Türk tekke şİİRİ Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı Kapak Ebrusu
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
| YUNUS EMRE ÜZERİNE NOTLAR
Prof. Dr.Faruk K. TİMURTAŞ Yunus Emre için birçok kimseler “ozan” deyimini kullanıyorlar. Büyük halk ozanı Yunus Emre deniyor. Yunus Emre “ozan” değildir. Çünkü, Türkçe olup olmadığı tespit edilemeyen, etimolojisi belli olmayan ozan kelimesi, Türk kültür tarihinde bir ara, saz beraberliğinde şiir söyleyen kimseler, yani “saz şairleri” için kullanılmıştır. İslâmiyetten önceki devrenin “şaman, kam, baskı”ların yerine “Ozan” denmiştir. Ozan’ın yerini ise, daha sonra “saz şâiri” ve “âşık” tutmuştur. Ozan kelimesi ayrıca, “geveze, boşboğaz, çenesi düşük, saçma sapan söz söyleyen” manası da ifade etmiştir. Yunus için ozan denmesi yanlıştır. O, bir saz şairi değildir. Şair kelimesini Arapça asıllıdır diye beğenmeyip yerine, başka, bir manaya gelen ozan kelimesini kullanmak isabetli bir hareket sayılamaz. Fakat, nedense bir ozan modasıdır almış gidiyor. Yalnız, Yunus Emre için değil, başka şairlerimiz için de ozan deyimine yer veriliyor. Böylece Mevlânâ da, Fuzûlî de, Bakî de, Şeyh Galip de, Abdülhak Hâmid de, Mehmet Âkif de, başkaları da hep ozan oluyor. Halbuki, bunların hiç birisi ozan değil. Ozan, yâni “saz şâiri” olan Karacaoğlan, Dertli, Zihni, Dadaloğlu v.s. Ama, yıllardır bu yanlış tekrarlanıp duruyor. Mevlânâ için şahsen kaç kere ben, “büyük Türk düşünürü ve ozan’ı” demeyip “büyük Türk mutasavvıfı ve şairi” diyelim diye uyardım. Lâkin, en aklı başında sandıklarımıza bile tesir etmedi. Anlaşılan, moda, akla olduğu bâzan ilme de galip geliyor. Yunus için “halk şairi” deyiminin de pek yerinde olmadığı kanaatindeyim. Yunus halk içinden yetişmiş ve halka da hitap edem bir şair olmakla beraber, bir halk şairi değildir. Tekke şairidir, şiirlerini saz refakatinde söylememiştir; İlâhiler suretinde terennüm etmiştir. Onun için belki “mutasavvıf halk şairi”dir denilebilir. Fakat doğrusu, o yalnız halkın değil, hepinizin şairidir. Hepimizin hattâ bütün insanlığın... Bütün insanlığın şairi denince hatıra hemen onun “hümanistliği” gelir ve ortaya bu hususla ilgili başka bir yanlış anlaşılma meselesi- çıkar. Yerli yabancı birçok edebiyatçılar, hattâ 35 araştırmacılar Yunus’taki insan sevgisini ve onun bağlı olduğu dünya görüşünü bilerek ve bilmeyerek ters bir şekilde anlamış ve anlatmışlardır. Yunus, bu adamlarca Doğu âleminde ve Türklük dünyasında benzeri olmayan, bu köklerle ilgisiz bir hümanist ve bir kozmopolit olarak yorumlanmakta ve bu suretle gösterilmektedir. Bilhassa yabancı kimseler ayrıca Türklük ve İslâmlık âlemlerinin insan sevgisinden mahrum bir anlayışa sahip olduğunu, Yunus’un nasılsa ortaya çıktığını ileri sürüyorlar. Bütün bu görüşler baştan aşağı yanlıştır. Yunus Emre İslâm tasavvufunun esasını teşkil eden ve Türkün günlük hayatında hâkim unsur olarak görünen ve tam manisiyle yaşanan insan sevgisini, insana verilen değeri dile getirmiştir. Yunus Emre’nin hümanizmasının kaynağını başka yerlerde aramak manasızdır. Onda görülen bu insan sevgisi tamamıyla İslâm dininin esaslarına ve bunu en iyi şekilde tatbik eden Türk milletinin değer hükümlerine dayanmaktadır. Kur’ân-ı Kerim’de “müminler birbirinin kardeşidir” buyrulmuştur. Hz. Peygamberimizin ise, “Ey Allahın kulları, hepiniz kardeş olun”, “Kendisi için sevdiği şeyi mümin kardeşi için de sevmeyen tam mümin olamaz”, “Birbirinize kin tutmayınız, birbirinizi kıskanmayınız, birbirinize sırt çevirip alâkasız davranmayınız” gibi hadisleri vardır. İslâmiyette “İnsan”ın çok büyük değeri vardır, İslâm insanı “zübbe-i âlem” ve “eşref-i mahlûkat” olarak kabul etmektedir. Yunus Emre de, başkaları gibi, İslâmın insan anlayışını ve görüşünü, hayat telâkkisini anlatmıştır. Onun büyüklüğü bunları ifade edişteki kudretinden ileri gelmektedir. İslâm tasavvufunu ve İslâm’ın insan telâkkisi ve görüşünü Fars dilinde en güzel şekilde Mevlânâ, Türkçede ise Yunus Emre ifade etmiştir. Yunus’un büyüklüğü buradadır. Yoksa, tasavvufu, vahdet-i vücut görüşünü, insan sevgisini işleyen pek çok kimse çıkmıştır. Yunus Emre, İslâm’ın ve Türkün insanını, köyden, kentten çizgiler ve levhalar içerisinde dile getirmiş; “varlığın birliği” felsefesini çok sade, fakat derin şekilde işlemiştir. Yunus Emre, Türkçeyi en güzel şekilde kullanan, onu yeni bir edebiyat dili hâline getiren büyük şairimizdir. (Türk Yurdu, sayı:319 İstanbul, 1966) |