Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

کل ^{صواب نورا فما وافق کتاب الله فخذوه و ما خالف کتاب الله فدعوه}” (A.g.e., s. 86, hadis 5)

1534Bakara 102

1535Bkz: el-Dürrü’l-Mensur, Menşur Mektebeti Ayetillahi’l-Mer’aşi, c. 1, s. 46, Bakara suresi 30. ayetin (^{وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ}) zeyli ve s. 97-103, yukarıdaki ayetin zeyli.

1536Irak’ın Kufe ve Hille’ye yakın şehirlerinden biri.

1537Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 138, yukarıdaki ayetin zeyli, hadis 2.

1538Bakara suresi 30. ayetin zeylinde Ahmed’in Müsned’i, Abd b. Hamid’in Müsned’i, İbn Ebi’d-Dünya’nın Kitabu’l-Ukubat’ı, İbn Hibban’ın Sahih’i ve Beyhaki’nin Şuab’ından bir rivayet; yukarıdaki ayetin zeylinde de Hatib’in Tarih’i, İbn Cerir’in Tefsir’i, Said b. Mansur’un Müsned’i, Beyhaki’nin el-Şuab’ı, İshak b. Raheveyh’in Müsned’i, Abd b. Hamid’in Müsned’i, İbn Ebi’d-Dünya’nın el-Ukubat’ı, Ebu’ş-Şeyh’in el-Azame’si, Hakim’in Müstedrek’i, Abdurrezzak’ın Tefsir’i, İbn Ebi Hatim’in Tefsir’i ve İbn Kesir’in Tefsir’inden ondan fazla rivayet nakletmiştir.

1539El-Dürrü’l-Mensur, baskı Darulfikr, c. 1, s. 256 ve 257.

1540A.g.e., s. 257.

1541A.g.e., s. 258.

1542A.g.e., s. 258.

1543A.g.e., c. 8, s. 695-698.

1544Amidi, Mutezile’den az sayıda bir taife haricinde Ehl-i Sünnet ulemasının tilavetin neshini caiz gören ittifakını beyan etmiştir. (Bkz: Amidi, Ali b. Ebi Ali, el-İhkam fi Usuli’l-Ahkam, c. 3, s. 128 ve 129)

1545El-Dürrü’l-Mensur, baskı Darulfikr, c. 1, s. 257.

1546Hamd 7

1547Tefsir-i Veki, Ebu Ubeyd’in Fedailu’l-Kur’an’ı, Said b. Mansur’un Sünen’i, Abd b. Hamid’in Tefsir’i, İbnu’l-Munzur’un Tefsir’i, Ebubekir b. Ebi Davud’un el-Mesahif’i, İbn Enbari’nin el-Mesahif’i.

1548El-Dürrü’l-Mensur, baskı Darulfikr, c. 1, s. 40.

1549Ebu Ubeyd’in Fedailu’l-Kur’an’ı, Abd b. Hamid’in Tefsir’i, İbn Ebi Davud’un el-Mesahif’i, İbn Enbari’nin el-Mesahif’i.

1550El-Dürrü’l-Mensur, aynı yer, s. 40.

1551Şeyh Ağa Bozorg Tehrani onu tanıtırken şöyle buyurmuştur:

“^{کبیر فی ستة اجزاء طبع فی مجلدین سنة} 1302 ” (el-Zeria, c. 3, s. 93, madde 294), Muhammed b. Mirza Ali Ekber Müçtehid Iraki müellifi ve tefsirini tanıtırken şöyle demiştir:

^{“و اعلم ان کتابه البرهان فی تفسیر القرآن ستة اجزاء... طبع علی الحجر لاول مرة فی مدینة طهران عاصمة ایران سنة 1295 فی مجلدین یبلغ عدد صفحاتها صحیفة 1148”}

(el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 4, s. 556).

1552Elimizde bulunan dört ciltlik baskısında tefsirin birinci cüzü Nisa suresi 63. ayete kadar (dört cildin birinci cildinden 387 sayfa) ve ikinci cüzü Nisa suresi 64. ayetten A’raf suresi 171. ayete kadardır (birinci cildin 388. sayfasından ikinci ciltten 45 sayfa).

1553Bu kitapların isimleri tefsirin mukaddimesinin onaltıncı babında zikredilmiştir. (Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 30 ve 31) Mukaddimede adı belirtilmeyen diğer kitaplardan da nakledilmiştir. Bunun örneği, c. 1, s. 46’da Hamd suresinin ikinci hadisinde nakil yapılan Ali b. İsa’nın Keşfu’l-Ğumme’sidir.

1554Mesela Zemahşeri’nin el-Keşşaf ve Rebiu’l-Ebrar’ı, Kitab-ı Muvaffak İbn Ahmed. (Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 31)

1555Mesela Hüseyin b. Said Ehvazi’nin Kitabu’z-Zühd’ü, Saad b. Abdullah Kummi’nin Besairu’d-Derecat’ı gibi.

1556Mirza Abdullah Efendi bu tefsiri tanıtırken şöyle demiştir:

^{“و قد اخذها (روایات تفسیری) من کتب عدیدة بعضها غریب بل بعض منها مما لم یذکر فی بحار الاستاد قدس سره ایضا ”}

(Efendi İsfehani, Mirza Abdullah, Riyadu’l-Ulema ve Hiyadu’l-Fudela, c. 5, s. 301).

1557Müellif tefsirin başında şöyle demiştir:

^{“و ربما ذکرت التفسیر من طریق الجمهور اذا کان موافقا لروایة اهل البیت علیه السلام او کان فی فضل اهل البیت علیه السلام ”}

(el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 4)

1558Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 4.

1559Bkz: A.g.e., s. 4.

1560Bkz: A.g.e., c. 1, s. 4 ve c. 4, s. 551.

1561Bu tefsiri daha yakından tanımak için bkz: Keşfu’z-Zünun, c. 1, s. 241, Bağdadi, İsmail Paşa, Hediyyetu’l-Arifin Esmau’l-Müellifin ve Asaru’l-Musannifin min Keşfu’z-Zünun, c. 5, s. 687.

1562Bkz: Ravdatu’l-Cennat, c. 8, s. 181 ve 182, Elkeni ve’l-Elkab, c. 3, s. 88.

1563Bkz: Riyadu’l-Ulema ve Hiyadu’l-Fudela, c. 5, s. 298.

1564Şeyh Hürr’ün vefatı hicri 1104, Seyyid Haşim Bahrani’ninki ise hicri 1107 veya 1109’dur.

1565Hürr Amuli, Muhammed, Emelu’l-Amal, c. 2, s. 341, madde 1049.

1566Bahrani, Yusuf, Lü’lü el-Bahreyn, s. 63.

1567Riyadu’l-Ulema, c. 5, s. 300, el-Zeria, c. 4, s. 451, madde 2011.

1568Cevahiru’l-Kelam, c. 13, s. 295.

1569Riyadu’l-Ulum, c. 5, s. 300 ve el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an’ın dördüncü cildinin sonunda (s. 552-556) ona ait 43 telifin adını zikretmiştir.

1570Bkz: el-Zeria, c. 4, s. 321, 1347 numaralı maddede, el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 4, s. 555-556. Müellifin biyografisi 26, 35, 39 ve 43. maddelerde ve el-Hadi ve Diyau’n-Nadi hususunda bkz: el-Zeria, c. 25, madde 25. Nuru’l-Envar hususunda bkz: el-Zeria, c. 24, s. 360, madde 1945.

1571el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 5.

1572Bkz: el-Zeria, c. 7, s. 101, el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 4, s. 554, madde 25.

1573el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 3 ve 4.

1574Bahrani, Yusuf, Lü’lü el-Bahreyn, s. 63.

1575Çünkü fıkhi meselelerde fıkıh bablarının sonuncusuna kadar birtakım istidlalleri kapsayan el-Tenbihat isimli kitap onun telifleri arasında zikredilmiştir. (Bkz: Riyadu’l-Ulema, c. 5, s. 300; el-Zeria, c. 4, s. 451, madde 2011).

1576Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 5-31.

1577Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 4, s. 546 ve 547. Bu babın numaralandırma açısından birinci bab, ama sıralama açısından ikinci bab olduğunu hatırlatmakta yarar vardır. Çünkü “Bab fi Reddi Müteşabihi’l-Kur’an ile Te’vilihi”den sonra gelmiştir.

1578Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 4, s. 532-546.

1579Bkz: A.g.e., s. 547.

1580Bkz: A.g.e., s. 548.

1581“