Ünden bugüN

KETENCİLER MESCİDİ

bak. MARPUÇÇULAR MESCİDİ

KETHÜDA ÇEŞMESİ

Beykoz llçesi'nde, Yalıköy'de Ahmet Mithat Caddesi üzerinde, Baharatçı Bayırı'nın karşısındadır. İ. H. Tanışık 1945'te yapının Beykoz-Yalıköy arasındaki yol üzerinde bulunduğunu; A. Egemen ise yapının Ahmet Midhat Caddesi'nin Yalıköy Çayırı Sokağı adını aldığı dönemeçte iken 1978' de yolun genişletilmesi için sökülerek eski yerinin gerisinde Ahmed Midhat Efen-. di Yalısı'mn(-0 arka cephesine taşındığını belirtmektedir. Nitekim yapının son durumu A. Egemen'i doğrulamaktadır.

Çeşmenin dört kitabesi vardır. Ancak birinci kitabenin tarihlenmesi konusunda bazı problemler bulunmaktadır. Tanışık ve Egemen kitabede 940/1533 tarihi olduğunu ileri sürmektedir. Oysa birinci kitabede tarih yoktur.

Ancak üzerinde tarih bulunmayan kitabenin "Bu ayn-ı dil-güşâdan âb-ı zemzemdir olan icra" şeklindeki son mısraı,

ebced hesabıyla 1141/1728 tarihini vermektedir ve şıkk-ı evvel defterdarı kethüdası tarafından yaptırılmıştır. Pakalın'a göre şıkk-ı evvel defterdarı 1582'den sonra henüz yaygınlaşmış, 1615'te 17. yy'ın başlarında kullanılmış bir unvandır: Bu unvan Tanzimat'tan sonra maliye nazırı olarak i-sim değiştirmiştir. Nitekim yapı, konstrük-siyonu ve süslemeleriyle 1723-1730 arasına tarihlenmektedir. Gerek Ortaköy'deki Damat İbrahim Paşa Çeşmesi(->) ile yakın benzerliği, gerek Hekimoğlu Camii duvarındaki Hekimoğlu Çeşmesi, Ahırkapı'daki Hekimoğlu Ali Paşa Validesi Çeşmesi(->) ve Galata'daki Bereketzade Çeşmesi(-») ile bu çeşme kuruluşu arasındaki benzerlikler yapının Damat ibrahim Paşa zamanında yapıldığını ortaya koymaktadır.

Çeşmenin diğer üç kitabesi onarım tarihlerini vermektedir. İkinci kitabe Defterdar Kesedarı Fitilli Efendi'ye aittir ve 12177 1802 tarihlidir. Üçüncüsü 1262/1845 tarihlidir ve Tokat ustası el-Hac Mehmed Ağa' nın adını taşımaktadır. 1285/1868 tarihli cilan dördüncüsü ise Rasim'e aittir. Bu kitabelerden yan ünitelerdeki 1285/1868 tarihli Rasim'e ait kitabenin ve onun altındaki Fettah Efendi'nin adı geçen kitabenin son montajında yer değiştirdiğini yapının eski fotoğrafları ortaya koymaktadır.

Gerek Osmanlı dönemindeki bütün bu onarımlar ve gerekse yapının Cumhuriyet döneminde taşınmış olması, çeşmenin orijinal konumu ve haznesi ile ilgili bilgi vermeyi olanaksız kılmaktadır. Eserin bugünkü durumu göz önüne alınarak yapı özellikleriyle kısaca şöyle tanıtılabilir:

Kesme taş bloklarıyla örülmüş bir duvar üzerine monte edilmiş çeşmenin beyaz mermerle kaplanmış ön cephesi yatay yerleştirilmiş bir dikdörtgenden oluşmaktadır. Üç üniteden meydana gelen bu cephenin ortasında yuvarlak bir kemerle birbirine bağlanan iki ayak yer almaktadır. Yuvarlak kemer 13 dilimli, yarım rozet çiçeğine benzeyen bir istiridye nişle dolgu-lanmıştır. Kavsara biçimindeki bu istiridye nişin altında aynataşı bulunmaktadır. Ayakların içinde birer ters dönmüş palmet