Şevki koca



Yüklə 1,17 Mb.
səhifə23/29
tarix23.10.2017
ölçüsü1,17 Mb.
#12022
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   29

Bibliyografya




  1. İstinsah Sahifeleri, Bektaşilik Zaviye Defterleri Başbakanlık Arşiv Gen. Müd. No: 771-H. 1243 (1827)

  2. Ahmed Hezarfen, Tarih ve Toplum Dergisi, Yıl. 1999 Sayı. 189

  3. Bedri Noyan Dedebaba, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Cezbi Abdal / 17. Yüzyıl İstinsah: Ali Rıza Kadimi Baba

  4. Bedri Noyan Dedebaba, Bektaşilik Alevilik Nedir. Ant / Can Yay. 1995 İst.

  5. Turgut Koca Baba, Bektaşi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul Maarif Kitaphanesi İst. 1990

  6. Won Hasluck, Bektaşiliğin Coğrafi Dağılımı, Turgut Koca / Nezihi Erginsoy

  7. Velayetname-i Seyyid Ali Sultan, Cezbi Abdal, Cebeci İl Halk Kütüphanesi No: 1189

  8. Velayetname-i Seyyid Ali, Ahmet Sırrı Dedebaba, Cairo 1932-İstinsah Sahifeler

  9. Yemini, Faziletname, Hzl. Fevzi Gürgen İst. 1960

  10. Şemsettin Sami, Kamus-ul A’lam, İst. 1314

  11. Harput’lu İshak Efendi, Kaşif-ül Esrar ve Daf’i-ül Eşrar 1873-İstinsah Sahifeler / Mahfuz

  12. Edirne’li Seyyid Emin Baba, Bektaşilik ve Tasavvuf Kılavuzlu köyünde mukim Halife Tevfik Çetin Baba’da mahfuz cüz.

  13. Ahmed Sırrı Baba, Kaygusuz Dergahı envanteri Leiden Üniversitesi Fakir’de mahfuz. Temin eden: Dr. Hülya Küçük

  14. Ahmed Hamdi Zaza Paşa, Musavver-el Eimmet’il İsna-i Aşere Turgut Koca’dan Veraseten mahfuz Caıro-1930

  15. Mehmet Tevfik, Menkıbe-i Tevfik Baba, İst.1287 / İstinsah

  16. Zuhuri Danışman, Osmanlı İmparatorluk Tarihi, İst. 1956, S. Güniz / S. Özaygen Matbaası

  17. Eb’ul Hayr Rumi, Saltukname, Topkapı Sarayı Hazine Dai. No: 1612

  18. Evliya Çelebi, Seyahatname, Turgut Koca’dan intikal mahfuz cüz.

  19. Latifi, Tezkire-i Latifi, İst. 1314

  20. Refik Soykut, Orta Yol Ahilik, Ankara 1971

  21. John. K. Bırge, Bektaşilik Tarihi, Çev. R. Çamuroğlu, Ant. Yay. 1991. İst

  22. Gelibolu’lu Ali, Muhammediye, Kaynak: Nihal Kitapevinden Sn. İsmail Kalkan / Sahaflar Çarşısı

  23. Koca Kenan Paşa, Fütühat-ı Toktamış, Kaynak: Merhum Çorlu’lu Mehmet Ali Çarıkçı Baba’dan istinsahi bazı sahifeler / Mahfuz

  24. Turgut Koca Baba’dan devren: Evrak-ı metruke, Dergah kayıtları, Yazma Velayetname ve menakıpnameler. Yazma Balım Sultan Erkanname cüzleri. Cönkler. Yakova / Kaygusuz ve Detroit Dergahları ile yaptığı yazışmalar.

  25. Djovica (Yakova) Bektaşi Dergahı Postnişini-Kosmet’li Kazım Bakali Sipaho Baba ile merhum Turgut Koca Baba’nın yaptıkları yazışma metinleri / mahfuz

Cem Dergisi, Ocak-Şubat-Mart 2003

Makedonya’da Bir Erenler Ocağı

Sersem Ali Baba (Tetova) Dergahı

Şevki Koca


Değerli okurlarım; bu yazımızda halen Makedonya’nın Tetova (Kalkandelen) kenti sınırları içinde bulunan yaklaşık dört yüz elli yıllık bir Bektaşi dergahının tarihsel gelişimini incelemek istiyoruz.

Söz konusu dergah Tetova vilayetini sarmalayan Sıpkovıca (Şipska) dağlarının eteklerinde yer almaktadır. Dergaha, değişik dönemlerde; 1. Sersem Ali Baba dergahı, 2. Harabati Sultan dergahı, 3. Tetova dergahı, 4. Kalkandelen dergahı, 5. Zuhurat Baba dergahı... gibi isimler verilmiştir. Makedonya vakıf kayıtlarında Mahrem Baba Dergahı kaydı da bulunmaktadır.

Dergahın ilk kurucusunun Sersem Ali Dedebaba olduğu bilinmektedir. Sersem Ali Baba, Kanüni Sultan Süleyman’ın zevcelerinden Mah-ı Devran Sultan’ın ağabeyidir. Tarihe kayıtlı olan ismi Server Paşa olup, Kanüni’nin Sadr-ı azam’larındandır. Enderün’da yetişmiş bir devşirmedir. Acemi oğlanlığı esnasında, Bektaşi tarikatına intisab etmiştir. Mürşidi, ünlü Balım Sultan’dır. Yaklaşan Kalender Çelebi isyanından haberdar olması nedeniyle (Kalender Çelebi, ünlü Bektaşi Azize’si Kadıncık Ana ve eşleri İdris Hoca Efendi’nin küçük torunlarıdır) bir siyaset adamı olarak zor durumda kalmış ve ayak divanına çıkarak Kanuni’den Sadrazam’lık görevinden azlini talep ederek, Hacı Bektaş Dergahı’na yerleşme izni istemesi üzerine; padişah kendisine: “Bundan böyle senin ismin Server değil, Sersem olsun der.” Bunun üzerine lakabı Sersem Ali Baba olarak anılmaya başlar.

Hicri 927 yılında (M.1520) Hacı Bektaş ilçesi Pirevi postnişinliğine getirilen Ali Baba, Dedebaba sıfat tamlaması ile anılan ilk Bektaşi Kütbu olur. Bu arada Kalender Çelebi’nin hurüc-u alel Sultan etmesinden çekinen Kanuni Sultan Süleyman; Dedebaba ile içli, dışlı olan yeniçeri (Osmanlı kapıkulu askeri) üzerinde etkisini sürdürebilmek için, ikinci eşi ünlü entrikacı Hürrem Sultan’ın önerisi ile (Hürrem Sultan, Raksolan isimli bir Rus kızıdır. Kanuni üzerinde çok etkili olup, Mah-ı Devran Sultan’ı gözden düşürmüştür.) Sersem Ali Dedebaba’yı Bulgaristan, Yunanistan sınırları arasında yer alan, Vardar bölgesi, Yenice iline sürgüne yollar. Sersem Ali Baba bir süre sonra Yenice’den, Tetova’ya geçer ve burada bir Bektaşi Dergahı uyandırır. H. 933 (M. 1526) Bu dergahta kendisine aşağıda isimleri yazılı ünlü zatlar hizmet verir. Bunlar; Koyun Baba, Kızılca Baba, Yarar (Yaren) Baba, Ballı ve Harabati Sultan’dır. Bu azizlerden Koyun Baba; Tetova’nın Kicevo (Kırçova-Karacaova) köyünde, Yarar (Yaren) Baba; Tetova’nın Peroy (Purod) köyünde, Ballı Baba’da; Bulgaristan’ın Filibe ili Tatarpazarcığı yöresinde birer dergah uyarırlar ve halen Türbeleri bu bölgelerde Mahfüz’dur. Harabati Sultan ise, Sersem Ali Baba’nın yanında kalır.

Bu arada M. 1527 yılında, Anadolu’da Kalender Çelebi isyanı oldukça kanlı bir şekilde bastırılır. Kalender Çelebi’nin kesik başı Hacı Bektaş Pirevi’ne getirilip, defnedilir. Bugün Balım Sultan Türbesi’nin sol yanında bulunan makam Kalender Çelebi’nindir. Bu tarihten sonra İstanbul’da veba salgını baş göstermesi üzerine, Kanuni bir şefaat arzusu ile Sersem Ali Dedebaba’yı yeniden Pirevi’nin başına oturtur. Hicri 957 (M. 1550) Sersem Ali Dedebaba (19) yıl “meşihat”te kalır. ve H. 977 (M. 1569) yılında Hakk’a yürür. Yerine dönemin yeniçeri teşkilatı 66’ncı Orta Babası, Ak Abdullah Baba Dedebaba seçilir.

Tetova’daki Dergahta kalan Harabati Sultan, burada hizmete devam eder ve dergah yörede Harabati Sultan Tekyesi olarak ün kazanır. Harabati Sultan rivayete göre H. 1027 (1620) yılında Hakk’a irtihal eder ve dergah hazeresine sırlanır. Ancak nedendir bu tarihten sonra dergah ve kabir ortadan kaybolur. Daha sonraları alem-i mana’da Sersem Ali Baba’nın kandilinin Tetova’nın bir yöresinde yandığını gören Mahrem (Mahrep) Baba, Kupinik tepesinin Tekke köyü civarına gelerek, kayıp olan Harabati Sultan’ın kabrini bulur ve buraya küçük bir asitane inşa eder. Mahrem Baba’nın ve daha sonra arz edeceğim Tetova Beylerbeyi Rıza Paşa’nın kabirleri bu mahalde yanyana olup, her ikisine ortakmış izlenimi veren vefat tarihlerini ihtiva eden şahidede H. 1237 (1823) tarihi kayıtlıdır.

Bu Dergah’ın önemli bir irşad merkezi olmasına neden olan zat ise, dönemin ünlü Tetova Valisi Recep Paşa’dır. Beylerbeyi Rıza Paşa’nın çağdaşıdır. Recep Paşa’nın Kalkandelen’li Sadık Baba’nın rehberliğinde (vefat H. 1203), Hacı Hasan Baba’dan (vefat 1204) Bektaşi intisabı gördüğü, vakfiyelerde kayıtlıdır.

Recep Paşa’nın atalarının Kosova’nın fethinde gösterdiği yararlılıklardan dolayı Osmanlı’dan Tımar aldığı bilinmektedir. Gördüğü bir keramet üzerine bu dergaha Şipska Dağı eteklerinden elli hektarlık bir arazi vakfeder ve Dergahı oldukça modern şekilde yeniden inşaa eder.

Bugün Makedonya mahkemelerince tescil edilmiş olan Vakfi’yede H. 1214 (M.1799) tarihi görülmektedir. Dergah’ta efsanevi Harabati Sultan adına, Mahrem Baba tarafından keşif ve zuhur ile bulunmuş bölgeye hala ziyaret edilen bir merkad, türbe yapılmıştır. Yine dergah bahçesi içine Mahrem Baba’nın talebi üzerine, Rıza Paşa tarafından Sersem Ali Baba’nın anısına bir merkad, türbe daha inşaa edilmiştir. Bugün, Harabati Sultan’ın olduğu bölgeye; aşağı dergah, Sersem Ali Baba’nın olduğu bölgeye; yukarı dergah denilmektedir. Esasen Sersem Ali Baba’nın gerçek kabri, Hacı Bektaş’ta Pirevindedir. Kırklar meydanının solunda olup şahidesinde kitabe şu şekildedir.


Yüklə 1,17 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   29




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin