Toshkent−2015 Tuzuv ch i-muallifla r: Umida Masharipova, Mashrabxon Umarova, Dilnoza Baynazarova, Manzura Nabiyeva Taqrizchila r
Yüklə 1,52 Mb.
|
|
Boshqotirmaning javobi quyidagicha boʻladi.
Oʻqituvchi kesma harflarni stol ustiga qoʻyadi, oʻquvchilar kataklar oʻrniga mos harfni qoʻyib soʻzlarni oʻqiydi. Bu soʻzlar qanday soʻroqqa javob boʻlishini aytadi. Ularni daftarlariga yozadilar. Oʻqituvchi topshiriqni toʻgʻri bajargan oʻquvchini chapak chalib ragʻbatlantiradi. Yod yozuv diktanti. Nonni uvol qilmang! Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
V. Darsga yakun yasash va baholash. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 152-mashq shartiga koʻra bajariladi. 66 – DARS Dars mavzusi: Yaqin ma’noli soʻzlar bilan tanishtirish, oʻrganilganlarni mustahkamlash (158−161-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: yaqin ma’noli soʻzlar haqida oʻquvchilarga tushuncha berish; oʻrni almashtirib berilgan soʻzlardan gap tuzish; soʻzlarga soʻroq bera olish koʻnikmasini oʻstirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash. Ulardagi vatan haqidagi tushunchalarini boyitib, uni koʻz qorachigʻiday asrab-avaylash lozimligini tushuntirish; Rivojlantiruvchi: oʻquvchilarni ijodiy fikrlashga oʻrgatish. Dars turi: yangi tushuncha, bilimlarni mustahkamlash dars. Dars metodi: guruhlarda ishlash, ta’limiy oʻyin, “Dumaloq stol” metodi Dars jihozi: mavzuga oid rasmlar, A-3 format, tarqatma materiallar. Darsning borishi.
Oʻqituvchi uy vazifasini aniqlaydi. Uy vazifasini toʻgʻri va chiroyli yozgan oʻquvchini “Balli” , “Ofarin” soʻzlari bilan ragʻbatlantiradi. 157-mashqda soʻroqlar oʻrniga mazmuniga mos soʻzlarni qoʻyib, gaplarni koʻchirib, shaxslarni bildirgan soʻzlarning tagiga chizib kelish vazifasi topshirilgan edi. Oʻquvchilar bir-birlarining daftarlarini almashtirib, uy vazifasini tekshiradilar. Oʻtilgan mavzuni mustahkamlash maqsadida oʻqituvchi ijodiy diktant oʻtkazadi. Ijodiy diktant. 1. Yuz, bet, chehra soʻzlari ishtirokida bittadan gap tuzib yozing. 2. Yaqin ma’noli soʻzlarga uchta misol topib, boʻginlarga ajratib yozing 3. Yurt, katta,chiroyli soʻzlariga yaqin ma’noli soʻzlar topib yozing. 
III. Yangi mavzuning bayoni. Oʻqituvchi qushlar in qurayotgan, bolalar qushlarga uya yasayotgan rasmlarni koʻrsatib savol beradi.
Rasmga qarab gap tuzing. Oʻquvchilar rasm asosida gap tuzadilar.
Oʻqituvchi oʻquvchilarning diqqatini gapdagi yaqin ma’noli soʻzlarga qaratadi. In va uya yaqin ma’noli soʻzlardir. Yaqin ma’ otiriladi Oʻqituvchi “Dumaloq stol” metodi orqali 158-mashqni bajartiradi. Oʻquvchilar guruhlarga boʻlinadi, oʻqituvchi har bir guruhga topshiriq beradi. Oʻquvchilar oʻz javoblarini yozib, boshqa oʻquvchiga uzatadi. Javoblar muhokama qilinib, xatolari bartaraf etilgach, oʻquvchilardaftarlarigayozadilar. Guruhlar uchun topshiriq: Qavs ichida berilgan yaqin ma’noli soʻzlardan mazmunga mosini qoʻying. 1-guruh: Daraxt (bargi, yaprogʻi) bilan koʻrkam, odam (ishi, mehnati) bilan koʻrkam. 2-guruh: Daryo suvini (bahor, koʻklam) toshirar, odam qadrini (ish, mehnat) oshirar. 3-guruh: Duo bilan (el, xalq) koʻkarar, yomgʻir bilan (yer, zamin) koʻkarar. 4-guruh: Koʻrkam fasl ( koʻklam, bahor) Namuna: Daraxt yaprogʻi bilan koʻrkam, odam mehnati bilan koʻrkam. Oʻquvchilar maqollarni daftarlariga yozadilar. IV.Mavzuni mustahkamlash. Oʻqituvchi 159-mashqni bajarishda “Mozaika” usulidan foydalanadi. Guruhlarga oʻqituvchi tomonidan konvertga solingan soʻzlar qirqimi tarqatadi. Vaqt belgilanadi. Har bir guruh soʻzlardan gap tuzadilar, soʻng taqdimot uchun sardorlarga soʻz beriladi.Qaysi guruh vazifani aniq, toʻgʻri bajarsa oʻsha guruh gʻolib ekanligi oʻqituvchi tomonidan aytib, izohlanadi. 1-guruh: Ingliz, astoydil, Sanobar, oʻrganmoqda, tilini. 2-guruh: Oʻqiydi, u, koʻp, ham, adabiyotlarni, qoʻshimcha. 3-guruh: ingliz, suhbatlashaaadi, tilida, bemalol: 4-guruh: dugonalari, oʻrnak, ham, olishmoqda, undan. Oʻquvchilar tuzgan gaplarini yozib, shaxs nomini bildirgan soʻzlarga soʻroq beradilar. 160-mashqni bajarishda oʻqituvchi oʻquvchilarning diqqatini mevalar va sabzavotlar rasmiga qaratadi. Bu mashq uyadosh soʻzlar haqida amaliy tarzda ma’lumot berishga xizmat qiladi. Siz nimalarning rasmini koʻrayapsiz?(Mevalar, poliz ekinlari va sabzavotlarning rasmini koʻrayapmiz.)
Javoblarini oʻquvchilar daftarlariga yozadilar. V. Darsga yakun yasash va baholash. Darsda qanday yangilikni bilib oldingiz? Dars sizga yoqdimi? Oʻquvchilarning javoblari toʻldirilib, xulosa qilinadi. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 161-mashq. 161-mashq shartiga koʻra bajariladi. 67 - DARS Dars mavzusi: Kishilarning ismi va familiyasida bosh harf (162–164-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: ism va familiyasini bosh harf bilan yozish koʻnikmasini shakllantirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: oʻquvchilar nitqni yangi soʻzlar bilan boyitish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikmalarini shakllantiruvchi dars. Dars metodi: savol-javob, guruhlash, aqliy hujum, ta’limiy oʻyinlar. Dars jihozi: darslik, tarqatma materiallar(testlar, kartochkalar), rasmli plakatlar. Darsning borishi: I .Tashkiliy qism. II. Uy vazifasini tekshirish. 161-mashqning shartiga koʻra bajarganligiga qarab ragʻbatlantiradi.. Kim? yoki nima? soʻroqlariga javob boʻlgan mazmunga mos soʻzni nuqtalar oʻrniga qoʻyib, gaplarni koʻchiradi. Gapni bosh harf bilan boshlashni unutmasligi yodga olinadi. (Kim?) Duradgor stol, stul, rom yasaydi. (Kim?) Soatsoz soatlarni tuzatadi. Yaylovda (nima?) poda oʻtlaydi. Bogʻda (nima?) bulbul sayraydi. Tekshirish uchun soʻzlar: duradgor, poda, soatsoz, bulbul. 
III. Yangi mavzu bayoni. Oʻqituvchi sinfimizdan kim?, kimlar? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzlarni topa olamizmi? savoli bilan yangi mavzuni boshlaydi. Oʻquvchilar bola, qiz, oʻquvchi, muallim, ustoz, oʻquvchilar, Dilbar, Zuhra kabi soʻzlarni topadilar. Oʻqituvchi oʻquvchilarga shaxs (kishi) ekanini, shaxsni bildirgan soʻzlar kim? kimlar? soʻrogʻiga javob boʻlishini eslatiladi. Har bir ota-ona farzandi tugʻilganda ism qoʻyadi. Salima, Ra’no, Akrom…. Ismlar kishilarga atab qoʻyiladi.Shuning uchun kishilarning ismi, familiyasi bosh harflar bilan yoziladi. Qoida oʻquvchilarga oʻqitiladi: Kishilarning ismi va familiyasi bosh harf bilan boshlanadi. “Zanjir” soʻz oʻyini. Oʻqituvchi oʻyin qoidasi bilan oʻquvchilarni tanishtiradi. Oʻyin sharti aytilgan soʻzning oxirgi tovushi qaysi harf boʻlsa shu harf bilan boshlanadigan kishilar ismidan soʻz topish kerakligini tushuntiradi. Salima (A) Asal (L) Lola (A) Anvar (R) IV.Mavzuni mustahkamlash. Oʻqituvchi 162-mashq matnini oʻquvchilarga oʻqib beradi. Xalqimiz azal-azaldan san’atning barcha turlarini qadrlab kelgan. Ayniqsa, mumtoz musiqa va qoʻshiqlarimiz, raqs san’atimizga alohida mehr qoʻygan. Yunus Rajabiy, Halima Nosirova, Komiljon Otaniyozov, Ma’murjon Uzoqov, Turgʻun Alimatov, Mukarrama Turgʻunboyeva, Tamaraxonim kabi koʻplab san’atkorlarimizni e’zozlaganlar. Oʻzbek san’atkorlari nafaqat yurtimiz, balki dunyo xalqlari hurmatiga ham sazovor boʻlganlar. Oʻquvchilar bilan mashq matni boʻyicha suhbat oʻtkazadi.
Yunus Rajabiy, Halima Nosirova, Komiljon Otaniyozov, Ma’murjon Uzoqov, Turgʻun Alimatov, Mukarrama Turgʻunboyeva, Tamaraxonim kabi koʻplab san’atkorlarimizni bilib oldik. Bu insonlar oʻzbek san’atini butun dunyoga tanitishga oʻz hissasini qoʻshganlar. Oʻquvchilar san’atkorlarning ismi va familiyasini doskaga yozib, bosh harflarning tagiga chizadilar. Namuna: Yunus Rajabiy, Halima Nosirova, Komiljon Otaniyozov, Ma’murjon Uzoqov, Turgʻun Alimatov, Mukarrama Turgʻunboyeva, Tamaraxonim. Oʻqituvchi darsda mumtoz qoʻshiqlardan namuna esnittirishi mumkin. Multimediali ilova asosida mashqni bajartirish mumkin.
Darslik bilan ishlash. Oʻqituvchi Vatan himoyachilari tasvirlangan rasmlarni doskaga ilib qoʻyadi va quyidagi savollarni beradi.
(Rasmda Vatan himoyachilarini koʻryapmiz.)
(Vatanimizni himoya qiladigan yigitlarni tushunamiz.)
(Qurolli kuchlarimiz xalqimiz tinchligi va osoyishtaligini qoʻriqlaydi.)
(14-yanvar- Vatan himoyachilari kuni.) Oʻqituvchi Vatan himoyachilariga atab oʻquvchilardan she’rlar soʻraydi. Darslikdagi 163-mashqning sharti va matni oʻquvchilarga oʻqitiladi. Qurolli kuchlarimiz jonajon Oʻzbekistonimizning qoʻriqchilaridir. Ular xalqimiz tinchligi va osoyishtaligini saqlaydilar. Akalarim Elshod va Durbek harbiy xizmatdalar. Oʻquvchilar mashq matnini koʻchirib yozadilar va qaysi soʻzlar bosh harf bilan yozilganligiga e’tibor beradilar. Oʻquvchilar bilan ishlash. Quyidagi ish turlarini oʻquvchilar soniga koʻra taqsimlab berish mumkin. Ijodiy diktant.14-yanvar – Vatan himoyachilari kuni munosabati bilan oʻqituvchi doskaga “Bobo, dada, aka, uka” soʻzlarini yozib qoʻyadi. Doskada yozib qoʻyilgan aziz insonlaringizga 2−3 ta gapli bayram tabrigingizni yozing, topshirigʻi beriladi. Namuna: Men dadamni juda-juda yaxshi koʻraman. Bayramga atab tabriknoma yasadim. Sovgʻam dadamga yoqdi. Multimediali ilova asosida mashqni bajartirish mumkin.
Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
V. Darsga yakun yasash va baholash. Darsda qanday yangilikni bilib oldingiz? Dars sizga yoqdimi? Oʻquvchilarning javoblari toʻldirilib, xulosa qilinadi. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa. 164 - mashq uchun tavsiya. Oʻqituvchi 164 - mashqni “Aql charxi “ ta’limiy oʻyini orqali tushuntiradi. Doskaga Muhabbat, Bahrom, Nilufar, Ahror, Davron, E’tibor, Vohid, Hilola, Ravshan kabi kishilar ismini yozadi. Oʻyin sharti boʻyicha oʻquvchilar kishilar ismini eslab qolib, yoddan yozib berishlari kerak. Qaysi oʻquvchi topshiriqni toʻgʻri bajarsa, ragʻbat kartochkasi bilan ragʻbatlantiradi. Oʻqituvchi bu oʻyindan keyingi darsda foydalanishi ham mumkin. Multimediali ilova asosida mashqni bajarish.
73 - DARS Darsning mavzusi: Rasmlar va berilgan reja yordamida hikoya tuzish (173−174-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: rasmlar va berilgan reja asosida hikoya tuzishga oʻrgatish; rasmlar va reja yordamida ogʻzaki hikoya tuzish, matnni berilgan rejaga mos qismlarga boʻlish va har bir boʻlimni xatboshidan yozish koʻnikmasini oʻstirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarda qiyin ahvolda qolgan qushlar, jonivorlarga gʻamxoʻrlikni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: oʻquvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatini, savodli yozish koʻnikmasini rivojlantirish. Dars turi: nazorat darsi. Dars metodi: suhbat, tushuntirish. Dars jihozi: tarqatma materiallar, yil fasllari tasvirlangan plakatlar, qushlar rasmi. Darsning borishi: I .Tashkiliy qism. II.Uy vazifasini tekshirish. 
III.Yangi mavzu bayoni. Rasm ustida ishlash. Oʻqituvchi toʻrt xil rangdagi doirachalarni stol ustiga qoʻyadi. Doirachalar soni oʻquvchilar soni bilan teng boʻlishi kerak. Oʻquvchilar doirachalarni olib rangiga qarab, toʻrtta guruhga boʻlinadi. Guruhlar fasllar nomi bilan nomlanadi. 1-guruh: Qish 2-guruh: Bahor 3-guruh:Yoz 4-guruh: Kuz Oʻqituvchi guruhlarga 4 ta faslda qushlarning hayoti haqida soʻzlab berish topshirigʻini beradi. Guruh sardorlariga taqdimot uchun soʻz beradi va ragʻbatlantiradi. Oʻqituvchi har bir guruhga oldindan tayyorlab qoʻygan, qushlarga yordam berayotgan bolalar haqidagi rasmni tarqatadi va topshiriq beradi.
Bir-biringiz bilan gaplashmagan holda rasm atrofiga koʻrgan narsalaringizni yozib chiqing. Oʻquvchilar topshiriqni bajargach, yozganlarini muhokama qiladilar. Oʻqituvchi darslikda berilgan rejani doskaga yozadi.
Birinchi rasmni e’tibor bilan yana koʻring va birinchi rejani oʻqing. Hikoyaning birinchi qismini (matnning boshlanishini) tuzing. Qizcha va bolaga ism qoʻying. Ikkinchi rasmni koʻring va ikkinchi rejani oʻqing. Ikkinchi rasmni koʻrib gapirib bering. Bu hikoyaning asosiy qismi (matnning asosiy qismi) boʻladi. Uchinchi rejani oʻqing va uchinchi rasmni koʻring. Hikoyaning uchinchi qismini (matnning xulosa qismini) tuzing. Oʻqituvchi oʻquvchilar e’tiborini hikoya qismlarining oʻzaro bogʻlanishiga qaratadi:
Oʻquvchilar rejaga mos boʻlgan uch qismli oʻz matnlarini tuzadilar. Matnga sarlavha qoʻyadilar va xatboshiga rioya qilib yozadilar. Reja: 1. Aka-singil holsiz yotgan qushchani koʻrib qoldilar. 2. Ular qushchani uyda parvarish qilishdi. 3. Qushchani uchirib yuborishdi. Qushcha Qish fasli edi. Elyor va uning singlisi Nilufar bogʻda aylanib yurishardi. Ular qor ustida holsiz yotgan qushchani koʻrib qoldilar. Nilufar qushchani qoʻliga oldi. Aka-singil uni uyga olib keldilar. Qushchani yaxshi parvarish qildilar. Bahor keldi. Kunlar isidi. Ular qushchani uchirib yuborishdi. IV.Mavzuni mustahkamlash. Multimediali ilova asosida mashqni bajartirish mumkin.
V. Darsga yakun yasash va baholash. Oʻqituvchi dars yakunida quyidagicha suhbat uyushtiradi:
Qish kunlarida ob-havo sovuq boʻladi, qushlarning yemishi qor ostida qoladi. Bolalar ularga donxoʻraklar yasab don, non ushoqlari beradilar. Qushlar bizning doʻstimiz. Chunki ular zararli hasharotlarni yeb bizga foyda keltiradi. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 174-mashq. 74 – DARS Dars mavzusi: Hayvonlarga qoʻyilgan nomlarda bosh harflar (175 - 178 - mashqlar) Darsning maqsadi: Ta’limiy: hayvonlarga qoʻyilgan nomni bosh harf bilan yozish koʻnikmasini shakllantirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni jonivorlarga nisbatan mehr-muhabbat ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: oʻquvchilar lugʻatini boyitish; soʻzlarni oʻrnida qoʻllashga oʻrgatish. Darsning turi: yangi tushuncha, bilimlarni umumlashtiruvchi dars. Dars metodi: savol-javob, muammoli, koʻrsatish metodi, ta’limiy oʻyinlar. Dars jihozi: darslik, tarqatma materiallar (testlar, kartochkalar), rasmli plakatlar. Darsning borishi:
Erkin mavzu asosida hikoya tuzib yozib kelish. Oʻquvchilar yozib kelgan hikoyalari oʻqitiladi va muhokama qilib umumlashtiriladi. 
Oʻqituvchi tabiat tasvirlangan rasmni, uy va yovvoyi hayvonlarning rasmini koʻrsatib, suhbat oʻtkazadi.
(Bu hayvonlar uyda va oʻrmonda yashaydi.)
Oʻquvchilar o‘z uylaridagi hayvonlarining nomini aytib beradilar.
(Olapar, Popuk, Qoplon…)
Ona tabiatimiz goʻzal va xilma-xildir. Hayvonot olamiga nazar tashlasak, ular tabiatning bir boʻlagi boʻlib, insonning sodiq doʻstidir. Qadim-qadimdan insonlar hayvonlarga yaxshi munosabatda boʻlib, ularning ayrimlarini oʻzlariga oʻrgatib, xonakilashtirganlar. Xonakilashtirilgan hayvonlarga nom qoʻyilgan. Hayvonlarga qoʻyilgan nomlar bosh harf bilan yoziladi: Gʻirkoʻk, Mosh, Tarlon
Hayvonlarga qoʻyilgan nomlarning bosh harf bilan yozilish koʻnikmasini shakllantirish mashqlari. Oʻqituvchi 175-mashqning shartini oʻquvchilarga oʻqitadi va bu mashqni “Oʻrgimchak toʻri” ta’limiy oʻyini orqali tushuntiradi. Oʻqituvchi ipning bir uchini ushlab biror uy hayvonining nomini aytadi va sinfdagi xohlagan bitta oʻquvchiga beradi. U oʻquvchi ham hayvon nomini aytib, keyingi oʻquvchiga beradi. Oʻyin ip tugaguncha davom etadi. Ip tugagandan soʻng oʻquvchilar aytgan hayvonlariga nom topib ipni orqaga qaytaradi. Bu oʻyinda oʻquvchilar bir-birining soʻzini qaytarmasligi kerak. Uy hayvonlari: ot, sigir, mushuk, it, echki, qoʻy. Hayvonlarga qoʻyiladigan nomlar: Gʻirkoʻk, Boychibor, Qashqa, Malla, Momiq, Mosh, Ziyrak, Qoplon, Targʻil. Hayvonlarga qoʻyiladigan nomlarni oʻquvchilar doskaga yozadilar. 176-mashqda oʻqituvchi matnni oʻquvchilarga oʻqitadi. Matlubaning uyida Yoʻlbars nomli iti va Ziyrak, Mosh nomli mushuklari bor. Matluba ularga mehribon. Davron esa ot boqishga qiziqadi. Boʻsh qoldi deguncha buvasining Qorabayir, Boychibor nomli otlari yoniga yuguradi. Otlarni choʻmiltiradi, ularga yem beradi. Bu ishlar Davron uchun juda zavqli. Oʻquvchilar matnning birinchi qismini koʻchirib, hayvonlarga qoʻyilgan nomni bildirgan soʻzlarning tagiga chizadilar.
Mana Davron otga mehr qoʻygan ekan. Hozir ot haqida sizlarga qiziqarli ma’lumot beradi. Otning qanday xususiyati borligini bilib olasiz. Tabiatda otga teng keladigan jonivor yoʻq. Otlar qadim zamonlardan beri insonning ajralmas hamrohiga aylangan. Otlar goʻzallik, oliyjanoblik, sadoqat, kuchlilik ramzidir. Otlar insonga ichki xotirjamlilik bagʻishlaydi. Ular soxtalik va yolgʻonni koʻtara olmaydi, odamlarning oʻziga boʻlgan munosabatini masofadan turib sezadi. Tibbiyot amaliyotida otda yurish, hatto oyoq-qoʻli falaj, umidsiz bemorlarni ham oyoqqa turgʻazgan, koʻzi ojizlik, karlikdan qutqargan. Ot chopgan vaqtda otdagi barcha davolovchi va kuch bagʻishlovchi quvvatlar ot mingan kishiga oʻtadi. Otlar ajoyib ruhshunos. Ular insondagi nohush oʻzgarishlar, kayfiyatsizlik, gʻazab yoki asablar tarangligini darrov sezadi. Otlar egasining bunday holatidan xabardor boʻlib, uning yoniga oshiqadi. Unga yaqinlashib, yomon quvvatni oʻziga olib, yaxshisini egasiga uzatadi Oʻqituvchi 177-mashqni “Aql charxi” ta’limiy oʻyini orqali bajartiradi.
(Matn sirk haqida yozilgan.)
(Sirkda it, mushuk, maymun, ayiq qatnashdi.)
Oʻquvchilar mashq matnidagi hayvonlarga qoʻyilgan nomlarni eslab qolib, alifbo tartibida yoddan yozadilar. Topshiriqni toʻgʻri va birinchi bajargan oʻquvchini oʻqituvchi ragʻbatlantiradi. Namuna: Maymoq, Olgʻir, Qoramosh, Chita. Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
V. Darsni yakunlash va baholash.
(Chunki ular insonlarning yaqin doʻsti.) Oʻquvchilarning javoblari umumlashtirilib, jonivorlarga ozor bermaslik kerakligini, ular bizning sodiq doʻstimiz ekanligi yodga tushiriladi. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra izohlab baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 178-mashq. 76 – DARS Dars mavzusi: Shahar, qishloq, koʻcha, daryolarga qoʻyilgan nomlarning imlosi (182–184-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: shahar, qishloq, koʻcha, daryoga qoʻyilgan nomlarning bosh harf bilan yozilishi haqidagi koʻnikmani oʻstirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni vatanparvarlik va Vatanimizning qadimiy ajdodlarimiz bilan faxrlanish va ularni xotiralash ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: oʻquvchilarning lugʻat boyligini oshirish. Dars turi: yangi bilim, ko‘nikma, malakalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: savol-javob, suhbat, izlanish metodi, ta’limiy oʻyin, Dars jihozi: darslik, tarqatma materiallar (testlar, kartochkalar), rasmli plakatlar. Darsning borishi:
Uy vazifasini tekshirishda oʻqituvchi “Diqqatni tekshiramiz” ta’limiy oʻyinidan foydalanadi. Bunda oʻqituvchi doskaga bir nechta hayvon nomlarini notoʻgʻri yozib qoʻyadi. Oʻquvchilar guruhlarga berilgan soʻzlardan imloviy xatolarini topib toʻgʻirlaydilar. Gʻolib guruh aniqlanib , oʻqituvchi tomonidan ragʻbatlantiriladi. Masalan: Momq, mosh, Zirak, govmish. 
Yangi mavzuni tushuntirishda oʻqituvchi Vatanimiz Oʻzbekistonning koʻrinishi tasvirlangan rasmni darsga olib keladi va kichik suhbat oʻtkazadi.
O‘quvchilar oʻzlari yashayotgan shahar yoki qishloq nomini qoʻshib gap tuzadilar va daftarlariga yozadilar.
Masalan: Maktabimiz Ulugʻbek koʻchasida joylashgan.
Oʻqituvchi mamlakat, shahar, qishloq, koʻcha, daryolarga atab qoʻyilgan nom boʻlgani uchun Oʻzbekiston, Toshkent, Xumson, Ulugʻbek kabi soʻzlar bosh harf bilan yozilishini tushuntiradi. Qoida oʻquvchilarga tanishtiriladi.Shahar, qishloq, koʻcha va daryo nomlari bosh harf bilan yoziladi.
Oʻqituvchi 182-mashq shartini oʻquvchilarga oʻqitadi. Toshkent shahri, Buxoro shahri, Xumson qishlogʻi, Doʻstlik koʻchasi, Zarafshon daryosi. Oʻquvchilar shahar, qishloq, koʻcha va daryoga qoʻyilgan nomlarni bildirgan soʻzlarni koʻchirib, shu soʻzlarning tagiga chizadilar. 183-mashqda oʻquvchilar gaplarni oʻqib, daftarlariga koʻchirib yozadilar. Oʻzbekiston − yam-yashil diyor. Hayotbaxsh Amudaryo bilan Sirdaryo butun oʻlka boʻylab oqib oʻtadi. Chirchiq, Zarafshon, Norin daryolari Toshkent, Samarqand, Namangan, Kattaqoʻrgʻon kabi shahar va qishloqlarni suv bilan ta’minlaydi. Oʻqituvchi mashq matni asosida suhbat oʻtkazadi: -Qaysi soʻzlarni bosh harf bilan yozdingiz? Nima uchun? ( Chunki shahar, daryo nomlari bosh harf bilan yoziladi.) “Zanjir” soʻz ta’limiy oʻyini. Oʻqituvchi oʻyin sharti bilan oʻquvchilarni tanishtiradi, shahar nomlaridan soʻz topish, topilgan soʻzning oxirgi harfi qaysi harf bilan tugasa shu harf bilan boshlanadigan yangi soʻz topadilar va doskaga yozadilar. Namuna: Andijon, Namangan, Nukus, Samarqand, Dehqonobod. Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
V. Darsni yakunlash va baholash. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 184-mashq. Shaxs va narsa harakatini bildirgan soʻzlar Dasturga koʻra 2-sinfda oʻquvchilarni shaxs va narsa harakatini bildirgan soʻzlar bilan tanishtirish, ularda bunday soʻzlarni shaxs va narsani nomini va belgisini bildirgan soʻzlardan farqlash koʻnikmasini oshirish vazifasi qoʻyiladi. Oʻquvchilarga harakatni bildirgan soʻzlarga nima qildi?, nima qildilar?, nima qilyapti?, nima qilyaptilar?, nima qiladi?, nima qiladilar? soʻroqlarini bera olish koʻnikmasi shakllantiriladi. Soʻzlarga toʻgʻri soʻroq berish koʻnikmasi oʻquvchilarni keyingi sinflarda fe’l, zamon, shaxs-son shakllarini bilib olishga tayyorlashni koʻzda tutadi. Bulardan tashqari oʻquvchilar savollar yordamida soʻzlar shaxs va narsalarning nomini, harakatini, belgisini ifodalashini bilib oladilar. (Soʻzlarni soʻroqlar yordamida farqlashga oʻrgatish va soʻz turkumlarini oʻrganishda boshlangʻich bosqich hisoblanadi.) Soʻzga soʻroq berish bilan bir vaqtda shu soʻzning (fe’lning) leksik ma’nosini aniqlashga, undan nutqda fikrni aniq ifodalash uchun foydalanishni kuzatishga oʻrgatish zarur. Oʻquvchilar harakatni bildiruvchi soʻzning (fe’lning) umumiy leksik-grammatik ma’nosini tushunishga oʻrgatiladi. Ma’lumki, fe’l shaxs va narsaning harakatini bildiradi: yozdi, oʻqidi, uxladi, topdi, tinchlandi, shodlandi. 80 – DARS Dars mavzusi: Shaxs va narsa harakatini bildirgan soʻzlar (188 – 191 - mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: shaxs va narsalarning harakatini bildirib, nima qildi?, nima qilyapti?, nima qiladi? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar bilan tanishtirish; shaxs va narsalar harakatini bildirgan soʻzlarga beriladigan soʻroq bilan shu soʻzning ma’nosini taqqoslash koʻnikmasini oshirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni bir-birini hurmat qilish, doʻstona munosabatda boʻlish ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: shaxs va narsa harakatini bildirgan soʻzlar, ularning toʻgʻri talaffuzini, imlosini oʻquvchilar ongiga singdirish va soʻz boyligini boyitish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikmalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: suhbat, tushuntirish, analiz-sintez, ta’limiy oʻyin, “Bumerang” metodi. Dars jihozi: darslik, tarqatma materiallar (testlar, kartochkalar), rasmli plakatlar. Darsning borishi:
Oʻqituvchi kim?, nima? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar yuzasidan “Tezkor savol-javob” daqiqasini oʻtkazadi. 1. Bolalar ta’lim-tarbiya oladigan oʻquv maskan. (Maktab) 2. Maktabda o ‘qiydigan bola. (Oʻquvchi) 3. Gʻoʻza ekilgan dala. (Paxtazor) 4. Paxta yetishtiruvchi dehqon. (Paxtakor) 5. Mevali daraxtlar ekilgan joy. (Bogʻ) 6. Bogʻni parvarish qiladigan odam. (Bogʻbon) Namuna: Kim?: Oʻquvchi, ... Nima?: Maktab, ... Oʻquvchilar bajargan ish oʻqituvchi tomonidan tekshiriladi.
(Kim? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzlar kismilarning, nima? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzlar narsalarning nomini bildiradi.) 
“Kim zukko” ta’limiy oʻyini. Oʻqituvchi oʻyin sharti bilan oʻquvchilarni tanishtiradi. Oʻqituvchi soʻz aytadi, oʻquvchilar ular ichidan shaxs va narsaning harakatini bildirgan soʻzlarga bitta chapak, shaxs va narsaning nomini bildirgan soʻzlarga ikkita chapak chaladilar. 
Darslikdagi qoidani oʻqituvchi o ‘qib beradi, keyin oʻquvchilarga oʻqitadi. Shaxs va narsalarning harakatini bildirgan soʻzlar nima qildi?, nima qilyapti?, nima qiladi? soʻroqlariga javob boʻladi. Nima qildi? − yozdi, uchdi; nima qilyapti? − yozyapti, uchyapti; nima qiladi? − yozadi, uchadi. Darslik bilan ishlash. Oʻqituvchi 188-mashqni bajarishda “Qish” fasli tasvirlangan rasmni doskaga ilib qoʻyadi, rasm yuzasidan savol-javob oʻtkazadi.
O‘qituvchi 188-mashqning sharti va matnini oʻquvchilarga oʻqitadi. QISHDA Qor koʻp yogʻdi. Kun sovidi. Yer muzladi. Bolalar sevindilar va tepalikka yugurdilar. Ana, Vazira Qorbobo yasayapti. Latofat chana uchyapti. Vahob konki uchyapti. Qish ham maza! Oʻqituvchi mashq matni asosida suhbat oʻtkazadi: Matndan shaxs va narsa nomini bildirgan soʻzlarni toping.
Bolalar bajarayotgan harakatni bildirgan soʻzlarni aniqlang.
Oʻquvchilar mashqni daftarlariga koʻchirib yozadilar. Multimediali ilova asosida mashqni bajarish.
IV. Mavzuni mustahkamlash. 189-mashqni bajarishda oʻqituvchi “Bumerang metodi”dan foydalanadi. Oʻqituvchi sinfdagi oʻquvchilardan biriga shaxs va narsaning harakatiga doir savol aytadi va koptokni beradi. Oʻquvchi “Qishda” sarlavhali hikoyadan foydalanib, harakatni bildirgan soʻzlarni topib, koptokni qaytaradi. Namuna: Nima qildi?: yogʻdi, sovidi, muzladi, . Nima qildilar?: sevindilar, yugurdilar . Nima qilyapti?: yasayapti, uchyapti . Nima qildi?, nima qildilar?, nima qilyapti? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlarni daftarlariga yozadilar. 190-mashq sharti oʻquvchilarga oʻqitiladi. Loy boʻlib suyuladi, Qolipda quyiladi. Xumdon-pechda pishadi, Mashinaga tushadi, Qurilishga ketadi. (Gʻisht) She’riy topishmoq ustida savol-javob oʻtkaziladi.
Namuna: Nima qiladi?: suyuladi, quyiladi, pishadi, tushadi, ketadi. Oʻqituvchi mashq asosida lugʻat ishi oʻtkazadi. Oʻqituvchi gʻisht, gʻishtdan qurilgan uyning rasmini koʻrsatib, gʻisht haqida tushuncha beradi. Gʻisht loydan yasaladi. U uylar qurishda ishlatiladi. Gʻisht ikki xil boʻladi: xom gʻisht va pishgan gʻisht. Xumdon-pechda tayyorlangani pishgan gʻisht deyiladi. Multimediali ilova asosida mashqni bajarish.
Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
Test multimediali ilova asosida oʻtkaziladi.
V. Darsni yakunlash va baholash. Oʻquvchilarning darsda ishtirokiga koʻra baholanadi. VI. Uyga vazifa berish. 191-mashq. Harakatni bildirgan soʻzlarni nuqtalar oʻrniga qoʻyib, gaplarni koʻchiring. Shaxs va narsa belgisini bildirgan soʻzlar Shaxs va narsa belgisini bildirgan soʻzlar haqidagi mavzularni oʻrganishdan asosiy maqsad, birinchidan, oʻquvchilarni qanday? qanaqa? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlarning leksik ma’nosini va nutqimizdagi ahamiyati bilan tanishtirish. Ikkinchidan, o‘quvchilarni soʻzga qanday? yoki qanaqa? soʻroqlarini berishga va bu soʻzlarni kim?, nima?, nima qildi?, nima qiladi? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlardan farqlashga oʻrgatish. Uchinchidan, oʻquvchilar nutqini narsa va shaxsning belgisini bildirgan soʻzlar bilan boyitish hisoblanadi. Ma’lumki, sifat narsalarning belgilari: rangi, hajmi, shakli, maza - ta’mi, xususiyati, hidini bildiradi. Oʻquvchilarni keyingi sinflarda sifatni soʻz turkumi sifatida tushunishga tayyorlash uchun narsalarning turli xil belgilarini sezishga va uni ot bilan bogʻliq holda oʻrganishni talab qiladi. Qanday? yoki qanaqa? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlarni aniqlash uchun o ‘quvchilar e’tibori uning kim?, nima? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlarga bogʻlanishini aniqlashga qaratiladi. Masalan (qanday?) achchiq qalampir, baland bino, odobli bola. Buning uchun bevosita kuzatish va rasm bilan ishlash maqsadga muvofiq. 93 – DARS Yüklə 1,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Darslik varagʻi ochiladi bir betida 162-mashq matni, ikkinchi betida esa mavzuga mos videolavha namoyish etiladi. Namoyish tugagach, matnli bet ekranda qoladi.