SeyiD ƏHMƏd mahmudi نام کتاب: آ

5. CİNSİ NƏZƏRİYYƏ: (FREYDİZM)

Bu nəzəriyyə Freyd tərəfindən onun psixologiya və psixopatologiyasında irəli sürülmüşdür. Freydə görə bütün ictimai, psixoloji və əxlaqi hadisələrin mənşəyi cinsi meyllərdən qaynaqlanır. Onun nəzərinə görə, cinsi meyl insanda, qidalanmağa doğru təhrik edən iştahaya oxşar bir təsəvvür formasında mövcuddur - o da bir növ ödənilməyə və tə`min olunmağa ehtiyaclıdır. Əlbəttə Freydin nəzərində cinsi meyllər deyildikdə, onun ümumi şəkildə başa düşülən cinsi ehtiraslar məfhumundan daha geniş mə`nalar kəsb edilir. Bu nəzəriyyəyə əsasən uşağın ana döşünə olan meyli, qızın ataya, oğlanın anaya, yazıçının öz yazdığı əsərə olan rəğbəti də cinsi meyllərdən irəli gəlir. Bu ehtirasların qarşısı müəyyən vasitələrlə alındıqda, onlar gizli şəkildə insanın özünün agah olmadığı batində qalır və fürsət yaranan zaman qeyri-ixtiyari olaraq agah batinə varid olur və özünü tə`min edir.

Freyd öz nəzəriyyəsinin hüdudlarını daha da artıraraq onu əxlaqi və mə`nəvi dəyərlər sərhəddinə qədər genişləndirmişdir. O iddia edirdi ki, insanların dinə və Allaha itaətə meylliliyi, qarşısı alınmış cinsi ehtirasları tə`min etməkdən başqa bir məqsəd daşımır.

Freyd öz nəzəriyyəsini ibtidai insan cəmiyyətlərindən bir əfsanə nəql etməklə şərh edir. Qeyd edir ki, ibtidai icma quruluşunda ata qəbilənin başçısı olduğuna görə qəbilənin bütün qadın və qızlarını öz ixtiyarında saxlayaraq öz oğlanlarına qadınlarla cinsi əlaqədə olmağa icazə vermir və onları öz rəqibi hesab edirdi. Atanın kobud rəftarından cana doyan oğlanlar əlbir olaraq öz atalarını qətlə yetirir və onun cəsədini yeyirlər; bu işlə onlar həm ondan intiqam alır və həm də öz cinsi ehtiraslarını tə`min etmək yolunda mövcud olan maneəni aradan qaldırırlar. Amma belə etdikdən sonra öz əməllərindən hədsiz dərəcədə peşman olur və nəticədə atalarının onlara qadağan etdikləri şeyləri özlərinə haram edirlər; etdikləri əməllərdən sonra düçar olduqları iztirab və peşmançılıq hissini özlərindən uzaqlaşdırmaq üçün bir heyvanı totem kimi seçərək, onu öz atalarının canişini adlandırır, qəbahətli işlərinin tə`sirini azaltmaq üçün bu heyvanı öldürməyi özlərinə qadağan edirlər. Tarix boyu tədricən simvolik olaraq totem və ata simvolu olan həmin heyvan allaha çevrilərək qəbilə üzvləri tərəfindən sitayiş olunmuşdur.

Bu nəzəriyyəni araşdırarkən aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirmək zəruridir:

1. Bu nəzəriyyənin ən əsas məqamları ibtidai dövrlərə aid olan əfsanələr üzərində qurulub və onların həqiqət və düzgünlüyü barədə əldə heç bir mö`təbər sənəd yoxdur; onun elmi cəhətdən isbat edilməsi də mümkün deyildir. Özümüzü bu kimi əfsanələrə inandırmağa çalışsaq da belə, ibtidai insanların dinə meyl göstərməsində qeyd olunan amillərin əsas səbəb olmasını və bu hadisələrdən öncə allaha heç bir şəkildə e`tiqad bəslənilməməsini necə isbat etmək olar?

2. Əgər Allaha inam, zahir olmağa imkan tapmayan və bir növ cilovlanmış cinsi ehtiraslardan doğmasını qəbul etsək, onda öz cinsi istəklərinin qarşısında heç bir maneə görməyən və bu hissləri müntəzəm olaraq doyurulan şəxslərin arasında Allaha inanan bir kimsə tapmaq mümkün olmamalıdır. Halbuki real gerçəklik bunun əksini təsdiq edir.

3. İnsana yalnız bir yöndən nəzər salmaq, onun yalnız cinsi ehtiraslarını əsas tutmaq və sair istəklərini nəzərə almamaq heç bir şəkildə elmi əsasla əsaslandırıla bilməz. İnsanın gözəlliklərə, xüsusilə mə`nəvi gözəlliklərə, yüksək əxlaqi keyfiyyətlərə, elm mənimsəməyə, həqiqətləri öyrənməyə və s. işlərə qarşı olan marağı cinsi meyllərin əsas götürülməsi ilə necə uyğun gələ bilər və ya necə izah edilə bilər?