Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
num. 37. Ex quo foret, vt lites aliæ in ordinariis tribunalibus agitari solitæ nimiùm quantum re- tardarentur; nam Mercatores vti potentiores sua vellent priùs tractari negotia, & frequentiùs ob- tinerent. Accedit hoc pacto auaritiæ iudicium occasiones præcidi; quod periculum in iudicibus ex eodem gremio non imminet, quia sua ipso- rum agunt negotia cùm iudicant, iudicandi cras ab iis, quos hodie contigerit iudicari. Præter- quam quòd cùm homines diuites sint, suborna- tionibus non sunt obnoxij, vt litterati esse so- lent, quotidianâ auri prurigine laborantes. sulatu non debet esse legibus contrarius. Id cla- rum; quia quod pro bono publico institutum est, non debet in boni publici detrimentum re- dundare: nihil autem maius detrimentum bono publico afferre potest, quàm legum stabilita transgressio, & publica sententia confirmata. Ad hoc autem Assessoris peritia deseruit, vt scilicet leges faciat manifestas, quarum obtentâ notitiâ, prudenter possunt iudices, adiunctâ experientiâ, & consuetudine apud ipsos, quod melius visum fuerit iudicare. Quod si quidquam minùs iusti- tiæ consonum ab eisdem fuerit pronuntiatum, à iudice appellationis poterit emendari. Vbi au- tem lex nulla expressa pro casus contingentiâ sit, satis apparet conueniens, ab illis ex æquo, & bo- no caussas tractari istas, qui suas probatas con- suetudines, & leges quasi conuentionales habent, seu stylum generaliter receptum; quæ quidem attenderentur, si leges circa hæc constituendæ<-P> @@0@ @@1@ regula iudicandi. registratis dicitur; specialem videtur difficultatem habere; & dici ad illud potest, intentionem Regis ad prædicta non extendi, ex Mercatorum autem conuentione, ita stabilitum, qui iudicio tali sesta- turos conuenerunt, eò quòd aliter non possent controuersiæ istæ componi; ita vt cum effectu iustitia sua cuique redderetur. In quo quidem li- cet approbatio Regis non sit, eius tamen videtur esse permissio, non enim possunt isti supremi gu- bernatores ignorare. In casibus autem prædictis non debet appellari, quia appellatio est à Iudice legitimo in caussâ, in quâ vt talis procedit Regiâ auctoritate; quod tamen in dictis casibus non ac- cidit, & valde indecens esset, vt Regius Auditor circa ea sententiam ferret, quæ per leges Regio sunt Fisco adiudicanda. Addo non videri cur non etiam dici possit Consulatum posse auctori- tate Regiâ de præfatis iudicare, quia illa ad Regem non pertinent, nisi post sententiam: cùm ergo talia sint, & ex eo quòd iste potiùs quàm alius illa possideat, nullum Rex patiatur detrimentum; & aliàs conueniens sit cuique quod est suum reddi, cùm id iustitia exigat; meritò dici potest id mini- mè Regiæ voluntati repugnare. Vnde, & appel- lari etiam poterit ob eamdem rationem, quia si iustum est ius suum vnicuique reddi, & iuxta Re- gis voluntatem circa illud in primâ instantiâ iudi- catur, benè etiam iudicari in secundâ poterit. Per quod non tolletur quò minùs Rex possit rem cir- ca quam lis vertitur, si aliàs apprehenderit, sibi pe- nitus vendicare. Sic ergo hic dicendi modus non improbabilis.
peccare contingat. contra Tribunalis huius institutio- nem lites nimium protelantur. Con- stat ex dictis num. 3. caussæ enim in illo debent breuiter, summariè, & veritate inspectâ terminari. Si ergo anni transeant, & adhuc sub iudice lis est, quomodo finis institutionis Tribunalis huius obtinetur? Quis autem non videat in hoc gra- uiter delinqui, cùm ex eo præter graues litigan- tium molestias, & multiplices expensas, illis, qui ius fundatum habent, rebus suis vti non liceat, aut si in possessione sunt, eâ frui pacificè denege- tur. Ex quo habetur etiam restitutionis obliga- tio, quæ tunc datur, cùm negligentia est manife- sta; & negligentia quidem tunc conuincitur, quando tenetur quis intra tempus præfixum à lege vel statuto, aliquid perficere, & non fecit; iuxta ea, quæ adducit P. Fragosus Tom. 1. pag. 943. num. 80. in vtroque versiculo. Licèt autem non sit per legem aut statutum præfixum tempus ad caussas, in consulatu decidendas; cùm tamen breue generaliter præscribatur, dum per annos decisio protrahitur, sufficienter videtur negligen- tia comprobari. Nisi casus aliquis rarus obtin-<-P>@@ <-P>gat, in quo nequeat præscripta breuitas obser- uari.
si iudices suo nimiùm iudicio fidentes, Assessoris Concilium non attendant, & quidem vbi lex non fuerit, iuxta quam debeat in iudicio pronuntiari, non erit graue peccatum in dissensu, quando aliàs æquitate inspectâ, & stylo attento, Assessoris iu- dicium minùs verosimile iudicatur. Vbi autem res magis videtur ad ius spectare, Assessoris iu- dicium non vexari, sine graui stare culpâ nequit: nisi fortè Assessor ipse iudicium suum tantùm vt probabile proponat. Tunc enim licebit illud non amplecti; vel si magis probabile affirmet: quia etiam tunc dissentire licebit, eò quòd id, quod attento iure magis probabile est, æquitate & stylo attentis possit esse practicè conuenien- tius; vt omittamus modò sententiam eorum, qui affirmant iudices posse secundùm minùs proba- bilem sententiam iudicare, quam tenent plures apud Dianam Parte 2. Tractat. 13. Resolut. 3. P. Fragosus Tomo 1. Pag. 450. vers. secunda propositio. Bassæus verbo Conscientiâ, num. 16. vers. Nihilomi-
117. varios casus referens, in quibus id liceat. Et alij, qui tamquàm probabile id amplectuntur, quando probabilitas est ex parte iuris, & non ex parte facti; vt omittam inquam, quia id in iudi- cibus, de quibus agimus, specialem videtur habe- re difficultatem, eò quòd debeant bona fide, seu juxta æquitatem, non attentis iuris solemnitati- bus & subtilitatibus, iudicare; non videtur autem bonâ iudicare fide, & ex æquo, & bono, qui eo, quod sibi verosimilius apparet, prætermisso, quòd minùs est verosimile anteponit: illud enim de maiori probabilitate, & rationibus anteponen- di opiniones, ad iudices spectare videtur, qui cir- ca hoc philosophari subtiliùs possunt, & obliga- tionis suæ terminos penetrare. Sciunt namque id, quod inspecto iure sibi apparet verius, forsi- tan non esse tale, quia alij circa hoc acutiùs vide- re possunt, & tales fortè esse illos, qui sententiam minùs probabilem communiter iudicatam conse- stantur. Qui discursus in hominibus mercaturæ deditis communiter esse non possunt: sunt ta- men aliqui ingenio præcellentes, quas experien- tia, lectio, & litteratorum commercium satis ha- biles reddiderunt; de quibus non aliter, quàm de litteratis iudicibus iudicandum. Et Ioannes qui- dem de Heuia curiâ Philippicâ, & labyrintho contractuum celebris, hoc pacto doctrinæ est mirabilem supellectilem assecutus, qui scholas frequentauit numquam, immò nec latinæ linguæ videtur plenam notitiam habuisse. peccatum potest, si iurisdictionem extendant; hoc enim est illam vsurpare, & sic iniuriam supremo iudici facere. Potest autem id non rarò contin- gere, cùm mercatura plures habere consequen- tias possit, & ad multos eius respectus extendi. Debet ergo aut certò constare de iurisdictione in ordine ad casum occurrentem, aut saltem pro- babiliter. Vbi cùm quæstio de mero iure sit, vi- detur locum habere doctrina nuper adducta de minùs probabili opinione. Quæ ex eo securior redditur in præsenti, quia bono communi magis expedit, vt caussæ ad mercaturam pertinentes à<-P> @@0@ @@1@ quando opinio aliqua æquitati fauet, alteri præ- ferenda est rigori iuris adhærenti, per ea, quæ ad- ducit Heuia num. 37. & quando tale quid acci- dit, non est dicendum sine iurisdictione iudicari, quia Rex in casu probabilis opinionis illam con- ferre credendus est; sicut de Pontifice tradunt communiter Theologi, sciente esse opiniones cir- ca Sacramentorum administrationem, iurisdi- ctionem requirentem: quæ si reipsa verà non sit, Sacramentum erit multoties nullum, quod præ- sertim in Sacramento Pœnitentiæ accidit. Non est tamen credendum id ita velle Pontificem; & ita doctrina talis videtur approbata, & iurisdictio- nem conferri ne Sacramentum irritum toties sit, & animæ fidelem adeò graue, & irreparabile quandoque detrimentum patiantur. Quamuis hoc non omnino certum sit, vnde non vrgente necessitate per planiora, quæ & securiora, gra- diendum. De quo benè Bassæus suprà num. 10. vers. Ceterum. corum, aut Religiosorum iudicent, contra quos lites apud ipsos intentantur. Contrarium tenet Heuia suprà num. 27. Mexiam, & Azebedum ad- ducens; ita vt si Clericus mercaturam exerceat, non possit iurisdictionem declinare. Sed est illud omnino à veritate alienum; quia Clericus im- munitate omnimoda gaudet, & casus iste neque in iure, neque in Doctoribus ob declarationem aliquam Pontificam, aut rationis similitudinem communiter exceptus inuenitur; quidquid duo citati sine fundamento significent. Verùm qui- dem est Clericum negotiatorem, si ter admonitus non desistat, perdere immunitatis priuilegium, quoad bona, quæ Ecclesiastica non sunt, in or- dine ad gabellæ volutionem, & alia similia laico- rum statuta, de quo Doctores à Diana adducti Parte 1. Tractat. 1. Resolut. 47. & Parte 3. Tractat. 1. Resolut. 47. & tunc posse coram sæculari Iudi- ce conueneri multorum sententia est, quamuis alij à Diana adducti Resolut. 45. citatâ contrarium sentiant, dicentes tantùm posse coram Ecclesia- stico Iudice conueniri. Sed hoc non est ad pro- positum: nam pro amissione immunitatis extat aperta decisio Pontificis in Cap. Ex litteris, de vita, & honestate Clericorum. Sed in primis seruanda forma est de trina monitione, de quo tamen Au- ctores citati non videntur curare. Deinde. Tex- tus ille iuxta narratiuam procedit, in quâ dicitur de Clericis negotiatoribus quod, nolunt statutis
sunt mera illius verba: est autem valde diuersum de non seruatis patriæ statutis agi, aut litem quam- libet circa negotiationes occurrentem intentare. Iuxta hæc ergo ex decisione prædicta potiùs fir- matur nostra, & prorsus vera positio; nam exce- ptio firmat regulam in contrarium: si ergo pro immunitate amittenda solus præfatus casus ad- mittitur, alius, de quo loquimur, omnino diuerso debet modo iudicari, vt scilicet minimè exceptus habeatur. Circa hoc ergo non videtur posse du- bitari: vnde Clericus, & Religiosus declinare pos- sunt iurisdictionem. test, si iura Regia studeant suis sententiis defrau-<-P>@@
bunalis esse videtur; per quam quoddam est qua- si pactum stabilitum, vt scilicet illi circa res suas iudicent; sic Rege liberaliter annuente, & ipsius Regis nullum ex tali iudiciali foro detrimentum iura legitima patiantur. Et hoc est quod num. 4. dicebamus, non posse contra leges iudicari, cùm iniquum videatur semper contra Regium patri- monium in sententiis ire, & confidentiam eius temerari. Nisi fortè circa aliqua probabilis opi- nio sit minùs Regi fauens, tunc enim iuxta dicta
contra illius non esse penitus voluntatem, quan- doquidem opiniones tolerat, quæ eo ipso, quòd probabiles sunt, potest iuxta illas iudicari. Et cer- tè quod vna via videtur tolli, per aliam recupera- tur: opulentia enim commercij in magnum Re- gij patrimonij commodum militat, cùm inde iurium accretio, inde donatiua pro temporibus necessitatis habeantur. Et hæc pro Consulatu satis, quæ ad animæ forum spectant, pro aliis au- tem citatus Heuia consulatur; vt iam ad speciales in Indiis contractus veniamus. Nec omnes pro- sequi possibile est, quando & plurimi sunt, & ali- qui pro diuersitate regionum prorsus ignoti, ex iis autem quæ circa præcipuos quosdam dicenda sunt, ad alios poterit vtilis consequentia deriuari. Sit ergo pro illis
Regi soluatur, & in massam redigatur grandiorem Regio fignaculo consignatam, pinnę diuersorum ponderum conficiuntur, quarum commercium communissimum apud Mercatores habetur. Sunt tamen circa illud aliqua difficilia, & ita videndum, quid in eo liceat, quidue possit conscientias prægrauare. In primis statuendum est vt certum pinnas huiusmodi aliarum mercium more diuersa pro tempore pretia sortiri. Licèt enim per leges iam pridem statutum sit vt argenti Marcha, vulgo Marchus, sit argenti valoris regula, & Marcha iuxta legem habeat octo vncias, quæ faciunt sexaginta quinque regales, L. 1. Titul. 21. Lib. 5. Compilationis. Nihilominùs vsus inualuit, vt Marchiæ valor fixus non sit inter Mercatores, vnde secundùm accidentia temporum variatur: idque non solùm in Indiis, sed etiam in Hispa- niâ, quod suo modo etiam in auro contingit. Circa quod dubitari nequit, quin sit licitum, quandoquidem ita communi vsu receptum, qui maximè iuxta naturam rerum est, & aliarum re- rum vsui conformis; sicut enim ferrum, æs stan- num, & alia metalla fixum pretium non habent, sed iuxta raritatem, aut copiam, aliasque ratio- nes occurrentes variatur; ita & in argento, & auro similiter affirmandum: leges autem fixum pretium statuentes, de argento hoc pinnario non loquuntur, cùm in eo prohibeant contractus ce- lebrari, vt dictum num. 2. cuius pretium valde inferius esse solet, eò quòd Regia marcha valorem augeat, cuius & aliæ rationes esse solent. @@0@ @@1@ catores minerariis ad expensas ingentes, quæ in eruendo argento, & ad suam puritatem redigen- do siunt, anticipatam pecuniam tradere, eo pa- cto vt in pinnis sibi persoluant, designato pretio, cùm pecunia traditur, quidquid de pretio sit, quod traditionis tempore sint habituræ. Vbi quidem contractus emptionis, & venditionis est, & ita iuxta ea regulandus, quæ Auctores de eo dicunt, cùm res anticipatâ solutione emuntur, pretio in ipso contractu constituto; si enim ita emantur vt currenti debeant pretio dari, nulla est in eo contractu difficultas. In eo autem, de quo agimus, pro certo habeo esse omnino licitum, etiam quando verosimiliter creditur traditionis tempore plus esse valituras & cùm fit contractus plus etiam valeant. Quæ quidem iuxta satis pro- babilem sententiam sunt, quam circa emptiones huiusmodi tenent doctissimi scriptores, ex quibus P. Molina Disp. 360. P. Lessius Lib. 2. Cap. 21. Dub. 7. P. Gaspar Hurtadus Disp. 2. de Contract. diffic. 6. Card Lugo Disp. 26. n. 109 & seqq. P. Oñate Disp. 64. Sect. 1. 2. & 3. Bonacina Disp. 3. de contractibus,
vt aliàs rationes, quæ ab illis adduntur, omittam, illa in præsenti certè militat, quæ ex periculo pa- cti non implendi desumitur. Quando enim pe- riculum est amittendi pretij, aut partem illius, li- cet viliùs emere, iuxta receptissimam sententiam, pro qua citatis aliis P. Busembaum in Medulla circa præceptum. 7. Cap. 3. Dub. 7. n. 8. & 9. Atqui ita in casu nostro contingit: Minerarij enim rarò im- plent, quod promittunt quia multis obligatam habent fidem, multorum subsidiis indigentes: vn- de & Gubernatores ipsos videmus huiusmodi cōtractibus implicatos, querelis ob fraudatam fi- dem onustos & magnas pati, Deo sic altè proui- dente, iacturas, vt malè parta malè dilabantur. Minerariis iniri solet, alius est similis, qui circa pinnas etiam fit, sed cum iis, qui Minerarij non sunt, neque cum illis vllum commercium habent: dantur enim illis pecuniæ, vt reddant pinnas assi- gnato tempore, pretio, vt de contractu præce- denti diximus, constituto: Quod si non reddant pinnas, reddent pecunias cum augmento vsque ad valorem pinnarum tunc futurum; & videtur quidem licitus ob similes rationes eis, quæ pro illo, qui anticipata solutione fit, à Doctoribus adducuntur, aut potius easdem: sic enim arguunt:
tur iacturam lucri, quod intermedio tempore possent suæ pecuniæ vsibus obtinere. Secundò: quia res tradenda post aliquot menses, minùs va- let emptori, quàm si statim illi traderetur: res e- nim præsens multas habet opportunitates, quas non habet futura. Tertiò; est ratio à nobis addu- cta, periculi inquam perdendi pretium: homines enim commercium huiusmodi exercentes, dubiæ fidei esse solent, ergo licitus est contractus talis. Rationes istas adducit P. Lessius cum aliis, non est autem opus vt omnes in contractus quoslibet quadrare debeant, quæ pro alio adducuntur, quælibet enim vtriq; communis videtur sufficere nam vbi est eadem ratio, eadem est & iuris dispo- sitio, iuris inquam non positiui tantùm, sed etiam diuini ad forum conscientiæ pertinentis.
minimè licitus, sed planè vsurarius, vtpotè in quo ratione mutui lucrum obtingat; nam iste à quo pinnæ dicuntur emi, tradendæ post aliquot tem- pus, neque habet, nec creditur pinnas habiturus; ergo verè, & propriè non vendit, Patet conse- quentia; quia defuit propria ratio venditionis, quæ est permutatio mercis pro pretio, cùm ergo accipiatur pecunia cum augmento reddenda; mu- tuum sanè est, cum auctario, & ita contractus v- surarius. Si dicas pretium pinnarum esse incer- tum, & posse tempore designato traditioni mi- noris emi, quàm fuerint emptæ tempore antici- patæ solutionis: id certè nequit sustineri, nam ex eo casus destruitur; dicitur enim quòd si non red- dat pinnas is, qui pretium anticipatum accipit, eò quòd illarum copia non sit, debeat reddere pretiũ currens. Cùm ergo earum tanta copia sit, vt mi- noris emantur quàm fuerit pretium anticipatè datum, satis manifestè apparet non esse rationem cur non reddat pinnas, cùm possit eas pretio tali emere, vt in contractu lucretur. Quando ergo pretium anticipatè soluitur, supponitur id, quod frequenter euenit, & moraliter constat euentu- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|