Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev



Yüklə 2,48 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə68/197
tarix02.12.2023
ölçüsü2,48 Mb.
#137094
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   197
Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil qilish

O‘yin rejasi 
 
3.1. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish imkoniyatlari to„g„risida tushun-
cha; 
3.2. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish konsepsiyalarini ishlab chiqish; 
3.3. Kichik biznesda TG„ ni amalga oshirish prinsiplarini o„rganish; 
3.4. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishning asosiy bosqichlari va ularni 
tahlil qilish; 
3.5. Mavzuga xulosa yasash va uyga topshiriq berish. 
 
O‘yin senariysi 
 
Tashkiliy masalalar 
№ 
O‘qituvchining harakatlari 
Talabaning vazifalari 
1. Tadbirkorlik 
vazifasini 
amalga 
oshirish 
imkoniyatlari to„g„risida tushuncha 
* Tadbirkorlik g„oyasini tanlash, tadbirkorlik 
g„oyasining iqtisodiy samaradorligini baholash 
to„g„risidagi o„tgan mashg„ulotlarni takrorlaydi 
hamda natijalarni umumlashtiradi 
* Talabalarga savol beradi: 

Tadbirkorlik imkoniyati deganda nimani 

Tadbirkorlik imkoniyati 


115 
tushunasiz va u qanday aniqlanadi? 
tushunchasiga ta‟rif be-
radi. 

Tadbirkorlik 
imkoni-
yatini 
aniqlovchi 
ko„rsatkichlarni 
sanab 
beradi. 

Tadbirkorlik g„oyasi nima? 

Tadbirkorlik g„oyasiga 
ta‟rif beradi. 

Tadbirkorlik g„oyasini tanlash qoidasini 
ayting 

Tadbirkorlik g„oyasini 
tanlash qoidasini aytib 
beradi. 

Tadbirkorlik g„oyasini iqtisodiy samarador-
ligini aniqlovchi ko„rsatkichlarni aytib bering. 

Ko„rsatkichlarni 
aytib 
beradi. 

Ko„rsatkichlarni 
hisoblash formulalarini 
keltiradi. 
* Talabalar bilan samimiy munosabat o„rnatadi
* Savollarga berilayotgan noto„g„ri javoblar 
baholanmasligini, javob berish uchun ikki-
lanmasliklarini (chunki talaba o„rganish jarayon-
ida xato qilishga haqlidir), bahoni yakuniy na-
tijalarga qarab quyilishini ta‟kidlaydi. 
* Talabalarga savol berishga tortinmaslikni 
ta‟kidlaydi. 
* To„g„ri javobni aytadi va asoslab beradi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish im-
koniyatlari to„g„risida talabalarga tushuncha be-
radi. 

Ma‟ruzada o„tilgan ma-
teriallarni eslaydi 
* Talaba o„zi tanlagan tadbirkorlik g„oyasini 
amalga oshirishni qanday tasavvur qilishini 
munozara (diskussiya) qiladi. 

Talabalar 
munozarada 
qatnashadi. 
* To„g„ri aytilgan fikrlarni ma‟qullaydi. 
* Talabalar fikrlarini to„ldiradi. 
* Mashg„ulot rejasini birinchi savoli bo„yicha 
materiallarni umumlashtiradi 
* Ikkinchi savolni o„rgatishga o„tadi 
2. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish konsep-
siyalarini ishlab chiqish 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyalarini 
ishlab 
chiqish 
zarurligini
tushuntirishga harakat qiladi. 
* Talabalarga savol berib munozara tashkil qi-
ladi 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon-

Talabalar fikr – mulo-


116 
sepsiyalarini ishlab chiqish nima uchun zarur? 
hazalarini aytadilar 
* Talabalarni fikr - mulohazalarini eshitadi. 
* Aytilgan fikr - mulohazalarni umumlashtiradi.

Yaxshi 
bildirilgan 
fikrlarni 
qo„llab-
quvvatlaydi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyalarini mazmuni to„g„risidagi jadvalni 
namoyish qiladi. 

Talabalar jadval ma‟lu-
motlari bilan tanisha-
dilar 
* Konsepsiyaning asosiy bo„limlari yuzasidan 
savollar beradi: 
* Ishlab chiqariladigan mahsulot (ko„rsatiladi-
gan xizmat)ning yillik hajmi qanday omillarga 
bog„liq? 

4ta omilni izohlab be-
radi 
* Mahsulotni ishlab chiqarish (xizmat ko„rsa-
tish) bilan bog„liq bo„lgan ishlar turlarini ayting? 

Ishlar tarkibi va mazmu-
nini aytib beradi. 
* Rejalashtirilgan yillik mahsulot (xizmat) 
hajmini ishlab chiqarish uchun taxminiy ish-
lovchilar sonini qanday aniqlanadi? 

Hisoblash yo„llarini ay-
tadi. 

Kasbi 
va 
malakasini 
izohlaydi 
* Yillik mahsulot (xizmat) hajmini ishlab 
chiqarish uchun zarur bo„lgan dastgoh, asbob-
uskunalar miqdori qanday aniqlanadi? 

Zaruriy dastgoh, asbob-
uskunalar miqdorini hi-
soblash usullarini aytib 
beradi. 
* Ishlab chiqarish va ma‟muriy xonalar uchun 
zaruriy yer maydoni qanday aniqlanadi? 

Yer maydonini ish turi-
ga qarab hisoblash tarti-
bini tushuntirib beradi. 
*Savollarga to„g„ri javob bergan talabalarni 
rag„batlantiradi. 
* 5-6 kishidan iborat kichik guruhlarni tashkil 
qilib, ularni oldiga har bir talabani tanlagan 
g„oyasini amalga oshirish konsepsiyasini 
quyidagi tartibda ishlab chiqishni va muhokama 
qilishni vazifa qilib qo„yadi: 

Kichik guruhdagi tala-
balar guruhining har bir 
a‟zosini 
tadbirkorlik 
g„oyasi amalga oshirish 
konsepsiyasini 
tuzish 
va muhokama qilishda 
ishtirok etadi. 

O„zining taklifini kiri-
tadi. 

Guruh a‟zolari bilan 
umumiy xulosaga keli-
shadi. 
* Mahsulotni tayyorlash (xizmat ko„rsatish) 
uchun qanday ish turlarini bajarish zarur? 

Operatsiyalar (ish tur-
lari) ni aniqlaydi. 
* Har bir operatsiyani bajarish uchun zarur 
bo„lgan dastgohlarni aniqlang. 

Dastgohlarning turlarini 
belgilaydi. 


117 

Rejalashtirilgan 
yillik 
mahsulot 
ishlab 
chiqarish (xizmat ko„rsatish) hajmining eng kam 
va eng ko„p miqdorini belgilang. 

Bir smenada va 1 yilda 
ishlab 
chiqariladigan 
mahsulot (ko„rsatiladi-
gan xizmat)ning taxmi-
niy miqdorini belgi-
laydi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko„rsatish) rejasini bajarish uchun belgilangan 
dastgohlarga xizmat ko„rsatish uchun zarur 
bo„lgan ishchilar sonini aniqlang. 

Ishchilar sonini hisob-
laydi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko„rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo„lgan 
xom ashyo sarfi va turlarini aniqlang. 

Xom ashyo turlarini 
aniqlaydi. 

Xom 
ashyo 
sarfini 
hisob-kitob qiladi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko„rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo„lgan 
maydonni aniqlang. 

Zaruriy maydon yuzasi-
ni hisob-kitob qiladi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyasini ishlab chiqish namunasini o„qib, un-
dan tanlagan Tadbirkorlik g„oyasiga konsep-siya 
tuzish uchun foydalanishni tavsiya qiladi. 

Konsepsiya tuzish na-
munasini o„rganib, o„zi 
tanlagan 
tadbirkorlik 
g„oyasini amalga oshi-
rish 
konsepsiyalarini 
tuzadi. 
* Kichik guruh boshliqlarini axborotlarini eshit-
adi. 

Muzokarada 
ishtirok 
etadi. 
* Savollar beradi, to„g„ri izohlarga qo„shiladi, 
noto„g„ri talqinlarni talabalar bilan birgalikda 
yechimini topadi, muzokarani talabalar oldiga 
qo„yilgan maqsadga erishishga qarata yo„nal-
tiradi. 
* Konsepsiyalarni to„g„ri tuzgan talabalarni 
rag„batlantiradi. 
* Guruh talabalariga topshiriqni yetarli dara-
jasida bajarganliklari uchun minnatdorchilik 
bildiradi. 
* Ikkinchi savol bo„yicha materiallarni 
umumlashtiradi. 
* Mashg„ulot rejasining uchinchi savolini 
o„rgatishga o„tadi. 
3. Kichik biznesda tadbirkorlik g„oyasini amalga 
oshirish prinsiplari 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishda duch 
keladigan muammolar yoritilgan jadval ma‟lu-
motlari bilan talabalarni tanishtiradi. 

Jadvallardagi 
ma‟lu-
motlar bilan tanisha-
dilar


118 
* Har bir muammoni tushuntiradi va savollar be-
radi: 
* Moliyaviy muammolarga qanday omillar ta‟sir 
qiladi? 

Muammoga ta‟sir qi-
luvchi omillarni kelti-
radi. 
* Tadbirkorning moliyaviy imkoniyati ni-
malarga bog„liq? 

Tadbirkorning moliya-
viy imkoniyatlarini aso-
slab beradi. 
* Kapital qo„yilmalarni qoplash muddati degan-
da nimani tushunasiz? 

Kapital qo„yilmalarni 
qoplash muddatini maz-
munini tushuntirib be-
radi. 

Shunga doir misollar 
keltiradi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishda 
texnologik muammolarni keltirib chiqaruvchi 
parametrlarni ayting. 

Texnologik muammo-
larni keltirib chiqaruv-
chi parametrlarni kelti-
radi.
* Bino bilan ta‟minlash tadbirkorlik g„oyasining
qanday xususiyatlariga bog„liq?

Tadbirkorlik g„oyasini 
zaruriy bino maydoniga 
ta‟sir etuvchi belgilarini 
sanab o„tadi. 
* Ekologik muammolar nima va ularni bartaraf 
qilish nima uchun zarur? 

Ekologik 
muammolar 
va ularni hal qilishning 
ahamiyati 
to„g„risida 
gapirib beradi. 
* Savollarga to„g„ri javob bergan talabalarni 
rag„batlantiradi. 
Zarur 
bo„lsa, 
javoblarni 
to„ldiradi. 
* Kichik biznesda tadbirkorlik g„oyasini amalga 
oshirish prinsiplarini o„rgatadi. 

Tanlagan tadbirkorlik 
g„oyasini amalga oshi-
rish prinsiplarini tuza-
dilar. 
* Uchinchi savol bo„yicha o„tilganlarni 
umumlashtiradi. 
* Mashg„ulot rejasidagi 4-savolni o„rgatishga 
kirishadi. 
4. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishning aso-
siy bosqichlari va ularni tahlil qilish. 
* Talabalarga o„tgan ma‟ruzalardan tadbirkorlik 
g„oyasini tanlash mavzusini eslashni so„raydi. 

O„tilgan mavzuni eslay-
dilar, zarur bo„lsa, ma‟-
ruzani o„qib chiqadilar. 
* Savol beradi: tadbirkorlik g„oyasini amalga 
oshirishda boshlang„ich manba bo„lib nima 

G„oyani amalga oshi-
rishning asosiy manbai-


119 
hisoblanadi? 
ni asoslab beradi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishni aso-
siy bosqichlarini tanlashni o„rgatadi. 

G„oyani 
amalga 
oshirishning 
asosiy 
bosqichlarini aytib be-
radi. 
* Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish bos-
qichlarini tahlil qilishni o„rgatadi: 

Tanlangan 
g„oyasini 
amalga oshirish bos-
qichlarini tahlil qiladi 

Moliyaviy tomondan amalga oshiriluvchan-
likni; 

Texnologik jihatdan amalga oshiruvchanlikni; 

Amalga oshirishda kadrlar muammosini; 

Bino (maydon) muammosini; 

Moddiy-texnika ta‟minoti muammolarini; 

Ekologik muammolarni. 
* Har bir talabaga uslubiy qo„llanmani «Tad-
birkorlik g„oyasini amalga oshirishni tahlil qi-
lish usullari» ni o„qib, mustaqil ravishda o„zi 
tanlagan g„oyani har bir bosqichini o„ziga xos 
qoidalari asosida tahlil qilishni topshiradi. 

Tahlil qilish namuna-
sini o„rganadi. 

Tanlagan 
g„oyasini 
amalga oshirishni har 
bir bosqichi bo„yicha 
tahlil qiladi. 
* Tahlil natijalarini ko„rib chiqadi 

Tahlil natijalarini izoh-
lab beradi. 
* Talabalarning mashg„ulot bo„yicha yakuniy 
xulosalarini muhokama qiladi. 

Talabalar muhokamada 
qatnashadilar 
* Yaxshi bajarilgan ishlarni ma‟qullaydi va 
talabalarni rag„batlantiradi. 
* Guruh talabalariga ishni bajarishda mustaqil 
bilimga ega ekanliklari, fikr-mulohazalari, 
mashg„ulotni talab darajasida bajarganliklari 
uchun minnatdorchilik bildiradi. 

Mashg„ulotni yakunlash, umumlashtirish va 
uyga vazifa topshirish 
* Mashg„ulotga yakun yasaydi. 
* O„tilgan mavzular: 
- Tadbirkorlik g„oyasini tanlash. 
- Tadbirkorlik g„oyasini iqtisodiy samara-
dorligini aniqlash natijalari. 
- Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish im-
koniyatlarini tahlili bo„yicha ma‟lumotlarni 
umumlashtiradi. 

Har talaba o„tilgan 
mavzular 
bo„yicha 
amaliy mashg„ulot nati-
jalarini umumlashtiradi. 


120 
* Har bir talabaga har ikkala mashg„ulot 
bo„yicha natijalarni umumlashtirish va yakuniy 
xulosa yasashni topshiradi. Tanlagan g„oyalarni 
kelgusida amalga oshirishga talabani qiziqti-
radi. 

Mashg„ulot natijalarini 
taqqoslab tadbirkorlik 
g„oyasini 
maqsadga 
muvofiq 
tanlaganini 
asoslaydi va kelgusida 
uni amalga oshirish re-
jalarini tuzadi. 
* Ishni topshirish uchun tayyorlashni buyuradi. 

Ishni tayyorlab topshi-
radi. 

Yüklə 2,48 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   197




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin