Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

Güvenilirliği

Katade Şii rical âlimlerince mevsuk bulunmamıştır.

Hatta “سلونی قبل ان تفقدونی” diyen kimseler arasında sayılması nedeniyle ve Emirülmüminin Ali’den (a.s) nakledilen “Bu ifadeyi benden sonra ancak bir yalancı iddia edebilir”¹¹¹³ rivayeti sebebiyle onun yalancı olduğu sonucuna varmışlardır. Bu istidlalde sened veya delalet bakımından sorunlar varsa da ve itimat edilemese bile yine de Şia nezdinde güvenilirliği sabit değildir.

Ama Ehl-i Sünnet’in rical âlimlerinden bir kesim onu mevsuk saymıştır. İbn Hacer Takribu’t-Tezhib’te onu sika, sabit ve muhkem olarak tanıtmıştır.¹¹¹⁴ Tehzibu’t-Tehzib’te onun sika olduğu İshak b. Mansur aracılığıyla Yahya b. Muin’den; sika, emin ve hüccet olduğu da İbn Saad’ın rivayetinde nakledilmiştir.¹¹¹⁵

Dolayısıyla Ehl-i Sünnet nezdinde onun güvenilirliği sabittir ve Said b. Müseyyeb’ten naklettikleri dışındaki¹¹¹⁶ rivayetlerin delil olarak kullanılabileceğini belirtmişlerdir.

Tefsirde Üstadı

Katade’nin tefsirde ve diğer ilimlerde üstadının kim olduğu hususunda, Katade’nin kendilerinden rivayet ettiği İbn Hacer’in adlarını verdiği çok sayıda kişi dışında elde yeterli bilgi yoktur. Bunların arasında sahabeden Enes b. Malik, Ebu Tufeyl, Ebu Said Hudri; tâbiîn müfessirlerden Said b. Müseyyeb ve İkrime dikkat çekmektedir. Yine İbn Hacer, Katade’nin Said b. Müseyyeb’in yanına gittiğini ve birkaç gün boyunca Said’e soru sorduğunu Selam b. Miskin’den, o da Amr b. Abdullah’tan nakletmiştir.¹¹¹⁷ Buna göre Katade’nin, Said b. Müseyyeb’in ilminden istifade ettiği ve onun talebesi olduğu söylenebilir. Fakat İsmail Kadı da, Ali b. Medin’in, Katade’nin Said b. Müseyyeb’ten naklettiği hadisleri ağır tenkitle zayıf gösterdiğini nakletmiş ve şöyle demiştir: “O rivayetlerin çoğunda Katade ile Said arasında bazı kişilerin aracı olduğunu tahmin ediyorum.”¹¹¹⁸ Bu rivayet gözönünde bulundurulduğunda Said b. Müseyyeb’in yanında onun talebesi olduğu ihtimali zayıftır. Zehebi onu, İbn Mesud’un tefsir medresesinin meşhur isimlerinden biri kabul etmiştir. Fakat bu iddiasına delil zikretmemiştir.¹¹¹⁹ Hatta İbn Mesud, onun “mervi anh”ları arasında sayılmamıştır.¹¹²⁰

İlmi Seviyesi

İbn Hacer, Katade hakkında Ehl-i Sünnet âlimlerinden, ilmi seviyesinin onlar nezdinde epey yüksek olduğunu anlatan sözler aktarmıştır. Matar Verrak’tan, Katade’nin son nefesine kadar hep öğrenci kaldığı ve ilim talep ettiği nakledilmiştir. Muammer’den şöyle rivayet edilmiştir: Zühri’ye, “Senin nezdinde Katade mi daha âlimdir, yoksa Mekhul mü?” dedim. Şöyle cevap verdi: “Katade” Ebu Zer’a’dan nakledildiğine göre Katade, Hasan’ın ashabı arasında en âlim olanıdır. İbn Hibban’dan, onun, Kur’an ve fıkıh konusunda insanların en bilgilisi ve kendi zamanının hafızlarından olduğu rivayet edilmiştir.¹¹²¹

İbn Hallikan, Muammer’den şöyle nakletmiştir: Eba Amr b. Alâ’ya “وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ”¹¹²² ayetini sordum. Cevap vermedi. Ona dedim ki: “Katade, مُقْرِنِي kelimesinin مطیقین anlamına geldiğini söylüyor.” Eba Amr sessiz kaldı. Ona dedim ki: “Sen ne diyorsun?” Şöyle dedi: “Katade(nin sözü) sana yeter. Eğer kader üzerine konuşmasaydı -halbuki Peygamber demişti ki, kaderden bahseden biri ortaya çıktığında ondan sakının- kendi zamanında kimseyi ona denk tutmazdım.¹¹²³