SeyiD ƏHMƏd mahmudi نام کتاب: آ

23. Yuhənnanın birinci məktubu:

Bu məktub 5 fəsildən ibarətdir və bütün məsihilərə xitabən yazılmışdır. Onda bə’zi yanlış inanclar xatırladılır.

24. Yuhənnanın ikinci məktubu:

Bu məktub 1 fəsildən ibarətdir və bir məsihi qadına xitabən yazılmış, onda məhəbbətin həqiqəti izah edilmişdir.

25. Yuhənnanın üçüncü məktubu:

Bu məktub da 1 fəsildən ibarətdir və kilsənin idarə olunmasında müəyyən problemlərlə qarşılaşan kilsə başçılarından birinə xitabən yazılmışdır.

26. Yəhudanın məktubu:

Bu məktub İsanın Yəhuda adlı digər bir qardaşının vasitəsi ilə 1 fəsildə yazılmış və orada camaat onun vasitəsilə imana də’vət olunmuşdur.

27. Yuhənnanın kəramətləri:

Bu kitab Yuhənnanın dilindən gələcəkdə baş verəcək xəbərlərə şamildir və 22 fəsildən ibarətdir.

* * *

Qeyd olunanlar məsihilərin nəzərində mö’təbər sayılan kitablar, mətnlər və müqəddəs risalələrdən ibarətdir. Bunlar məsihi dininin araşdırılmasında istifadə oluna bilər. Lakin məsihi aləminin bir çox kitab və risalələri də vardır ki, onlardan bəziləri həvarilərin və rəsulların həyatı ilə əlaqədar olan əməllər kitabı, bir qurupu Bornabaya mənsub edilən risalələr və Petros, Əbinunilər, Misirlilər və s. adlarla məşhur olan bir neçə İncildən ibarətdir; bunlar miladın beşinci əsrində kilsə tərəfindən qadağan edilmiş qeyri-mö’təbər kitablar kimi təqdim edilir. Bu müqəddəs mətnlərin ən məşhuru və mühümü Bornaba İncilidir.

Özü həvarilərdən olan Bornabanın beş İncili var idi və bu İncil beşinci əsrdən əvvəllərə qədər istifadə olunurdu.

17-ci əsrdə İtaliyada bu İncilin bir nüsxəsi italyan dilində kəşf olunub və onun ingiliscə tərcüməsi 1907-ci ildə ingilis ər-arvad tərəfindən və ərəbcə tərcüməsi isə 1908-ci ildə misirli bir məsihi tərəfindən Qahirədə çap olunmuşdur.

Bu İncilin əqidəvi tə’limləri İslamın əsaslarına çox yaxındır və bir çox hallarda aşkar şəkildə İslam Peyğəmbəri (s) müjdə verilmişdir. Hətta bir neçə dəfə İslamın tövhid və nübüvvət barəsində yə’ni, «La ilahə illəllah və Mühəmmədən Rəsuləllah» kəlmələri onda qeyd olunmuşdur.

Bornabanın əsil İncil olmasını isbat etmək çox çətindir. Bundan əlavə, məsihi rahiblərinin və alimlərinin nəzərində mö’təbər sayılmadığından, məsihiliyin araşdırılmasında ona istinad oluna bilməz.