Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Işık Ve Renk Kullanımının Mekan Algılamasına Etkisi Üzerine Bir Araştırma (Sultanahmet Meydanı Örneği)
Bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri, biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal ihtiyaçlarının karşılanması ile olağandır. Bireyin ihtiyaçlarının farkındalığı ancak algılama ile olabilmektedir. Duyu organları ile olan algılamada, hayatın her evresinde en çok kullanılan duyu, gözler sayesinde olan görmedir. Görme olayı beyinde görsel algı olarak şekillenmekte buna bağlı olarak bireyin içinde bulunduğu ortam veya bakış yönündeki nesnenin hissi olarak fark edilmesi sağlanmaktadır. İnsanı çevreleyen ortamlar bütünü olan mekânların yine görsel olarak algılanması da görmeyle olur.

Birey tarafından mekânın algılanabilmesi için görsel algılamanın olması, görsel algılamanın olabilmesi için ise görme olayının olması gerekmektedir. Yeryüzüne aydınlık getiren ve bu sayede her şeyi görünebilir kılan tek olgu ışıktır. Işığın kendisi görünmez olsa bile yüzeylere çarparak renkler oluşturmakta böylelikle kendini ve çarptığı yüzeyleri görünür kılmaktadır. Mekânın görsel olarak algılanabilmesi için ışık ve renk olguları en belirleyici kavramlardır. Bu sayede mekânın tasarımcısı tarafından insanlara algılatılmasında, ışık ve renk kullanımı kavramı ortaya çıkmaktadır.

Yapılan bu çalışmada, ışık ve renk kullanımının mekânın görsel algılanmasına etkileri incelenmiş ayrıca değişik ışık ve renk koşullarında insanlar üzerindeki algısal etkileri ortaya konması amaçlanmıştır. Söz konusu amaçlara ulaşılabilmesi için ışık, renk, mekân algılama ve birbirleri ile ilgili ilişkileri açıklanmış ve elde edilen bilgiler ışığında İstanbul kenti için büyük bir öneme sahip Sultanahmet Meydanı çalışma alanı seçilerek, konuyla ilgili irdelemeler yapılmıştır.

Çalışma alanı olarak seçilen Sultanahmet Meydanı örneğinde, farklı mevsimlerde ve günün farklı saatlerinde bulunulmuş, bu zamanlarda ışık ve renk kullanımıyla ilgili arazi alımları yapılmış ve fotoğraflar çekilmiştir. Seçilen alana benzer dünyadan meydan örnekleri de ışık ve renk kullanımı açısından incelenmiş mekân algılama durumları açısından değerlendirmeler yapılmıştır. Bu örnekler çalışma alanı ile daha sonra karşılaştırılmıştır. Çalışma alanıyla ilgili güncel durum, tarihi perspektif, ulaşım durumu ve güncel sorunlar incelenmiştir. Daha sonra araştırma alanının da mekan algılaması için önemi büyük olan ışık, renk, yakın çevre, arka plan ilişkileri hakkında bilgiler toplanarak mekan algılama açısından irdeleme yapılmıştır.

Konunun daha derinlemesine değerlendirilmesi için çalışma alanının yoğun kullanıcıları olan yerli halk ve turistlere ayrı iki anket yapılmıştır. Konu hakkında uzmanlarında görüşlerini almak için ilgili üniversite bölümü dâhilinde ayrıca bir uzman anketi yapılmıştır.

Konuyla ilgili literatür araştırması, araştırma alanı olarak seçilen Sultanahmet meydanındaki arazi alımları, değerlendirmeler, anketler ve uzman görüşlerinin katkılarıyla, ışık ve renk kullanımının, mekanın görsel algılanmasını etkilediği anlaşılmış ayrıca ışık ve renk kullanımı algılamadaki önemi kadar, algılanan mekanın insanlardaki etkileriyle de kendini gösterdiği görülmüştür. Kentsel mekânı şekillendirecek tasarımcı için o mekânın insanlara algılatılması ve insanların algıladığı etkileri, ışık ve rengin koşullara uygun şekilde kullanılmasıyla olacaktır.