Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

10- Muhammed b. Ka’b Kurazi¹¹²⁵

Ebu Hamza Muhammed b. Ka’b Kurazi de, Şii ve Sünni tefsir kitaplarında kendisinden tefsir görüşleri nakledildiğinden¹¹²⁶ ve Kur’an tefsirine dair bir telifi bulunduğu¹¹²⁷ belirtildiğinden tâbiînin müfessirlerinden biri kabul edilmektedir. İbn Hacer Kurazi’nin doğum tarihini hicri 40 olarak verir¹¹²⁸ ve vefat yılı hakkında muhtelif görüşleri (108, 117, 118, 119, 120 vs.) nakleder.¹¹²⁹ Şöyle demektedir: “Muhammed Kurazi; Abbas b. Abdulmuttalib, Ali b. Ebi Talib, İbn Mesud, Amr b. As, Ebuzer ve Ebu Derda’dan rivayet etmiştir. Ama bütün bunların mürsel olduğu söylenmektedir.”¹¹³⁰ Aralarında İbn Abbas, Abdullah b. Cafer b. Ebi Talib, Bera, Cabir ve Enes’in de bulunduğu diğer bir gruptan da rivayet etmiştir.¹¹³¹

Mezhebi

İbn Şehraşub, Hakim Nişaburi’den, o da Muhammed b. Ka’b Kurazi’den şöyle dediğini rivayet etmiştir: Cuhfa’da uyuyordum. Allah Rasülü’nü (s.a.a) rüya âleminde gördüm. Huzuruna gittim. Bana buyurdu ki: “Filan, dünyada evlatlarımla ilgili yaptıklarınızdan dolayı mutluyum.” Dedim ki: “Eğer onları terkedersem kime iyilik yaparım ki?” Şöyle buyurdu: “Ahirette seni ödüllendireceğim.” Hazret’in yanında bir tabak hurma vardı. [Ondan] bir avuç alıp -onsekiz taneydi- bana ikram etti. Bunu onsekiz yıl daha yaşayacağıma yordum. Rüyamı unuttum. Ta ki bir gün Ali b. Musa el-Rıza’yı (a.s) görene dek. [Allah Rasülü’nü (s.a.a) rüyada gördüğüm aynı yerde] oturmuştu. İnsanlar etrafında izdiham meydana getirmişlerdi. Hazret’in önünde bir tabak hurma duruyordu. Tam onsekiz tane olan bir avuç hurmayı bana ikram etti. Biraz daha ilave etmesini istediğimde buyurdu ki: “Eğer dedem daha fazla ikram etmiş olsaydı biz de [bu miktardan fazlasını] ikram ederdik.” Bu rivayet Tenkihu’l-Makal¹¹³², Mucemu Ricali’l-Hadis ve başka yerlerde herhangi bir görüş belirtmeksizin nakledilmiştir ve Kurazi’nin Ehl-i Beyt (a.s) dostu olduğuna delaleti aşikârdır. Fakat rivayetin muteber bir senedi bulunmaması ve nakledeninin de onun methine delil oluşturamayacak Muhammed b. Ka’b olması bir yana, Muhammed b. Ka’b’ın vefat yılı ile İmam Rıza’nın (a.s) doğum tarihi uyuşmamaktadır. Çünkü Kurazi’nin vefatı, Hazret’in doğumundan öncedir. Gerçi onun vefat yılı ve İmam’ın doğum tarihi ihtilaflıdır¹¹³³ ama Muhammed b. Ka’b’ın asgari vefat yılını (120) ve İmam’ın azami doğum yılını (148) kasdediyorsak yine de o, Hazret’in doğumundan 28 sene önce vefat etmiş olmaktadır. Sonuç itibariyle rivayetin bâtıl olduğu açıkça ortadadır ve onun Şiiliğine hiçbir delil kalmamaktadır. Aynı şekilde Sünni olduğuna da Ehl-i Sünnet’in rivayet ve rical kitaplarında adının geçmesi dışında bir dayanak yoktur. Bu ise Sünni olduğunu göstermekten çok daha genel bir şeydir. Dolayısıyla mezhebi bizim için belirsizdir.

Güvenilirliği

Şii kaynaklarında Muhammed Kurazi’nin mevsuk mu, zayıf mı olduğuna dair bir bilgi yeralmamaktadır. Fakat İbn Saad, İcli ve İbn Hacer gibi bir grup Ehl-i Sünnet âlimi onu mevsuk kabul etmişlerdir. İbn Hacer onu, “sıhah-ı sitte”nin ricalinden biri olarak göstermiş ve İbn Saad’dan şöyle nakletmiştir: “[Muhammed Kurazi] sika, âlim, kesiru’l-hadis ve vera idi.” İcli’den de şöyle nakletmiştir: “O, Medineliydi ve tâbiîndendi, sika, salih biri ve Kur’an’ın âlimiydi.”¹¹³⁴