Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

ŞAHİN Selin ,

Danışman : Doç. Dr. Ş. İsmail KIRBAŞLAR

Anabilim Dalı : Kimya Mühendisliği

Programı (Varsa) : Temel İşlemler ve Termodinamik

Mezuniyet Yılı : 2006

Tez Savunma Jürisi :Doç. Dr. Ş. İsmail KIRBAŞLAR (Danışman)

Prof. Dr. Ahmet AYDIN

Prof. Dr. Umur DRAMUR

Prof. Dr. Beşir TATLI

Prof. Dr. Süleyman TANYOLAÇ

Karboksilli Asitlerin Sulu Çözeltilerinden Ekstraksiyonunda Sıvı Faz Denge Verilerinin İncelenmesi

Sıvı - sıvı ekstraksiyonu karboksilli asitlerin sulu çözeltilerinden ayrılmasında kullanılan bir yöntemdir. Bu yönteme ait bir ayırma prosesinin dizayn edilebilmesi için ayrılacak karışıma ait denge verilerinin bilinmesi gereklidir.

Bu çalışmada karboksilli asit olarak asetik asit, propiyonik asit, butirik asit ve laktik asit; çözücü olarak da farklı kimyasal yapılarda bulunan ester ve alkoller kullanılmıştır.

Çalışmada su - asetik asit - dibazik ester (dietil süksinat, dietil glutarat, dietil adipat), su - propiyonik asit - dibazik ester (dietil süksinat, dietil glutarat, dietil adipat), su - propiyonik asit - alkol (oktanol, nonanol, dekanol, dodekanol), su - butirik asit - ester (etil propiyonat, dimetil ftalat, dibutil ftalat), su - butirik asit - dibazik ester (dimetil süksinat, dimetil glutarat, dimetil adipat) ve su - laktik asit - alkol (oktanol, nonanol, dekanol) üçlü sistemleri olmak üzere altı farklı grup altında 19 adet üçlü sistem incelenmiştir. Her bir sisteme ait çözünürlük eğrileri ve bağlantı doğruları 298.15 K’de deneysel olarak tespit edilmiştir. Her sistem için asidin ve suyun organik ve sulu fazlar arasındaki dağılma katsayıları hesaplanmıştır. Bu verilerden yola çıkarak da ayırma faktörleri ve seçicilik değerleri bulunmuştur. Deneysel verilerin güvenilirliği bağlantı doğrularına Othmer-Tobias korelasyonu uygulanmak suretiyle test edilmiştir. Elde edilen sonuçlar tablolar ve grafikler halinde sunulmuştur.

Sonuç olarak; asetik asidin sulu çözeltilerinden ekstraksiyonu için dietil süksinat, dietil glutarat ve dietil adipatın kullanılması durumunda sulu ve organik fazlar arasındaki dağılma katsayılarının 1’den küçük ve her üç çözücünün performansının birbirine yakın olduğu görülmüştür. Bu çözücülerin propiyonik asidi sulu çözeltilerinden asetik aside göre daha kolay ekstrakte edebileceği bulunmuştur. Propiyonik asidin sulu çözeltilerinden ekstraksiyonu açısından kullanılan esterlerin (dietil süksinat, dietil glutarat, dietil adipat) ve alkollerin (oktanol, nonanol, dekanol, dodekanol) birbirine yakın ekstraksiyon özelliğine sahip olduğunu söylemek mümkündür. Butirik asidin sulu çözeltilerinden ekstraksiyonu için kullanılan esterlerden en yüksek dağılma katsayısı ve en büyük çözünmezlik alanını ise etil propiyonat vermiştir. Laktik asidin sulu çözeltilerinden ekstraksiyonu için kullanılan alkoller içinde en yüksek dağılma katsayısını ise oktanol sağlamıştır.