Sh. Sodiqova

TAYANCH SO ‘ZLA R L U G ‘ATI
Л»
Olzbek tilida
Рус тилида
Ingliz tilida
1
Maktabgacha
Дошкольный
Preschool
2
Ta’lim
Образование
Formation
Pedagogika
Педагогика
Pedagogical
3
A n’analar
Традиция
Tradition
4
Axloq
Нравственность
Morality
5
Oila
Семья
Family
6
M adaniyat
Культура
Culture
7
Qadriyatlar
Ценности
Value
8
O 'quvchi
Учашийся
Student
9
Sinf
Класс
Class
10
Pedagogika
Педагогика
Pedagogika
11
Oila
Семья
Familv
12
Shakllantirish
Формирование
Shaping
13
Mafkura
Идеология
Ideology
14
Avavlash
Беречь
Keep
15
Istiqlol
Независимость
Independence
16
M aqsad
Цель
Purpose
17
M a'naviyat
Духовность
Duhovnosti
18
Meros
Наследство
Inheritance
19
Uslub
Стиль
Style
20
Mohivat
Сущность
Essence
21
Dunyoqarash
Мировоззрение
Worldoutlook
22
Xususiyat
Особенность
Particularity
23
Saraarador
Плодотворный
Seminal
24
Ong
Сознание
Consciousness
25
Kamol
Совершенство
Perfection
26
Tuyg'u
Ч
у в с т в о
Feeling
27
M adaniyat
Культура
Culture
28
Bunyodkorlik
Созидательная деятельность
Creative activity
29
Kelajak
Будущее
Future
30
Porloq
Сияющий
Shining
31
Faxr
Гордость
Pride
32
O 'tm ish
Прошедший
Passed
33
Milliy
Национальный
National
34
Anglash
Осознавать
Realize
35
Odamlarcha
По человечески
On humanly
36
Qadriyatlar
Ценности
Value
281

---

37
Boylik
Богатство
Wealth
38
Asos
Основа
Base
39
Urf-odat
Обычай и привычки
Custom and habits
40
A n'ana
Традиция
Tradition
41
Xullas
Одним словом
One word
42
Daxldor
Касающийся
Concerning
43
Barcha
Весь
Whole
44
G ‘oya
Идея
Idea
45
Nam ana
Образец
Sample
46
Tanishish
Знакомиться
Get acquainted
47
Kuzatuv
Наблюдать
Observe
48
Ajoyib
Удивительный
Amazing
49
Qobilivat
Способность
Ability
50
Orzu
М ечта
Daydream
51
Umid
Надежда
Hope
52
Kelajak
Будущее
Future
53
Intilish
Стремиться
Strive
54
Qalb
Душа
Soul
55
Ezgulik
Благодеяние
Good deed
56
Xulq
Поведение
Behaviour
57
Yo‘naltirish
Направлять
Direct
58
Ayniqsa
Особенно
Particularly
59
Xolis
Беспристрастный
Impartial
60
Talqin
Интерпретация
Interpretation
61
Tushunish
Понимать
Understand
62
O 'zlashtiriish
Осваиваться
It Be Masterred
63
Ta’sir
Влияние
Influence
64
Muruvvat
Человечность
Humanity'
65
Tasavvur
Представление
Presentation
66
Ijtimoiy
Общественный
Public
67
Siyosiy
Политический
Political
68
Sadoqat
Преданность
Devotion
69
Nazariy a
Теория
Theorv
70
Asosiv
Основной
Main
71
Tamoyil
Склонность
Sklonnost.'
72
Obyektiv
Объектив
Lens
73
Yondashuv
Подход
Approach
74
Baholash
Оценить
Value
75
Tadqiqot
Исследование
Study
76
Jarayon
Процесс
Process
282

---

ASOSIY TUSHUNCHALARNING IZOHLI LUG‘ATI
Axloq 
(lotincha “moralis” - xulq-atvor m a’nosini bildiradi) - ijtimoiy 
munosabatlar hamda shaxs xatti-harakatini tartibga soluvchi, muayyan 
jamiyat tomonidan tan olingan va rioya qilinishi zarur bo'lgan xulq-atvor 
qoidalari, mezonlari yig‘ indisi.
Axloqiy ong 
- shaxsga axloqiy m e’yorlar va xulq-atvor qoidalari 
to ‘g‘risidagi nazariy bilimlami berish asosida hosil qilinuvchi ong shakli.
Aqliy tarbiya 
- shaxsga tabiat va jamiyat taraqqiyoti to ‘g‘risidagi bi- 
limlarni berish, uning aqliy (bilish) qobiliyati, tafakkuri va dunyoqarashini 
shakllantirishga yo'naltirilgan pedagogik jarayon; ijtimoiy tarbiyaning 
muhim tarkibiy qismi.
Bilim 
- bolaning ongidatushunchalar, sxemalar, m a’lum obrazlar ko‘- 
rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy m a’lumotlar 
majmuyi.
Vatanparvarlik 
(lotincha “patriotes” - vatandosh, “patris” - vatan, 
yurt) - shaxsning o ‘zi mansub b o ig an millat, tug‘ilib o ‘sgan vatani 
tarixidan g‘ururlanishi, buguni to'g'risida qayg‘urishi hamda uning 
porloq istiqboliga bo'lgan ishonchini ifoda etuvchi yuksak insoniy fazilat.
Verbal 
- bilim (ma’lumot, axborot)larni so'z yordamida (og‘zaki) 
yetkazib berish, ifoda etish.
Didaktika 
(ta’lim 
nazariyasi) 
-
(yunoncha 
“didaktikos” 
“o ‘rgatuvchi”, “didasko” - “o'rganuvchi") - ta’limning nazariy jihat-lari 
(ta’lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, tarbiyachi va 
bola faoliyati mazmuni, ta’lim maqsadi, shakl, uslub, vositalari, natijasi, 
ta’lim jarayonini takomillashtirish yo ‘llari va hokazo muammolari)ni 
o ‘rganuvchi fan.
Didaktik tashxis maqsadi 
- o ‘quv jarayonining samaradorligini 
aniqlash, baholash va tahlil qilish.
Didaktik tizim 
(yunoncha “systema” - yaxlit, qismlarda tashkil 
topgan, birlashtirish) - m a’lum mezonlari asosida ta ’lim jarayonining 
yaxlit holatini belgilash, ajratib ko‘rsatish.
Jamoa 
(lotincha “kollektivus” so'zining tarjimasi b o iib , yig‘ilma, 
omma, birgalikdagi majlis, birlashma, gumh kabi m a’nolarni anglatadi)
- bir necha a’zo (kishi)lardan iborat bo‘lib, ijtimoiy ahamiyatga ega 
umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh.
Idrok 
- aniq maqsadga yo‘naltirilgan anglash jarayoni.
283

---

Ijtimoiy adaptatsiya 
(yunoncha adapto - moslashish) - anomal bo­
lalar individual yoki guruhli xulqlarining ijtimoiy qadriyatlar va xulq- 
atvor qoidalari tizimiga mos kelishi.
Individ 
(lotincha ‘‘individium” boiinm as, yagona, alohida degan 
ma’nolarni anglatadi) - xatti-harakatlarini shartli refleks yordamidagina 
tashkil eta oluvchi biologik mavjudot.
Individuallik 
- shaxsning o'ziga xos xususiyatlari.
Iqtisodiy ta’lim 
- bolalarga xo‘jalik yuritish tizimi (oila byudjetini 
shakllantirish, xo‘jalikni yuritish, mavjud moddiy boyliklami asrash, 
ko‘paytirish, savdo-sotiqmunosabatlarini to‘g‘ri tashkil etish vahokazolar) 
to‘g‘risidagi nazariy bilimlami berishga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon.
Yosh xususiyatlari 
- muayyan bir yosh davriga xos bo'lgan anatomik, 
fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar.
K o‘nikma 
- olingan bilimlarga asoslanib qo‘yilgan vazifalar va 
shartlarga binoan bajariladigan harakatlar yig‘indisi.
Maktabgacha pedagogika 
- maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni 
tarbiyalash, ularni intellektual, m a’naviy-axloqiy va jismoniy jihatdan 
kamolotga yetkazish masalalarini o‘rganadi.
Malaka 
- ongli xatti-harakatning avtomatlashtirilgan tarkibiy qismi.
Materialni og‘zaki bayon qilish uslublari 
- o ‘quv materiali mohi- 
yatini ozg‘aki (hikoya, tushuntirish, maktab m a’ruzasi kabi shakllarda) 
yoritishda qo’llaniluvchi usullar.
Mashq va o‘rgatish (faoliyatda mashqlantirish) uslublari 
-jn u a y - 
yan mashq yordamida bolalar faoliyatini oqilona, maqsadga muvofiq va 
har tomonlama puxta tashkil qilish, ularni axloq m e’yorlari va xulq-atvor 
qoidalarini bajarishga odatlantirish usullari.
Uslub 
- yunoncha tarjimasi “tadqiqot, usul, maqsadga erishish yo‘li” 
kabi m a’nolarni anglatadi.
Uslubika 
(fan sifatida) - xususiy fanlarni o ‘qitishning o ‘ziga xos 
xususiyatlarini o‘rganadi.
Mehnat tarbiyasi 
- shaxsga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish, 
ularda mehnatga ongli munosabat, shuningdek, muayyan ijtimoiy- 
foydali harakat yoki kasbiy ko‘nikma va malakalarini shakllantirishga 
yo’rtaltirilgan pedagogik faoliyat jarayoni; ijtimoiy tarbiyaning tarkibiy 
qismi.
Pedagogika 
(yunoncha “paidagogike” bo‘lib, “paidagogos” - bola, 
yetaklayman) - ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan
284

---

jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni tarbiyalash 
hamda unga ta’lim berishning mohiyati va muammolarini o‘rganadig^n 
fan.