Ünden bugüN

KEFELİ MESCİDİ

Karagümrük'te genellikle yeni görüşlere göre Aetios Sarnıcı(~>) olarak kabul edilen Çukurbostan'ın (şimdi Vefa Stadyumu) kuzeyinde bulunan Kefeli Mescidi eski bir Bizans yapısıdır. Evvelce kilise olduğu kabul edilirse de, bu husus biraz şüphelidir. Fakat bir Bizans dini yapısının bir bölümü olduğu ve geç dönemde de kilise olarak kullanıldığı bilinir.

Kefeli Mescidi'nin, Bizans döneminde, kaynaklardan bu bölgede bulunduğu öğrenilen manastırlardan birinin kalıntısı olduğu kesinlikle belirli olmakla birlikte hangisi olabileceği aydınlanamamıştır. Genellikle Petra Manastırı hatıra gelmektedir. Bazı yayınlarda ise bu yapının 830'a doğru kurulan Manuel Manastırı'nın kalıntısı olduğu ileri sürülmüştür. 838'de ölen magistros Manuel'in, özel arazisinde belki de evini manastıra dönüştürerek kurduğu bu tesis 867 depreminde bütünüyle yıkıldığından, çok bilgili bir kişi olarak tanınan Patrik Fotios(->) (Photios) tarafından yeniden yap-tınlmıştır. Fotios'un cenazesi de buraya konulmuştur. 1078'de tahtından indirilen imparator VII. Mihael Dukas rahip olarak yerleştiği bu manastırda uzun yıllar yaşamıştır. Manuel Manastırı'nın, 1204-1261'deki Latin işgalinden sonra kaynaklarda adı geçmez, istanbul'un fethine kadar geçen süre içinde ne durumda olduğu da bilinmez.

Kefeli Mescidi olan yapının bu Manuel Manastırı'nın bir parçası olduğu 19. yy' in istanbullu Rum yazarları Patrik Konstan-tios, Skarlatos Bizantios ve A. Paspatis tarafından ileri sürülmüştür. Bu husustaki dayanak, adı geçen manastırın, Aspar Su Haz-nesi'nin(-0 yakınında olduğuna dair, 'Bizans kaynaklarında rastlanan bilgidir. Fakat uzun süre Aspar Su Haznesi'nin Kara-gümrük Çukurbostan'ı olduğu kabul edilirken, sonraları burası Aetios Sarnıcı olarak teşhis edilmiş ve Yavuzselim'deki Çukur-bostan Aspar Haznesi olmuştur. Bu da Manuel Manastırı ile olan ilgiyi değiştirir. Ayrıca Kefeli Mescidi'nin esasında kilise olduğunu kabul etmek zordur. Çünkü, bina batı-doğu değil, kuzey-güney yönündedir, ince uzun yapısı da daha çok bir manastır yemekhanesini hatırlatır.

Kefeli Mescidi'nin Bizans çağındaki tarihinin çözüm beklemesine karşılık, fetihten sonraki durumu bellidir. Gedik Ahmed Paşa idaresindeki Osmanlı donanmasının Haziran 1475'te fethettiği Kırım'da bulunan Kefe halkından 700 kadarı istanbul'a getirtilmişti. Bu Ermeni ve Cenevizli Katoliklerin bir kısmı, Boğaziçi'nde şimdiki Kefe-liköy'e iskân edilmiş, diğer bir kısmına da Edirne Kapısı yakınında, eski ve terk edil-

L