³√x (kubik yoki uchinchi darajali ildiz)


(+ -) (qo`shish va ayirish)



Yüklə 45,09 Kb.
səhifə3/14
tarix01.05.2023
ölçüsü45,09 Kb.
#126190
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
simvollar tarixi

(+ -) (qo`shish va ayirish).
Amallarni belgilash uchun maxsus belgilarning paydo bo`lishi bilan matematika vujudga keldi.
“Plyus” va “Minus” atamalari Fibonachining 1202-yilda yozgan “Ziber abasi” nomli asarida uchraydi.
“Musbat” va “Manfiy” atamalarini birinchi bo`lib Ali Qushchi “Hisob risolasi” (Kitobul Muhamadiya) nomli asari orqali 1425-yilda fanga kiritilgan.
Birinchi “qo`shish” va “ayirish” belgilarining yaratilishi Iogann Vidman kitobidan olingan. Qo`shish va ayirish belgilari “kosist” ya`ni “algebraistlar” nemis matematik maktablarida dastlab qo`llanilgan. Bu belgilar 1489-yilda yarayilgan Yann (Iogann) Vidmanning “Barcha savdogarlar uchun tez va chiroyli hisob” nomli darsligida ishlatilgan qo’shishga ifodalash uchun “p” harfi (plus) yoki lotincha et simvoli orqali, ayirish esa –“m” harfi (minus) orqali ifodalangan. Vidmanning plus simvoli nafaqat qo’shishni , balki “va” qo’shimchasini ham o’rnini bosardi. Bu simvollarning kelib chiqish tarixi ozgina tushunarsiz, lekin bu simvollar savdo-sotiq ishlarida foyda va zararni hisoblashda ishlatilgan. Tez orada bu ikkala simvol Italyadan tashqari butun Yevropa bo’yicha keng tarqalgan. Italiyada hali bir asr davomida yana eski simvollar ishlatilgan.
i (kompleks son). -1 ning kvadrat ildizi L.Eyler 1777- yilda fanga kiritgan.
× · (ko`paytirish belgisi). Ko’paytirish belgisini 1691-yilda Angliyalik Uilyam Otred fanga kiritgan. U ko’paytirish amalini krest ko’rinishida ifodalagan. Undan oldin esa odatda M harfi ishlatigan, bundan tashqari turli xil belgilar ham taklif etilgan edi: to’g’ri [] burchak simvoli Erigon (1634)tomonidan * yulduzcha Iogann Ran (1659) tomonidan keyinchalik, nemis matematigi Leybnitsning 1698-yilda yozgan asarida uchraydi. U krest belgisini x harfi bilan adashtirmasliklari uchun nuqta bilan almashtirdi. Bundan oldin bunday simvolika 15 asrda Regiomonton va ingliz olimi Tomos Xerriotning (1560-1621) asarida uchragan.
Nemis matematigi Yan Vidman (1460-taxminan 1498) ning Leyitsigda 1489-yilda bosmadan chiqqan “Barcha savdagarlar uchun tez va chiroyli hisob” asarida birinchi marta bosmada ko`paytirish jadvali chop etildi. Nemis astranomi va matematigi Regiomontan (taxallusi Iogann Myuller) (1436-1476) matematika bo`yicha birinchi kitob nashri hisoblanadi, u ko`paytirish belgisi sifatida (∙) nuqtadan foydalandi.

Yüklə 45,09 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin