Sh. Sodiqova

Barkam ol avlodni 
. 
, , , ' 
, , 
, ; ..
^ . . 
, , , . ,. 
qanchalik qadrlashi uning m am lakat kelaii
tarbiyalashda iqtisodiy . . . .
, 
, . , 
..
j ... 
. 
, 
. 
hisoblangan yosh avlod haqida qilayotgan 
ta lim nm g aham iyati 
.. . . . .
. 
, 
, 
, 
... 
®
g amxo rligi bilan chambarchas bog liq. Dav-
latning b o ‘lajak taraqqiyoti aynan shu bolalar, yoshlar q o ‘lida ekanligi
hech kim ga sir emas. 2010-yilning Yurtboshim iz tom onidan «Barkamol
161

---

avlod yili» deb e ’lon qilinishi ham s h u bilan bog‘liq. Chunki, h ar bir 
jam iyat v am illatn in g taraqqiyot m e z o n i, tayanchi, kuch-qudrati, ijtim oiy 
hayot m aqsadlarini ro ‘yobga chiqaru^vchi asosiy om ili - voshlardir. 
B arkam ol avlodning kelajagi haqida q a y g 'u r is h . sog‘, barkam ol naslni 
tarbiyalab yetishtirishga intilish b iz n in g m illiy xususiyatlarim izdir.
Taraqqiyotimizning hozirgi
b o s q ic h id a respublikam izda barkam ol 
avlodni har tom onlam a yetuk insonlar q ilib voyaga vetkazishda barcha 
im koniyat va shart-sharoitlar bugungi k u n talablari darajasida m avjuddir.
R espublikam izda qabul qilingan 
« T a ’lim to ‘g ‘risida»gi Qonun, 
«K adrlar tayyorlash m illiy dasturi» m i l l i y ta ’lim tizim ini ifoda etuvchi 
huquqiy hujjatlardir. B u hujjatlam ing m a v ju d lig i «Barkam ol avlod yili» 
davlat dasturida belgilangan vazifa va r e j alarni hayotga tatbiq etish uchun 
m uhim asosdir.
M ustaqil v atanim izda har to m o n la m a barkam ol yosh avlodni tarbiya­
lash va shakllantirish b orasida bir q a to r o ‘ta m uhim m asalalarga e ’tib or 
qaratish m aqsadga m uvofiqdir, x u su sa n ,
- uzluksiz ta ’lim jaray o n id a yangi axborot-k om unikatsiya va ilg ‘or 
pedagogik texnologiyalarni keng joriy e tis h ;
- yoshlarni barcha t a ’lim m u a s s a s a la rd a tarbiyalash borasida yaratil- 
gan zam onaviy m oddiy-texnika bazas i d a n sam arali foydalanishni tako- 
millashtirish;
- yoshlam ing sog‘lo m turm ush t a r z i n i yanada faollashtirish, bunda 
barcha ta ’lim m uassasalarida yoshlarni ta r b iy a va sport-sog‘lom lashtirish 
o ‘yinlariga jalb etish;
- iste’dodli yoshlarni ilmiy f a o liy a tg a keng jalb etish, ularni m oddiy 
v a m a’naviy rag ‘batlantirishni ta k o m iila s h tiris h v a hokazo.
Barkam ol avlodni tarbiyalashda iq t is o d iy ta ’lim ning ahamiyati beqi- 
yosdir.
Tub islohotlarni am alga oshirish, b o z o r m unosabatlarini shakllantirish 
k o ‘p jihatdan iqtisodiy t a ’lim ga b o g ‘l i q d i r . K ishilarda iqtisodiy tafakkum i 
shakllantirm asdan turib, chuqur o ‘z g a r is h la m i am alga oshirib b o ‘lm aydi.
M ustaqillik yillari davom ida m i l l i y x o ‘jaligim iz iqtisodiy jihatdan 
m ustahkam lanib, inqiroz holatidan c h iq a r ild i va uning k o ‘pgina sohalari- 
da barqaror o ‘sishga erishildi. B ozor tnexanizm ining tarkibiy qism lari 
qaror topdi va uning infratuzilm alari ~vujudga keltirildi, hozirgi kunda 
esa iqtisodiy islohotlarni c h u q u rla sh tirish , iqtisodiyotni har taraflam a 
erkinlashtirish amalga oshirilmoqda. E n g m uhimi, shu davr ichida m illiy
162

---

istiqlol g‘oyasi va m afkurasi shakllanib, kishilarim iz ongiga singib 
bormoqda.
Bugungi kunda, m am lakatim iz oliy ta ’lim tizim ida pedagog kadrlarni 
tayyorlash tizim inizam ontalablari darajasidaqaytatashkil etishm aqsadida 
ta ’limning xalqaro andozalaridan sam arali foydalanish dolzarb aham iyat 
kasb etmoqda. Chunki, dunyoning rivojlangan va bozor iqtisodiyoti amal 
qilayotgan m am lakatlam ing deyarli barchasi yangi m exanizm ning keskin 
o'zgarishlariga m oslasha oladigan va har qanday sharoitda raqobatlasha 
oladigan m utaxassislarni tayyorlash borasida zam onaviy iqtisodiy ta ’lim 
tizim iga egadirlar. Jam iyat taraqqiyoti darajasi, axborotlarning haddan 
tashqari k o ‘pligi, iqtisodiyotdagi tarkibiy o ‘zgarishlar, um um an olganda, 
hayot tajribasi shuni k o ‘rsatadiki, yoshlarni yetuk, vaziyatni tezda anglay 
oladigan, ayni shu vaziyat uchun to ‘ g ‘ ri qaror qabul qila oladigan malakali 
m utaxassislar etib tayyorlash uchun faqat an’anaviy uslublarga tayanish 
yetarli emas.
Hozirgi paytda tayyor bilim lam i o ‘zlashtirish asosiy m aqsad boMmay. 
eng asosiy si yoshlarning intellektual qobiliyatini rivoj lantirish, m ustaqil 
tanlash va qaror qabul etish k o ‘nikm asini hosil etish obyektiv zaruratga 
aylandi. M a ’lumki, iqtisodiyotdagi tarkibiy o ‘zgarishlar o ‘z navbatida 
m utaxassislar m alak a siv a m ah o ratin in g y u q o rib o iish in i, m utaxassislarga 
b o ‘lgan talabning o ‘zgarishiga m oslashuvchan, o ‘z m alakasini oshirishga 
intiluvchan bo'iishni talab etadi. B uning uchun m utaxassislarni m usta­
qil izlanish, fikrlash, turli qarashlarni taqqoslash, tahlil etish, xulosa 
chiqarishga o'rgatish lozim. Bugungi kunda R espublikam izda ta ’limni 
rivojlantirishning yangi bosqichida iqtisodiy ta ’lim ning asosiy vazifasi 
sifatida jah o n talablari darajasida yangilanib borayotgan ishlab chiqarish 
sharoitlariga m oslasha oladigan, iqtisodiyotimizni buyuk davlat darajasi- 
ga k o ‘taradigan m utaxassislarni tayyorlash va bu jarayonda asosiy omil 
sifatida beriladigan axborotlar hajm ini emas, balki ijodiy yondashuvni 
shakllantirish, m ustaqil fikrlash va tatbiq etish sifatlarini tarbiyalashga 
e ’tibor qaratish lozim. «Iqtisodiyot» bilan shug'ullanishning birinchi 
vazifasi talabalarning iqtisodiy bilim saviyasini oshirish bo1 Isa, keyin- 
gisi ana shu bilim asosida m alaka v a k o ‘nikmalar hosil etishdir. 
H ar bir insonninghayoti asosini iqtisodiy faoliyattashkil etar ekan, u, albat­
ta, har bir odam dan iqtisodiy fikrlashga o ‘rganishni talab etadi. Ayniqsa, 
bozor iqtisodiyoti sharoitida bu talab yanada kuchayadi. Shuning uchun 
ham iqtisodchilarga yoshligidan boshlab iqtisodiy fikrlashni o ‘rganishlari
163

---

uchun, m am lakatim izda um um iy o ‘rta ta ’lim m aktabidan boshlab, iqtiso­
diy bilim asoslarini o ‘rganishga kirishildi.
B o ‘lajak pedagog-tarbiyachilar iqtisodiy fikrlashni o'rganibgina 
qolmay. keng doiradagi iqtisodiy m uam m olarni aniqlash, tahlil qilish, 
iqtisodiy rivojlanish tendensiyalariga baho berish, bu o ‘zgarishlar 
kelajakda qanday natijalarga olib kelishini k o ‘z oldiga keltira bilishni 
o'rganishlari zarur. Shunday qilib, bugungi kunda siyosatning asosiy 
m uam m olari bu iqtisodiy m uam m olar bo ‘lib, ulam i tushunm ay turib, bu 
m uam m olarni yechish uchun zarur chora-tadbirlar belgilab yoki berilgan 
m aslahatlarning qaysi biri diqqatga sazovor ekanligini ajratib b o ‘lmaydi. 
B uning uchun esa b o ‘lg‘usi m utaxassis kadrlar iqtisodiy ta ’lim asoslarini 
chuqur bilishlari va am aliyot jarayonida qo‘llashlari davr talabidir.
vositalar bilan ta ’minlangan. Bu esa o‘z navbatida ta ’lim-tarbiya samara- 
dorligini oshirishga, m ashg‘ulotlarni qiziqarli va m azm unli bo ‘lishiga olib 
keladi.
«Ta’lim to ‘g ‘risida» gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni 
ro ‘yobga chiqarish sifat k o ‘rsatkichi bosqichiga kirdi. Yangi «Bolajon» 
dasturi yaratilib, M TM va tarbiyachilar ixtiyoriga taqdim etildi. U larning 
tarbiyalanuvchilar tom onidan o ‘zlashtirilishi va m ustaqil filer yuritish- 
lariga undashi bevosita tarbiyachi faoliyatiga bog‘liqdir. Yangi «M aktab­
gacha yoshdagi bolalar ta ’lim -tarbiyasiga qo ‘yiladigan Davlat talablari»ni 
о ‘ zlashtirish kafolatli у angicha zamonaviy texnologiy a asosida ish yuritishni 
talab etadi. Shu masalaning yechimini topishda ta ’lim jarayoniga pedagogik 
texnologiyalarni olib kirish eng dolzarb masalalardan biridir.
Pedagogik texnologiya o ‘zi nima? «Texnologiya» yunoncha «texnos» 
mahorat, san’at, «logos» fan, ta ’limot so‘zlaridan olingan.
Yangi pedagogik texnologiya asosida o ‘tkaziladigan m ashg‘ulotlaming 
an’anaviy m ashg‘ulotlardan farqi shuki, bu m ashg‘ulotda bolaga erkinlik 
muhitini yaratib berib, unga o ‘z fikrini erkin bayon etishga imkon yaratib 
berishdir. Bolani mustaqil ishlatish deganda, bir necha bolaga topshiriqlarni 
bo'lib berish orqali m ashg‘ulot o ‘tish emas, balki ham ma bolalarni birga-