T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

3.4BÖLGE PLANLAMA SÜRECİ: SEÇENEK 2A

BÖLGE PLANI "BÖLGE GELİŞME PLANI" İLE "BÖLGE MSP"Yİ KAPSAYACAK BİÇİMDE TEK PLAN OLARAK BÖLGE İLE İLETİŞİM İÇİNDE

BÖLGEDE PLANLANACAKTIR

3.4.1TEMEL İLKELER

Bölge Planlarının hazırlanmasında ana ilkeler bölgelerin doğal, ekolojik, kültürel varlıklarının korunması ve kaynaklarının sürdürülebilir gelişmesinin sağlanması; ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlayacak altyapı, hizmet ve üretim faaliyetlerinin kentsel ve kırsal tüm yerleşmeleri kapsayacak şekilde kamu yararı, sürdürülebilirlik, kaynak kullanımında etkinlik ve verimlilik sağlanmasıdır.

3.4.2ESASLAR

Bölge ile ilgili önceliklerin Kalkınma Planı ve Ülke MSP başta olmak üzere ulusal düzeyde belirlenen politika, strateji, plan ve programları gözeterek ve bölgenin kaynaklarının kullanımında kamu yararı, etkinlik ve verimlilik sağlayacak şekilde alt ölçekli planlara ilişkin ana esasları belirlemesi, yerel dinamiklerin ve potansiyellerin temel alınması, ulusal önceliklerle yerel öncelikler arasında tamamlayıcılık ve bütünsellik ilişkisinin kurulması.

3.4.3AMAÇ

Bölge planının amacı, BGUS’la bütünleşmiş Ülke Mekânsal Strateji Planında belirlenen stratejiler ile Kalkınma Planının bölgesel düzeyde ayrıştırılan ana hedefleri ve bunlara yönelik stratejiler temel alınarak; bölge kaynaklarının rasyonel kullanımı sağlayacak ekonomik, sosyal yapı ve bölge yerleşme düzeninin gerçekleşmesi, bölgenin kalkınması için gerekli ulusal ulaşım sistemi ile bütünleşmiş, lojistik, teknik ve sosyal altyapının oluşturulması, bölgedeki doğal varlıklar ve kaynaklar, kültürel miras ve ekolojik değerlerin sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması ve geliştirilmesi, hizmet faaliyetlerinin bölge düzeyinde etkin bir şekilde sunulabilmesinin sağlanması ve üretim faaliyetlerinin gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanları gözetilerek en uygun alanlarda konumlandırılmasının sağlanmasıdır.

3.4.4TANIM

Bölge Planları bölgesel düzeyde uzun dönemli ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişme stratejilerini ve bunları uygulamaya aktaracak projeye ve politika ve planlama araçlarını belirleyen ve alt ölçekli planlama çalışmalarını yönlendiren planlardır. Bölge Planları uzun erimli eylem plan ve programlarını içeren rapor ve ekleri ile birlikte 1:100.000 ve üzeri ölçekte haritalardan oluşur.

Bölge Planlar bölge ekonomisinin gelişmesini hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak; kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak; yerel potansiyeli harekete geçirmek; sosyal yapının özelliklerini ve var olan sorunları gözeterek sürdürülebilir sosyo-ekonomik gelişme için gerekli düzenlemeleri belirlemek; doğal kaynak ve mekânsal yapının özelliklerini ve potansiyellerini gözeterek bölgenin gelişmesini sağlayacak, ekolojik yapısını koruyacak ve çevre sorunlarını ve afet risklerini en aza indirecek mekânsal yapıyı tanımlamayı ve bu doğrultuda gerekli yatırımları belirlemeyi amaçlar.

3.4.5

3.4.6KAPSAM

Bölge Planlarında;

• Mevcut sosyal, ekonomik yapının analizine dayalı olarak yapılan öngörüler

• Bölgenin mevcut ve potansiyel kaynakları, sahip olduğu göreli üstünlükler, gereksinimleri ve mevcut darboğazları göz önüne alınarak hedeflerin belirlenmesi

• Tanımlanan hedeflere ulaşabilmek için ekonomik yapıda yapılması gereken düzenlemeler, öncelikli sektörel gelişme ve uzmanlaşma alanları, desteklenmesi gerekli faaliyetlerin tanımlanması

• Sakınım önlemleri alınacak risk bölgelerinin belirlenmesi

• Sosyal yapıda gelişmeye ivme sağlayacak farklı hizmet alanlarının belirlenmesi ile

• Belirlenen hedeflere yönelik olarak bölgelerin yerleşme düzeni, gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanları ile ulaşım, enerji, ve lojistik temel altyapısı, turizm, hizmetler, sanayi ve tarım sektörlerine ilişkin mekânsal kararlar ve yatırımların yer seçimi yapılır.

3.4.7KADEMELENMEDEKİ YERİ

Bölge Planları, Ulusal Kalkınma Planı ve bu planların bölgesel düzeyde ayrıştırılmasını yapan BGUS’la bütünleşik Ülke Mekânsal Strateji Planları ile belirlenen ana sosyo-ekonomik ve mekânsal stratejilerin bölgenin kaynak ve gereksinimlerini de dikkate alarak bölge düzeyindeki kararları belirler ve alt ölçek planları yönlendirir.

3.4.8HAZIRLIK AŞAMASI VE ONAY İŞLEMİ

Bu öneride Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bölge düzeyinde (İİB 2 düzeyinde 26 bölge) örgütlenmesi öngörülmektedir.

1. Bu çerçevede Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yeni bölge örgütlerinin oluşturulması (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü) her birinde Bölge Mekânsal Strateji Planı Biriminin oluşturulması önerilmektedir. Bölgesel mekânsal stratejilerin oluşturulması ve değişen koşulların gözlemlenerek sürekli olarak yenilenebilmesi için yerinde planlama birimlerinin bulunması yerinden yönetim ve planlama açısından önemlidir.

Bölge MSP Birimi, TÜMVERİ sistemine göre bölgedeki mekânsal verileri derlemek, çözümlemek ve ayrıntılı mevcut durum haritaları ve raporları hazırlamak ve bölgenin mekânsal stratejisini Kalkınma Ajansları ile birlikte Ülke MSP kararları doğrultusunda hazırlamakla sorumludur.

2. Bölge (İBB 2) düzeyinde ÇŞB Bölge Müdürlüğü bünyesinde kurulan MSP Biriminin yapacağı ön çalışmalar ve mekânsal gelişme taslakları, Kalkınma Bakanlığına bağlı Kalkınma Ajanslarının hazırladıkları bölgesel gelişme stratejileri ile her iki Bakanlığa bağlı uzmanlardan oluşacak bir ortak çalışma grubu tarafından bütünleştirilecek ve ortak bir Bölge Planı hazırlanacaktır. Önerilen çalışma grubu plan çalışmaları sırasında sürekli olarak, plan hazırlanmasından sonra izleme aşamasında belirli aralıklarla toplanacaktır. Bu öneride Kalkınma Ajanslarının yapılarında bir değişiklik öngörülmemekte, ancak Bölge Planı aşamasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı uzmanlarının da katıldığı ortak bir plan hazırlama süreci tanımlanmaktadır.

3. Hazırlanan Bölge Planlarının planları hazırlayan her iki Bakanlığın merkez ve bölge düzeyindeki üst düzey yetkililerinin de bulunduğu Bölge MSP Komitesi tarafından kabulünden sonra Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu tarafından onaylanması önerilmektedir.

Şema : Bölge Planlama Süreci, Seçenek 2A
BGYK
BÖLGESEL GELİŞME YÜKSEK KURULU

BÖLGE PLANI

(BÖLGE MEKANSAL STRATEJİ PLANI VE BÖLGESEL GELİŞME PLANINI KAPSAR)
İBB 2
ÖLÇEK: 1:100.000 +
SEKTÖR ANA PLANLARI, STRATEJİ BELGELERİ
DANIŞMA KURULU
(bölgesel düzeydeki kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleri)

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

“BÖLGE MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLAMA BİRİMİ”
HER İBB 2 İÇİN BİR “BÖLGE MSP BİRİMİ” KURULACAK
KALKINMA AJANSI

BÖLGE MSP KOMİTESİ
ÇŞB + KB

3.4.9KATILIMCI SÜREÇ

Bölge Planlarının hazırlanmasında bölgesel düzeydeki kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütlerinin oluşturduğu Danışma Kurulu Kalkınma Ajansları Yasası içinde tanımlanmaktadır.

Bu danışma kurulunun bölge mekânsal stratejileri ile bölgesel gelişme stratejilerinin bütünleştirilerek Bölge Planının hazırlanmasında görev yapması sağlanacaktır. Hazırlanan bölge planlama taslakları Danışma Kurulunun görüş ve önerilerine açılacaktır.

3.4.10PLANLAMA DİLİ

Vizyon-hedef odaklı, öncelikleri tanımlayan, zaman içinde değişen küresel ve ulusal eğilimleri ve değişimleri izleyen ve güncelleyen, doğal ve kültürel varlık ve kaynakların sürdürülebilirliği bağlamında, kamusal yararı esas alarak büyümeyi yönlendiren bir plan dili geliştirilecektir.

3.4.11PLANLAMA KARARLARININ FORMATI

Bölge Planları ana gelişme hedeflerini ve bu bağlamda izlenecek politikaları belirlerken, bu politikaların uygulamaya aktarılması eylem planları ve operasyonel programlarla sağlanacaktır. Eylem planları bölge planlarındaki kararların somutlaştırılması ve operasyonel hale getirilmesi amacıyla önemlidir. Eylem planlarında; hedef, strateji, eylem numarası ve adı, eylemin açıklanması, sorumlu ve ilişkili kuruluşların belirtilmesi, öncelik ve sürenin belirlenmesi ve finansmanın kaynağının tanımlanması öngörülmektedir.

Plan kararlarının hangi kurumlarla, nasıl ve hangi araçlarla geliştirileceğinin ve uygulanacağının ayrıntılı olarak belirlenmesi, söz konusu yatırım kararlarının gerekli iç ve dış finansman kaynak ihtiyacının ortaya koyulması ve eylem planlarında Kalkınma Planı ve Yatırım Programı ile ilişki kurularak, öngörülen yatırımların ilgili kuruluşların stratejik plan, performans programı ve bütçelerinde zamanlama belirtilerek yer alması sağlanacaktır.

3.4.12GÖSTERİM TEKNİKLERİ

Bölge Planları rapor, eylem planları ve operasyonel programlar yanısıra, 1:100.000 ve üzeri ölçekli haritalar üzerinde, mekânsal kararların soyut, grafik ve şematik biçimde ifadesini ve eylem planlarına referans veren notasyonlarını içerecektir.

3.4.13UYGULAMA DÖNEMİ

Bölge Planları 5’er yıllık olarak aşamalandırılan uzun erimli (20 yıl) stratejiler içeren mekânsal planlardır.

3.4.14PLANLAMA ARAÇLARI

Bölge Planlarında belirtilen eylemler, projeler ve yatırım kararlarının uygulamaya aktarılması için mali (teşvik, hibe programları, vergi indirimi ve muafiyeti, kredi kolaylıkları, ayni ve nakdi yardım v.b.), teknik (uzmanlaşmış yeni kentler, gelişme odakları ve koridorları v.b.) ve yasal düzenlemeler (yeni uygulama araçlarına ilişkin yasal düzenlemeler, yeni kentler yasası, risklerin azaltılması ve sakınım planlamasını da içerecek biçimde mekânsal planlama ve şehircilik yasası, MSP eylem planlarında tanımlanan iş ve işlemlerin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının stratejik plan ve bütçelerine girdi sağlaması için yasal düzenlemeler, Ülke MSP kararlarının Orta Vadeli Program, Yıllık Yatırım Programlarına girdi sağlaması için yasal düzenleme v.b.), ile uluslar arası anlaşmalar ve AB normları ve direktifleri ÜMSP'nin uygulama araçları olarak tanımlanabilir.

3.4.15KURUMSAL YAPISI

1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bölge düzeyinde (İİB 2 düzeyinde 26 bölgede) örgütlenmesi öngörülmektedir.

2. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yeni bölge örgütlerinin (örneğin: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü) her birinde Mekânsal Strateji Planı Teknik Biriminin oluşturulması kurumsal yapının güçlendirilmesi açısından önemlidir.
3. Kalkınma Ajanslarının yapılarında bir değişiklik öngörülmemekte, ancak Bölge Planı aşamasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı uzmanlarının da katıldığı eşgüdüm/işbirliği çalışma protokollerine dayalı bir plan hazırlama süreci tanımlanmaktadır.
4. ÇŞB ile Kalkınma Bakanlığı arasında gerçekleştirilecek ikincil mevzuata dayalı protokollerle plan çalışmaları sırasında sürekli olarak, plan hazırlanmasından sonra belirli aralıklarla toplanan daimi bir “Bölge Planlama Komitesi” oluşturulacaktır. Kalkınma Ajanslarında hazırlanan ekonomik ve sosyal ağırlıklı bölgesel gelişme stratejileri ile ÇŞB Bölge Müdürlüğü Planlama Biriminde hazırlanacak mekânsal stratejiler bu daimi Komite tarafından Bölge Planına dönüştürülecektir.
5. Bölge Planlama Komitesinin çalışmalarına ise bölgedeki kamu ve sivil toplum kuruluşları, meslek örgütleri ve özel sektörün içinde yer aldığı Danışma Kurulları destek sağlayacaktır.

3.4.16İZLEME VE DEĞERLENDİRME SİSTEMİ VE PERFORMANS GÖSTERGELERİ

ÇŞB bünyesinde bölgelerde kurulan MSP Birimleri bölge planlarının izleme ve performansının değerlendirmesinden sorumludur. Bu Birimler Plan hazırlandıktan sonra uygulamaları sürekli izleyecek ve değerlendirecek ve yıllık izleme raporlarını hazırlayacaktır. İzleme sürecinde Plan'da öngörülen hedeflere ulaşma düzeyi performans göstergeleri ile niteliksel ve niceliksel boyutlarıyla izlenecektir. Plan kararlarıyla mali ve fiziki boyutlarıyla gerçekleşme oranı arasındaki fark değerlendirecektir. Alt ölçekli planların üst ölçekli Mekânsal Strateji Planlarına göre uyumlaştırma düzeyi izlenecek ve gerekli tedbirler, uygulama programını aksatmayacak biçimde, alınması sağlanacaktır. Belirlenen sorunlar ve seçenekli çözüm önerilerini içerecek biçimde hazırlanacak "izleme ve ilerleme raporu" Bölge Planlama Komitesi'ne sunulacaktır.

Komite, izleme ve ilerleme raporu çerçevesinde ön eylemli (proaktif) bir planlama anlayışıyla gerektiğinde Bölge Planı'nın gözden geçirilmesine ve güncellenmesine karar verebilecektir. Bu durumda hazırlık süreci takip edilerek güncellenen Plan taslağı her iki Bakanlık üst düzey temsilcilerinin de bulunduğu Bölge Planlama Komitesi tarafından kabulünden sonra Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu'na onaylanmak üzere gönderilecektir.