Mühazirə 1 Nanotexnologiya

İstifadə olunan ədəbiyyat

1. 
   F.M. Hacıyev və b. “Azərbaycan Respublikasının quruda yerləşən axtarış-kəşfiyyat sahələrinin hidrokimyəvi materiallar toplusu”, Neftqazelmitədqiqatlayihə İnstitutunun geoloji fondu. Bakı, 1998, s. 322.
   
2. 
   B.Ə.Bağırov “Neft-qaz mədən geologiyası”, ADNA, Bakı-2011, 311 səh.
   
3. 
   A. Echelh, T. Hess, R. Sakraboni, Reusing oil and gas produced water for irrigation of food crops in drylands. Agric. Water Manage. 206 (2018), 124-134.
   
4. 
   C. Clark, J. Veil, Prod. Water Volumes and Management Practices in the US.
   
5. 
   J. Fillo, S. Koraido, J. Evans, Sources, characteristics, and management of prod. waters from natural gas production and storage operation, Prod. Water 46 (1992) 151-161.
   
6. 
   J. Neff, T. Sauer, A. Hart, Bioaccumulation of hydrocarbons from produced water discharged to offshore waters of the US Gulf of Mexico, Produced Water 441-447 (2011).
   
7. 
   L. Martin, 10 Prod. water Treat. Technologies Evaluting the Pros and Cons, (2014) Wateronline.com.
   
8. 
   P. Bhadja, R. Kundu, Status of the seawater quality at few industrially important coasts of Gujarat (India) off Arabian Sea, Indian J. Geo-Mar. Sci. 41 (1) (2012) 90-97.
   
9. 
   T.Sirivedhin, J. McCue, L. Dallbauman, Reclaiming prod. water for beneficial use salt removal by electrodialysis, J. Membrane Sci 243 (1-2) (2004) 335-343.
   
10. 
    US Environmental Protection Agency, Project Profile of the Oil and Gas Extraction Indust., Office of Enforcement and Compliance Assurance, USEPA, Washington, 2000.
    

Mühazirə 6
Layın energetik xüsusiyyətləri
Lay təzyiqi və temperaturu.
Plan:

1. 
   Lay təzyiqi.
   
2. 
   Lay temperaturu:
   
   1. 
      Geotermik qradiyent.
      
   2. 
      Geotermik pillə.
      

Neft və qazın hasil edilməsi üçün onların məsaməli mühitdə hərəkətetmə qabiliyyəti olmalıdır.

Neft və qaz yataqlarının digər faydalı qazıntılar mənbəyindən əsas fərqi onların təbii enerjilərinin olması və neftin, һabelə qazın yer uzərinə çıxarılmasında bu enerjidən istifadə edilməsidir. Һəmin enerjini xarakterizə edən əsas parametrlər lay təzyiqi və temperaturudur. Lay şəraiti əsas olaraq təzyiq və temperaturla xarakterizə edilir. Laydakı neftin, qazın və suyun xassələri һəmin parametrlərdən asılı olaraq muəyyən edilir. Layı təşkil edən suxurlarda lay temperatur və təzyiqin təsiri altında olur.
Layda hərəkəti reallaşdıran amil isə hər şeydən əvvəl onun təzyiqidir: yataqda təzyiqin yüksək olması flüidləri quyu dibinə aktiv hərəkətinə gətirirsə, az olduqda isə, əksinə, onların yerdəyişməsini çətinləşdirir.
Lakin temperaturun da neftin hərəkətinə təsiri vardır. Bu təsir, hər şeydən əvvəl, neftin özülülüyünün dəyişməsi ilə əlaqədardır: layda temperaturun yüksəkliyi şəraitində neftin özülülüyü az olur ki, bu da onun hərəkətini artırır.
Yataqların enerji xüsusiyyətlərini formalaşdıran amil lay rejimi adlanır. Məsələn layın qanad hissələrində yerləşən sular işlənilmə prosesində onun daxilinə aktiv hərəkət edə bilirsə, burada yerləşən neft yığımlarını tədricən sıxışdırıb quyulara doğru itələyir. Layda belə şərait olmadıqda isə, onun ilk lay təzyiqləri işlənilmə prosesində kəskin azalır ki, bu da məsaməli mühitdə yerləşən neftin hərəkətini məhdudlaşdırır.