Umumiy tilshunoslik


Mehdixonning    (XVIII  asr)  «Sangloh»



Yüklə 0,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə20/90
tarix31.12.2021
ölçüsü0,74 Mb.
#113317
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   90
umumiy tilshunoslik

Mehdixonning    (XVIII  asr)  «Sangloh»  (1760  y.)  asari  alohida  ahamiyatga  ega. 

O‘zbek  tilining  ilk  grammatikasi  deb  hisoblangan  mazkur  asarda  nafaqat 




leksikografiya,  balki  leksikologiya,  grammatika,  morfologiya  va  sintaksis 

masalalari  bo‘yicha  ham  fikr  yuritiladi.    Muallif  o‘zbek  tilidagi  5  ta  kelishik 

shaklini  ko‘rsatib  o‘tadi,  kishilik  olmoshlarini  mustaqil  olmoshlar  deb,  ko‘rsatish 

olmoshlarini  ishora  olmoshlari  deb  ataydi.  Asarning  lug‘at  qismida,  asosan 

Navoiy, shuningdek, Lutfiy, Bobur she’riyatidagi tushunilishi qiyin bo‘lgan so‘zlar 

ma’nosi izohlangan va fors tilidagi tarjimasi berilgan.    

 «Maboni ul-lug‘at»  “Sangloh”ga ilova qilingan bo‘lib, 2ta: muqaddima va 

tarsif  (grammatika)  qismlaridan  iborat.  “Muqaddima”da  kitobning  yozilish 

sabablari bayon  etilgan, arab va o‘zbek tillari qiyoslangan, o‘zbek shevalari haqida 

ma’lumotlar  berilgan.  Tarsif  qismi  esa    6  bo‘limdan  iborat  bo‘lib,    o‘zbek  tilida 

fe’lning  turli  nisbat  va  zamon  shakllari,    fe’llarning  vazifaviy  shakllari,  fe’l 

mayllari, fe’llarning yasalishi, ko‘makchi fe’llar, so‘zlarning imlosi,  fe’l yasovchi 

qo‘shimchalar, olmoshlar, ularning turlari, o‘zbek tilidagi 5ta kelishik shakli (bosh 

kelishikdan  tashqari  )  haqida  batafsil  ma’lumotlar  berilgan.    Muallif  o‘z  asarini 

o‘zbek tilining 1-ilmiy gammatikasi deb ataydi. Bu davrda bir qator lug‘atlar ham 

yaratilgan:  

  “Abushqa”  nomi  bilan  mashhur  bo‘lgan  muallifi  noma’lum  “Chig‘atoy 


Yüklə 0,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   90




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin