Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Jeofizik Yöntemlerle Avcılar Esenyurt (İstanbul) Arasındaki Alanın Yerleşime Uygunluğunun Değerlendirilmesi

17 Ağustos 1999 (Gölcük) İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce depremleri Türkiye'nin sanayi, yerleşim yoğunluğu, tarih ve kültür açısından en önemli kenti olan İstanbul'da büyük bir deprem olabileceği endişesini de beraberinde getirmiştir. İstanbul'da meydana gelecek büyük bir deprem sonucunda ortaya çıkacak can ve mal kaybı yanında ekonomik ve sosyal zararlar tüm ülkeyi etkileyecektir. Birinci derecede deprem bölgesinde yer alan İstanbul, tarihinde büyük depremler geçirmiştir. Türkiye için büyük önem arz eden İstanbul’da deprem hasarlarının azaltılabilmesi için binalar, diğer mühendislik yapıları ve sistemlerinin yer seçimi ve depreme dayanıklı olarak projelendirilmeleri amacına yönelik olarak bölgesel zeminlerin dinamik özellikleri ve bu zeminlerin depremler sırasındaki olası davranışlarını ortaya çıkaracak bilgi ve parametreleri sağlayan haritaların hazırlanmasının gerekliliği önemlidir.

Depremlerde yapısal hasar oluşturan etkenler, deprem, yerel zemin ve yapı özellikleri olarak tanımlandığında, 17 Ağustos 1999 Gölcük depreminde İstanbul’un en çok etkilenen ilçesi olan Avcılar’ın zemininin dinamik özelliklerinin belirlenmesi, yerbilimleri açısından önem kazanmaktadır. Bu tez kapsamında Avcılar ve Esenyurt Belediyeleri alanının zemin hakim titreşim periyodu ve zemin büyütme özelliklerinin belirlenmesinde mikrotremor ölçümleri, sismik ölçümler ve sondaj verileri kullanılmıştır. Arazi çalışmalarında kolay uygulanması, güvenilir sonuçlar vermesi bakımından mikrotremor kullanılarak yapılan çalışmalarda yaygın olarak kullanılan Nakamura yöntemi, özellikle büyük alanları kapsayan çalışmalarda zemin hakim titreşim periyodu ve zemin büyütmesi değişiminin bulunmasında hızlı, ekonomik ve güvenilir sonuçları ile öne çıkmaktadır. Mikrotremor ölçümleri ile sismik ölçüm ve sondaj SPT-N verilerinden elde edilen zemin büyütmesi değişimi ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda, Nakamura yönteminin arazi uygulama aşamaları, zemin hakim titreşim periyodu ve Avcılar ve Esenyurt’daki zemin büyütmesinin değişimi elde edilmiştir. Sonuç olarak bu parametreler kullanılarak ayrı ayrı oluşturulan haritaların karşılaştırılması yapılmıştır.

Zemin hakim titreşim periyodu ve zemin büyütme değerlerine karşılık gelen yerel zemin sınıflarına ilişkin olarak sondaj verileri kullanılarak hesaplanan değerlerin, diğer yaklaşımlarla hesaplanan değerler ile karşılaştırılması sonucunda, genel olarak, uyumlu sonuçlar verdiği gözlenmiştir. Ancak bazı zemin büyütmesi değerlerinin ise, sayısal olarak eşit değerler almadığı ve bazı noktalarda önemli mertebelerde farklı olduğu ve sondajlardan bulunan zemin büyütmelerinin değişimine paralel bir değişim gösterdiği görülmüştür. Benzer bir şekilde, mikrotremor ölçümlerinden hesaplanan zemin hakim titreşim periyodu ve zemin büyütmesi değişimi, yerel jeolojik birimleri gösteren jeoloji haritası ile de uyumlu olup Bakırköy formasyonun bulunduğu bölgelerde düşük zemin büyütmeleri ve zemin hakim tireşim periyotları, Haramidere tabanındaki alüvyonda, vadi yamaçlarında yüzeylenen Gürpınar ve Çukurçeşme formasyonlarında, Marmara Denizi ve Küçükçekmece sahilinde yüksek zemin hakim titreşim periyotları ve zemin büyütme değerleri elde edilmiştir.