Yadroning bo’linish rеaktsiyalari
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
muammolar.
Reja: 1 „Analog tizimlar dunyosi haqida. 2.Kompyuter tizimlarini bog'liq muammolari. Yangi kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi inson faoliyat ining turli sohalariga murakkab hisoblash tizimlarini ioriy etishga turtki bo'ldi. Kompyuter texnologiyalarining eng muhinn dasturlaridan biri bu uzluksiz mal umot oqinnini yaratish va qayta ishlashni boshqarish tizinnlari bo'lib), ularning asosini odatda signal protsessorlari tashkil etadi. Motorola vakillarining so'zlariga k o'ra, 2000 у i Ida AQSh xaridorlarining 90% dan ortig'i DSP ( Digital Signal Protsesso r - Raqamli Signal Protsessor) o'z ichiga olgan kamida bitta mahsulotni sotilb ol ishadi . Elektron komponentlarning ushbu tarnnog'ining yigirma yillik rivojlanishi d avomida DSP ishlashi bir necha yuz MIPSga etdi va narx 90°% dan oshdi, bu ularning dey arli barcha sohalarga keng tarqalishiga olib keladi. Umumiy maqsadli kompyuterlarga asoslangan hisoblash tizinnlar ini ishlatish va loyihalashda nnavjud bo'lgan yondashuv real vaqt rejinnida ham, k ompyuter xotirasida ma'lumot yozilgandan keyin ham murakkab ishlov berish jarayonl arini amalga oshirish uchun qo'shinncha qurilnnalarni (taxtalar, modullar) talab qilad i. Qoida tariqasida, bunday qurilnnalar yaqinda DSP- laryordamida amalga oshirildi, ular kuchli hisoblash tuzilishiga ega bo'lib), axborot oqimlarini qayta ishlash uchun turli xil algoritnnlarni amalga oshirishga imkon beradi. Nisbatan past narx, shuningdek ishlab chiqilgan dasturiy ta'nninot ni ishlab chiqish vositalari bunday tizimlarni axborot ta'nninotining turli sohalari da amalga oshirishni osonlashtiradi. AQSh va Evropadagi ko'plab kompaniyalar o'zlarin ing DSP- tizimlarini taklif qilmoqdalar, ular 1 dan 8 gacha DSP va 128 Kbaytdan 256 MB gacha ma'lumotlar va dasturlar uchun xotiradan foydalanadilar. Analog qurilmala r, Texas Instruments, Motorola, NEC, AT&T dan eng ko'p ishlatiladigan DSP- lar. Bitta protsessorni yoki boshqasini tanlash ko'p mezonli vazif adir, ammo shuni ta'kidlash kerakki, Analog Devices protsessorlari katta hajnnd agi matematik hisob- kitoblarni (masalan, raqamli signallarni filtrlash, korrelyatsiya fun ktsiyalarini hisoblash va hokazolarni) talab qiladigan dasturlar uchun afzalroqdir, c hunki ularning bunday ishlarda ishlashi yuqori bo'ladi. Motorola va Texas Instrumen ts protsessorlariga qaraganda. Shu bilan birga, tashqi qurilmalar (intensiv protse ssor tizinnlari, turli xil kontrollerlar) bilan jadal almashinuvni talab qiladigan vazifalarni bajarish uchun yuqori tezlikda ishlaydigan interfeys quyi tizinnlariga ega bo'lgan Tex as Instruments protsessorlaridan foydalanish afzalroq. Motorola - bu signal mikroprosessorlarini ishlab chiqarishda etakchi, ularning aksariyati arzon va ancha samarali 16 va 24 bitli qo'zg'aluvc han mikroprotsessorlar. Kengaytirilgan aloqa imkoniyatlari, ma’lumotl ar va dasturlar uchun etarli chip)li xotiraning mavjudligi, dasturlarni ruxsatsiz kiri shdan hinnoya qilish, energiyani tejash rejinnini qo'llab- quvvatlash ushbu mikroprotsessorlarni nafaqat ixtisoslshgan kompyuterllr balki kontrollerlerJ nnaish iy elektron qurilmalar, tizinnlarda foydalanish uchun jozibador qiladi. mos lashuvchan filtrlash va boshqalar. Ushbu tizinnlar uy va sanoat nazorat tizinnla rining ko'plab turlarida mavjud, masalan, muzlatgichlar, avtomobillar va iqli m tizinnlari va boshqalar. Motorola yechimlari energiya samaradorligi (samar adorlik) ga ortilb borayotgan ehtiyojni qondirish uchun ishlab chiqilgan, shunin gdek, elektron vosita tizinnlarini loyihalashda dasturlash qulayligi va moslashuvchanligi. 1. Raqamli signal protsessorlari. Zamonaviy tizimlarning raqamli standartlarga tez o'tish jarayoni k atta hajnndagi ma'lumotlarni qayta ishlashni talab qildi. Signallar bilan mura kkab operatsiyalar, masalan, siqilgan audio va video ma'lumotlarni ochish, ma'lumot oqimlarini yo'naltirish va boshqalar. yuqori samarali hisoblash tizinnlaridan foydalanish ni talab qiladi. Bunday tizinnlar turli elementar bazalarda amalga oshirilishi mumkin, ammo Raqamli signal protsessorlariga (DSP) asoslangan qurilnnalar eng ko'p q o'llaniladi. Ommaviy parallelizmga ega kompyuter tizimlarining rivojlanis h tarixi o'nlab yildan ko'proq davom etnnoqda. Ehtinnol, bu ilm- fan va texnologiyalarning ichki taraqqiyoti dunyo yutuqlari darajasida bo'lgan va ba'zi hollarda ulardan ustun bo'lgan kam sonli sohalardan biridir. DSP - protsessorlari raqamli signallarni qayta ishlash uchun mo'ljal langan - raqamli signallarni matematik manipulyatsiyasi. Ular sinnsiz tizim larda, audio va video ishlov berish, boshqaruvtizinnlarida keng qo'llaniladi. DSP- dan foydalanadigan ilovalar soni va ishlov berish algoritmlari ning murakkabligi oshilb borishi bilan, ularga tezlikni oshirish va ji hozlash interfeysi va boshqa ixtisoslashgan tugunlarga nisbatan talablar oshmoqda. Bugungi kunga kelib, DSP ning ko'pgina tu r lr i mavjud, u l r unive rsal va juda tor vazifalarga qaratilgan. 2. NeuroMatrix oilasining protsessorlari "Modul" ilmiy- texnik markazi VLSI L1879VM1 (NM6403) va 1879VM2 (NM6404) ni o'z ichiga olgan raqamli signallarni qayta ishlas h protsessorlari (DSP) NeuroMatrix oilasini ishlab chiqdi, va uzoq muddatda - 1879VM4 (NM6405) uchinchi avlod protsessor. Dastlab, asabiy jarayonlarni qo'llab- quvvatlash uchun taxtalarni yarrtishda, STC mutdxassisleri chet el DSP- laridan foydalanganlar. Biroq, ularning arxitekturasi hal qilinadigan vazifalar sinfiga mos kelnnadi va vaq t o'tishi bilan "Modul" mutaxassislari nafaqat o'zingizning DSP protsessoringizni ishl ab chiqish, balki uni xorijiy analoglardan ham yaxshiroq qilish mumkin degan xulo saga kelishdi. Bunday qurilma NeuroMatrix NM6403 chipi edi. Ushbu oilaning o'ziga xos xususiyati - b u q urilmalarning y uqori i shlashi va n arx nisbati bilan ta'nninlaydigan asl patentlangan vektor- matritsa arxitekturasi. NeuroMatrix oilasining protsessorlari - bu RLIC arxitekturasining yuqori samaradorlikka ega hisoblash asboblari bo'lib, ular VLIW (Juda u zun yo'riqli so'z - juda uzun buyruqli so'z), SIMD (yakka tartibdagi bir nechta ma'lu mot) va superscalar elementlariga ega. Ular 64- bitli vektorli apparatlardagi nnatritsa va vektorli operatsiyalarni qo'llab- quvvatlaydi, bunda ma'lumotlar у i g'iladi (qo'shimcha s obit nuqtali kodda). Har bir vektor ixtiyoriy sig'imning bir nechta elementlaridan iborat bo'lishi mumkin, ammo vektorning barcha elementlarining um umiy sig'inni 64 bit bo'lishi kerak. L1879VM1 protsessor L1879VM1 protsessori etti yildan ko'proq vaqtdan beri mavju d. U Samsung ttmonidan 0,^5 mikmn texnologik standartlarga ega CMOS texnol ogiyasi bo'yicha ishlab chiqariladi. Protsessor 40 MGts gacha bo'lgan chastotalarda - 40 . . . + 85 ° C gacha bo'lgan harorat oralig'ida ishlaydi va 3.0-3.6 V. dan kuchlanish. 199 9 yilda ushbu protsessorning mikroprotsessor yadrosidan foydalanish uchun litsenziya Fujitsu tomonidan olingan. L1879BM1 32 bitli skorali ma'lumotlar va 64 bitli blok ma'lumotlarga kiritilgan 1 dan 64 gacha bo'lgan dasturlashtiriladi gan bitlarning vektor ma'lumotlari bilan ishlashni qo'llab- quvvatlaydi. NeurOMATRIX NM6403 neyron signal protsessor ("Module" k ompaniyasi, 50 MGts chastotada 1,3 Vt quvvat sarfi; o ish sharoitlari: - 60 ... + 85C. NeuroMatrix NM6403 NeuroMatrixCore (NMC) protsessor yadros iga asoslangan bo'lib, u VLIM / SIMD arxitekturasi (Ver ilog tili) bilan yuqori samarali DSP protsessorining sintez qilinadigan modelidir. Protsessor quyidagilarni o'z ichiga oladi: 32- bitli RISC 32- bitli ma'lumotlarga skalif arifmetik, mantiqiy va siljish operatsiyalarini bajaradigan, 5 bosqichli quvurlar bilan ishlayd igan, shuningdek dasturning bajarilishini boshqaruvchi protsessor. RISC protsesso ri asl yo'riq tizimidan foydalanadi. Buyruqlar 32 va 64 bitli bo'lib, bitta buyruq odat da ikkita operatsiyani belgilaydi: arifnnetikva kiritish- chiqiss; 64- bitli nna'lumotlar vektorlarida arifmetik va mantiqiy amallarni baja radigan vektorli tugun; Ikki xil 64 bitli tashqi xotira interfeysi - mahalliy (LMI) va global (GMI). Har bir interfeys SRAM / DRAM kabi tashqi xotiraning ikkita banki bilan umumiy sig'imi 8 GB (231 32 bitli hujayralar) bilan ishlashga imkon beradi. Shunday qilib), mavjud manzil maydoni 16 Gb (2- rasm). Almashinish 32 va 64 bitli ma'lumotlarda sodir bo'ladi. Manzilning eng kam ahamiyatga ega bo'lgan bitimidan faqat 32- bitli ma'lumot almashilganda foydalaniladi. LMI va GMI interfeyslari boshqa protsessor bilan umumiy xotirani alnnashishni qo'llab- quvvatlaydi; Xotira va portlar orasidagi 64 bitli ma'lumotlar; • Sizgatashqi avtobuslardan birini oltita ichki avtobusning biriga dinamik ravishda ulashga imkon beruvchi ma'lumotlar uzatgichi: IEB buyruq avtobus lari, SDIB/SDOB skalyar ma'lumotlarni kiritish / chiqarish, VDIB / VDOB vekto rli kirish / chiqish ma'lumotlari, shuningdek, WB kirish og'irligi avtobusi bilan. Barch a shinalar 64 bitli.1- rasm. Protsessor tuzilishi. 5- Mavzu:Shinalar va boshqa o'zaro bog'lovchi hamda aloqa tarmoqlarining vazifalari. Sinnsiz bog'lanish. Bunda kompyuterlar bir- biri bilan simsiz aloqa vositalar yordamida, ya'ni radio to'lqinlar, infraqizil nurlar, WiFi va Bluetooth texnologiyalari yordamida bog'lanadi. Bir- biri bilan bog'langan kompyuterlarning bunday majnnuasi kompyuter tarnnog'ini tashkil etadi. Tarmoq - kompyuterlar, terminallar va boshqa qurilmalarning ma'lumot almashishni ta'nninlaydigan aloqa kanallari bilan o'zaro bog'langan majnnuasi. Kompyuterlararo ma'lumotlarni almashishni ta'minlab beruvchi bunday tarmoqlar kompyuter tarmoqlari deb ataladi. Kompyuter tarmoqlarini ularning geografik joylashishi, masshtabi hamda hajnniga qarab bir nechta turlarga ajratish mumkin, masalan: Lokal tarnnoq - bir korxona yoki muassasadagi bir nechta yaqin binolardagi kompyuterlarni o'zaro bog'lagan tarmoq. Mintaqaviy tarmoqlar - mamlakat, shahar, va viloyatlar darajasida kompyuterlarni va lokal tarmoqlarni maxsus aloqa yoki telekommunikasiya kanallari orqali o'zaro bog'lagan tarmoqlar. Global tarmoqlar - o'ziga butun dunyo kompyuterlarini, abonentlarini, lokal va mintaqaviy tarmoqlarini telekommunikasiya (kabelli, simsiz, sun'iy yo'ldosh) aloqalari tarmog'i orqali bog'lagan yiriktarmoq. Tarmoq orqali axborotlarni uzoq masofalarga uzatish imkoniyati vujudga keldi. Tarmoq axborotlarni uzatish, alohida foydalanilayotgan kompyuterlarni birgalikda ishlashini tashkil qilish, bitta masalani bir nechta kompyuter yordamida yechish imkoniyatlarini beradi. Bundan tashqari har bir kompyuterni ma'lum bir vazifani bajarishga ixtisoslashtirish va kompyuterlarning resurslaridan (ma'lumotlari, xotirasi) birgalikda foydalanish, hamda butun dunyo kompyuterlarini o'zida birlashtirgan Internet tarnnog'iga bog'lanish mumkin. Tarmoq taqdinn etadigan hizmatlar. Kompyuter tarnnoqlari axborotlarni elektr signallari ko'rinishida uzatish va qabul qilishga ixtisoslashgan muhit. Tarmoqlar biror maqsadga erishish uchun quriladi, ya'ni bog'langan kompyuterlar orqali biror masalalami yechish uchun ixtisoslashtiriladi. Tarmoq xizmatlariga quyidagilami misol tariqasida keltirish mumkin: Fayl server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar asosiy kompyuterning (server) ma'lumotlaridan foydalanish yoki o'z ma'lumotlarini asosiy kompyuter xotirasiga joylashtirish mumkin; Print server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar o'z ma'lumotlarini xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi orqali qog'ozga chop qilishi mumkin; Proksi server xizmati. Bunda tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlar xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi orqali bir vaqtda Internet yoki boshqa xizmatlardan foydalanishi mumkin; Kompyuter va foydalanuvchi boshqaruvi xizmati. Bunda tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlarning va ularda qayd qilingan foydalanuvchilarning tarnnoqda o'zini tutishi hamda faoliyat yuritishi belgilanadi va nazorat qilinadi. Tarmoq har doim bir nechta komp'yuterlarni birlashtiradi va ulardan har biri o'z axborotlarini uzatish va qabul qilish imkoniyatiga ega. Axborot uzatish va qabul qilish komp'yuterlar o'rtasida navbat bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun har qanday tarmoqda axborot almashinuvi boshqarib turiladi. Bu esa o'z navbatida kompyuterlar o'rtasidagi axborot to'qnashishi va buzilishini oldini oladi yoki bartaraf qiladi. Kompyuterlar tarmoqlari tashkil etilgandan so'ng undagi barcha kompyuterlarning manzillari belgilanadi. Chunki axborotlarni tarmoq orqali bir kompyuterdan boshqasiga uzatish kompyuter manzillari orqali amalga oshiriladi. Jo'natilayotgan axborotga oddiy hayotinnizdagi xat jo'natish jarayoni kabi uzatuvchi va qabul qiluvchi manzillari ko'rsatiladi va tarmoqqa uzatiladi. Har bir kompyuter kelgan axborotdagi qabul qiluvchi manzilini o'zining manzili bilan solishtiradi, agar manzillar mos kelsa, u holda axborotni qabul qilib oladi va uzatuvchiga qabul qilib olganligi to'g'risida tasdiq yo'llaydi. Xuddi shu tariqa kompyuterlararo axborot almashiniladi. Manzil tushunchasi. Kompyuter tarmoqlarida manzil tushunchasi sifatida quyidagi fikrlarni keltirish mumkin: Manzil kompyuter xotirasining qismlarini, kompyuter kiritish- chiqarish qurilnnalari portini, hisoblash tarmog'i kompyuterlarini hamda boshqa ma'lumot manbalarini yoki ularni uzatish uchun belgilangan joyni aniqlaydi. Manzil hisoblash tarmoqlarida uzatilayotgan ma'lumotlarni qabul qiluvchi yoki jo'natuvchilarni aniqlovchi ma'lumotlar ketma- ketligi. Axborot muhitida tezlik tushunchasi, birliklari va axborot kanallari sig'inni. Ma'lum vaqt oralig'ida aloqa muhitlari orqali uzatiladigan axborot hajnni - uning uzatilish tezligini belgilaydi. Xar qanday harakatlanuvchi jism va modda uchun tezlik tushunchasi va uning o'lchov birliklari mavjud bo'lganidek, axborotning ham uzatish tezligi hamda o'lchov birliklari mavjuddir, bular: Bit/sekund - bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan bitlar soni; Kbit/sekund - bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan minglab yaxlitlangan bitlar soni; Mbit/sekund - bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan millionlab yaxlitlangan bitlar soni; Gbit/sekund - bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan milliardlab yaxlitlangan bitlar soni. Axborot kanallarining sihinni ular orqali ma'lum vaqt oralig'ida uzatiladigan axborot hajnni bilan belgilanadi. Bu o'z navbatida axborot kanallarining o'tkazish qobilyatini anglatadi. Axborotlarni qidirish tizinnlari. Internet tarmog'idagi qidiruv tushunchasi shuni anglatadiki, bunda har bir foydalanuvchi o'ziga kerakli bo'lgan biror ma'lumot yoki materialni maxsus qidiruv tizinnlari orqali topish imkoniyatiga ega bo'ladi. Internet tarmog'i foydalanuvchilari qidiruvni Internet muhitida joylashgan veb- saytlar, ularning manzili va ichki ma'lumotlari bo'yicha olib> borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bo'lgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi. Internet tarmog'i shunday bir muhitki, u o'zida turli ko'rinishdagi va turli tillardagi ko'plab axborotlarni jamlagan. Bunda ushbu axborotlar ichidan kerakli bo'lgan ma'lumotlarni qidirib topish muammosi paydo bo'ladi. Internet tarmog'ida har bir foydalanuvchi axborotni qidirish uchun o'zbek, rus, inglizyoki boshqa tillardagi bir yoki bir necha so'zdan tashkil topgan so'rovlardan foydalanadi. Ya'ni ma'lumotlarni uning sarlavhasi yoki uning tarkibida ishtirok etgan so'zlar va jumlalar bo'yicha qidirib topish mumkin. Bunda foydalanuvchi tomonidan Internet qidiruv tizimi qidiruv maydoniga kerakli ma'lumotga doir so'z yoki jumla kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushiriladi. Shundan so'ng qidiruv tizimi foydalanuvchiga o'zi tomonidan kiritilgan so'z yoki jumlaga mos keluvchi ma'lumotlarni qidirib topadi va kompyuter ekranida ularning ro'yxatini hosil qiladi. Va nihoyat ro'yxatdagi ma'lumotlarni ketnna- ket ko'rib chiqilit) kerakli bo'lganlari kompyuterga saqlab olinadi. Ko'rib o'tilganidek, har bir foydalanuvchi Internet tarnnog'i orqali o'ziga kerakli bo'lgan ma'lumotlarni uning mavzusi hamda tarkibidagi so'z yoki jumla bo'yicha qidirib topishi mumkin, lekin Internet tarmog'ida ma'lumotlar shunchalik ko'p)- ki, ta'kidlab o'tilgan usul samara bermasligi mumkin. Bunday hollarda Internet qidiruv tizimlari qidiruvning bir qancha qo'shinncha usullari bo'yicha qidiruvni taqdim etadi, bular: ma'lumotlarni uning tili bo'yicha qidiruv; ma'lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) bo'yicha qidiruv; ma'lumotlarni uning joylashgan mintaqasi bo'yicha qidiruv; ma'lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi bo'yicha qidiruv; ma'lumotlarni uning joylashgan Internet zonasi bo'yicha qidiruv; ma'lumotlarni xavfsiz qidiruv. Rasmlar ma'lumotlarning grafik yoki tasvir ko'rinishi hisoblanadi. Internet tarmog'ida grafik ma'lumotlarning ko'plab turlari uchraydi, ya'ni: chizma (vektor), foto (rastr), harakatlanuvchi (animasiya) hamda siqilgan rasmlar. Bunday grafik ma'lumotlar tarkibida matnli axborot mavjud bo'lmaydi. Shundan ko'rinib turit)diki, demak rasm ko'rinishidagi ma'lumotlar ustida faqatgina uning nomi yoki turi bo'yicha qidiruv olib borish mumkin. Ko'pgina internet qidiruv tizinnlari grafik yoki tasvir ko'rinishidagi ma'lumotlarni qidirish uchun alohida bo'limga ega bo'lib), bu bo'lim orqali ixtiyoriy turdagi rasmlarni ularning nomlari bo'yicha qidiruvni amalga oshirish mumkin. Masalan, quyidagi rasmga shunday qidiruv tizimlarining biri tasvirlangan. Internet tamog'ida matnli yoki rasm ko'rinishidagi ma'lumotlardan tashqari musiqa va video ma'lumotlarning ham ko'plab manbalari mavjud. Internet tarmog'i orqali har bir foydalanuvchi musiqa eshitishi radio tinglashi, teledasturlar yoki videofilmlarni tomosha qilishi mumkin. Internet orqali radioeshittirish va teledasturlar namoyishi ma'lum, ushbu turdagi xizmatlarni taqdim etuvchi tizinnlar (serverlar) tomonidan amalga oshiriladi. Internet orqali radio tinglash yoki teleko'rsatuvni tomosha qilish uchun ushbu tizinnga bog'lanishni o'zi kifoyadir. Ammo musiqa va filmlar Internet tarnnog'iga ulangan kompyuterlarda alohida material ko'rinishida saqlanadi. Ularni tinglash, tomosha qilish yoki kompyuterga ko'chirib olish uchun avvalo kerakligini qidirib) topish zarur. Musiqa va video materiallari ustida ham grafik (rasm) materiallar kabi uning nomi yoki izohi bo'yicha qidiruv olib borish mumkin. Bunda musiqa va filmlarni qidirib) topish uchun qidiruv tizimi maydoniga materialning nomi yoki uning izohiga taalluqli biror jumla kiritiladi va qidiruv tizinni ishga tushiriladi. Shundan so'ng qidiruv tizinni tomonidan kiritilgan jumlaga mos keluvchi musiqa va video materiallar joylashgan veb- saytlarning ro'yxati shakllantiriladi. Ro'yxatdagi veb- saytlar foydalanuvchi tomonidan birin - ketin ko'rib chiqiladi va kerakli materiallar kompyuterga saqlab olinadi. Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati: 1 . A.C.Каримов ва бошкалар. Электротехника ва электроника асослари. Т. «Укитувчи» 1995 йил. 2. А.Я.Шихин и другие. Электротехника. М. «Высшая школа» 1989 год. 3. А.Рахимов. Электротехника ва электроника асослари .Т. «Укитувчи» 1998 йил. 4. A.И. Холбобоев, Н.А.Хошимов. Умумий электротехника ва электроника асослари. 2000 йил. 5. B.В.Паушин и другие. Основа автоматики вычислительный Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|