhdığı əziyət bizim halalımız olsun.

Həə, bir həfdədən sora çölə gedəndə kişini canavar yeyir. Gəlinin mehirin vermiyəndə malı yiməh olmur. Onda malın ixtiyarı adamın öz əlində olmur.