Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula

OSculum Beneuolentie/ bonum ac lau=

dabile est iuxta morẽ patrie,

inter quascun personas sit.  Osculum vero

libidinis nisi inter cōiuges sit/ est pctm̃ mortale:

iuxta superius dicta de impudicitia.

PEccatum Mortale est quod priuat in

presenti animam vita spiritua

lis amicitie / que est seu esse debet inter homi=

nem & deum: homo enim qui est in gratia

dei / amat in veritate deum plusꝗ̈ quācũ rem

creatā, & ecōtrario amatur a deo vt charus amicus. Quia ergo

priuat hominẽ spũali hac vita/que cōsistit in charitate, ideo dr̃

& est pctm̃ mortale. Et etiam quia facit hominem dignum

morte eterna: hoc est perpetua separatione a vita celestis patrie/

adiuncta simul perpetua miseria.

@@0@

@@1@Penā statutam indemnatũ subire.

¶ Consistit autem omne peccatum mortale in offensa diuine

amicitie: quia quilibet peccans mortaliter/ vel expresse vel inter=

pretatiue refutat deum pro vltimo fine suo & pro amico suo,

dum mauult implere voluntatem suam ꝗ̈ dei. & ideo dauid

dicebat deo/tibi soli peccaui.  Et si hoc non penetras / vide ex

contrario: ꝙ existens in charitate prefert in amore suo deum

omnibus amabilibus/delectabilibus / honorabilibus / horribili=

bus &c. & sic videbis ꝙ peccans mortaliter/ ac per hoc amans

aliquid aliud plusꝗ̈ diuinam facere voluntatem, remouet deum

a loco suo quem in corde illius habere debet: quia non prefert

amplius eum omni amabili &c. sed illud in quo peccat morta

liter pluris facit pro tunc ꝗ̈ diuinam voluntatem.

Veniale Autem peccatum non in fringit diuinā amici

tiam: vtpote non contrased preter diuinam exi

stens voluntatem/non contra sed preter charitatem/non contra

sed preter diuina precepta: & ideo veniam a deo amico mere{t$}.

Quemadmodũ in humanis amicitijs siquid displicens amico/

saluo tamen amicitie federe acciderit, facile remittitur.

Pedagium Illicitum vide in verbo vectigal.

PEnam Subire statutam licet non tenea

tur aliꝗs in foro conscientie nisi

postꝗ̈ ad illam damnatus est a iudice: quia

tamen hoc fallit in duobus casibus/scilicet in

censuris & testamentarijs, ideo & excom=

municatus & suspensus & interdictus &

irregularis est quisquis contra latam a canone de huiusmodi

sententiam facit/abs alia declaratione iudicis. Et rursus ideo

vidua non caste viuens/cum mala con scientia perseuerat dōna

& domina & vsu fructuaria vt relicta fuit a marito cum con

ditione si caste vixerit. Vnde tenetur de consumptis postꝗ̈ non

vixit caste / etiam si nullus iudex humanus ad hoc compellat.<-P>

@@0@

@@1@Percussio. Perfidia. 185

<-P>Et hoc subtiliter consideratum non ideo est quia pena testamen

taria infligitur sine exequutore: sed ideo est quia euenit casus

in quo voluntas testatoris sic disposuit. Et propterea sicut reliqua

a testatore disposita in diuersis casibus non egent declaratione

iudicis quum casus illi eueniunt, ita disponente testatore ꝙ vxor

sua sit domina &c. ꝗ̈diu caste vixerit/adueniente casu castita=

tis omisse/desinit succedere marito in illis bonis sic sibi disposi=

tis. Simile est. n. hoc alteri casui/quo maritus relinquit illam vsu

fructuariam nisi transierit ad secundas nuptias: constat. n. ꝙ siue

clam siue publice nubat/desinit esse vsu fructuaria, etiā si nullus

iudex/nullus exequutor inhibeat. Horum. n. omnium vna cōis

est ratio: quia scilicet ventũ est ad casum in quo testator noluit

bona sua ad illam transire. ac per hoc nullum tunc habet ius

mulier in illis bonis, que ex testatoris voluntate sola habebat

quicquid iuris in illis habebat.

PErcussio / Qua proximus verberatur,

peccatum est mortale ex suo

genere: quia iniuriosa est & nocet proximo.

 Propter imperfectionem tamẽ actus si minima

est/venialis est. Quod si authoritatiue fiat / vel

aiudice vel a prelato / patre / magistro &c. non est peccatum:

sed opus iustitie & charitatis, modo non sit immoderata / nec

malo animo fiat.

PErfidia / Qua hō nō facit quod ꝓmisit,

peccatum est: vtpote contra vir

tutem fidei/qua fiunt dicta: quia promissione facit

se homo debitorẽ implende promissionis.

¶ Inuenitur aũt triplex: scilicet perniciosa/offi=

ciosa/ & iocosa. Et iocosa quidem ac officiosa/venialis est: qm̃

ex simplici promissione non nascitur maius debitum/ꝗ̈ sit natu=

rale debitũ nō mentiendi: nam vtrũ debitum est debitum mo

rale, sine quo morũ honestas saluari nequit. & ad eandẽ virtutẽ<-P>

@@0@

@@1@Periculo peccandi se exponere.

<-P>reduci credi{t$}, scilicet ad virtutẽ veracitatis: & vtrũ ad alterũ

est/pro cōuictu/vtilitate & conuersatione hũana.  Perniciosa

aũt (que scilicet nocet proximo/siue quo ad animam/ siue quo

ad corpus aut res) pctm̃ est mortale/sicut mendaciũꝑniciosum.

Et hec de perfidia simplici dicta sint. Nā quũ promissio transit

in debitũ legale (vt quũ quis promittit ita ꝙ pōt quantũ est ex

vi promissionis cogi in iudicio humano) tunc supra debitum

morale adiungitur debitum legale/ ac per hoc debitum iustitie.

Et si non seruantur promissa/incurruntur duo crimina: scilicet

perfidie & iniustitie/quā constat ex suo gñe esse pctm̃ mortale.

¶ Cũ quibus omnibus momẽto hic/ꝙ ꝑꝑ imꝑfectionem actus

sepe actus excusa{t$} a mortali. siue imꝑfectio sit ex ꝑte affectus:

vt in primis motibus. siue ex parte materie: vt in nocumẽtis mi=

nimis. siue ex parte forme: hoc est quia non per se seu ex inten

tione pctm̃ illud fit: puta non intendit quis violare fidem, sed ex

obliuione aut ignorantia facti / aut ex fiducia quā accipit de eo

cui promisit/aut ex causa que sibi vr̃ rōnabilis, & breuiter qñ

non ꝑ se est ꝑfidus/nō incurrit mortale. nisi ꝑ accñs: hoc est ꝑꝑ

notabile nocumentũ aut scandalum/ & siquod aliud eiusmodi

esset accñs. Et hinc habes claritatẽ infinito℟ casuũ cōtingentiũ in

nō seruata fide de tacendo/de fauendo/de eundo/ faciendo/&c.