Türk edebiyati-10 ÜNİTE: tariH İÇİnde türk edebiyati edebiyat-tariH İLİŞKİSİ

KARŞILAŞTIRMA ÖRNEKLERİ

Örnek. Bir merhaleden güneşle deryâ görünür Bir merhaleden her iki dünyâ görünür Son merhale bir fasl-ı hazandır ki sürer Geçmiş gelecek cümlesi rüyâ görünür Yahya Kemal Ölçüsü: Mef û lü/ Me fâ î lün/ Me fâ î lü / Fe ul (Rubai vezni) Örnek. Erenler öz yolunda örnek gerek Meydanda erkek kişi mertek gerek Yahşi yaman katı yumşak olsa hoş Serverim diyen kişi erkek gerek Kadı Burhanettin Ölçüsü: Fâ i lâ tün/ Fâ i lâ tün/Fâ i lün(Tuyuğ vezni) Ölçü dışında ikisini şairleriyle ayırmak mümkündür. Kadı Burhanettin daha çok tuyuğ yazar; fakat Yahya Kemal hiç tuyuğ yazmaz. Tuyuğu Kadı Burhanettin, Nesimi ve Ali Şir Nevai kullanmışlardır. Rubai’yi ise Azmizade Haleti, Yahya Kemal, Arif Nihat Asya çok kullanmıştır. Ayrıca rubainin ölçüsü gereği hece sayısı 11’den fazladır. Tuyuğ ise 11 heceden oluşur. Örnek. Kalem olsun eli ol kâtib-i bed-tahririn Ki fesâdı rakamı sûrumuzu şûr eyler Gah bir harf sukutiyle eder nadiri nâr Gah bir nokta kusûriyle gözü kör eyler                                                Fuzuli Kafiyesi: b c, d c (tuyuğ, rubai ve mani böyle kafiyelenmez. Demek ki bu bir kıt’adır.) Örnek. Ah o beni o beni Kakül örtmüş o beni Ben yarimi unutmam Unutsa da o beni Anonim Şiirin diline bakıldığında sade halk Türkçesi görülür. Demek ki bu manidir, ayrıca maniler yedi heceden oluşur. Anonimdir.

TUYUĞ

Türk edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım biçimidir. Kadı Burhanettin bu nazım biçimini en çok kullanandır. Nesimi ve Ali Şir Nevai de tuyuğlar yazmışlardır. Azeri ve Çağatay edebiyatında çokça görülür.

Tuyuğ, aruzun Fâ i lâ tün/ Fâ i lâ tün/Fâ i lün ölçüsüyle yazılır ki 11’li hece ölçüsüne denk düşer. Diğer özellikleri ve konusu rubaiye benzer.(Tek dörtlük, aaxa kafiyeli, mahlas kullanılmaz, felsefi-tasavvufi konular işlenir)
MURABBA

Dörder dizelik birimlerden oluşan (3-7 birim veya bent) düz kafifeyle yazılan, dördüncü mısraları ortak kafiyeli musammat şiirlerdir.

………………………a

………………………a

………………………a 1.bend

………………………a

……………………….b

……………………….b

……………………….b 2.bend

……………………….a

……………………….c

……………………….c

……………………….c 3.bend

……………………….a

Murabba, felsefi fikirler, aşk duyguları, didaktik ve dini konular gibi birçok konuda yazılabilir.