MühaziRƏ 8 Standartlaşdırmanın metodiki əsasları

a; 1,5849a; 2,5119a; 3,9811a; 6,3096a; 10a
Ədədləri yuvarlaqlaşdırdıqdan sonra aşağıdakı sıra alınır:
1;1,6;2,5; 4,0; 6,3; 10
Alınmış bu sıra hər iki istiqamətdə davam etdirilə bilər. Şərti olaraq R 5 ilə işarə edilən bu sıradan sonra R10, R20, R40 əsas sıralar və R80 və R160 əlavə sıralar təşkil edilmişdir ki, onları da Renar sıraları adlandırırlar.
İSO-nun təklifinə görə dörd əsas və iki əlavə onluq üstün tutulan sıralar müəyyənləşdirilmişdir ki, onların da vuruqları cədvəldəki kimidir.

Cədvəl 1. Əsas və əlavə üstün tutulan sıraların vuruqları

Sıranın şərti işarəsi	Silsilənin vuruğu	Sırada hədlərin sayı
R 5		5
R 10		10
R 20		20
R 40		40
R 80		80
R 160		160

Hər hansı sıranın hər onluq ədəd intervalında (1 ... 10, 10 ... 100, 100 ... 1000 və s., həmçinin 1 ... 0,1, 0,1 ... 0,01, 0,01 ... 0,001 və s.) hədlərin sayı bütün sıra boyunca sabit qalır. Beşinci sıranın onluq intervalında hədlərin sayı - 5, onuncuda - 10, iyirmincidə - 20, qırxıncıda - 40, səksənincidə - 80 və yüz altmışıncıda - 160-a bərabərdir.

Məmulatların parametrlərini, ölçülərini və digər xarakteristikalarını müəyyən edən zaman R 5 sırası R10-dan, R10 sırası R20-dən və R20 sırası isə R40-dan üstün tutulmalıdır.
Üstün tutulan ədədlər sıralarından ancaq standartlaşdırma zamanı deyil, həm də hər hansı standartlaşdırılmayan maşınların, cihazların və onların hissələrinin layihələndirilməsi zamanı parametrlərin nominal qiymətlərini seçmək üçün də istifadə etmək lazımdır. Məmulatların parametrlərinin və ölçülərinin ancaq bu cür vahid qanunauyğunluqla qurulması zamanı bu məmulatlar üçün lazım olan komplektləşdirici məmulatların, yarımfabrikatların və materialların parametrləri və ölçüləri öz aralarında uyğunlaşdırıla bilər.
Üstün tutulan ədədlər sırasının tərtib olunması üzrə bir misala baxaq.
Tutaq ki, 3,15-dən 50 mm-dək intervalda su borusu diametrlərinin sırasını qurmaq tələb olunur. Sıra 7 həddən ibarətdir və diametrin qiymətləri bərabər artır. Sıraları ədədi və həndəsi silsilələr üzrə qurmaq tələb olunur.
Ədədi silsilə üzrə qurulmuş sıra ümumi şəkildə aşağıdakı kimi yazıla bilər:
a; a+x; a+2x; a+3x; a+4x; a+5x; a+6x.
Məsələnin şərtinə görə a = 3,15 və a+6x=50. Silsilənin hədlərinin addımını təyin edək:
.
x-in bu qiymətini yuxarıdakı sırada yerinə qoyaraq, aşağıdakı ədədi sıranı alırıq:
3,15; 10,96; 18,77; 26,58; 34,39; 42,20; 50.
Həndəsi silsilə üzrə qurulmuş sıranı ümumi şəkildə aşağıdakı kimi yazırıq:
a; ax; ax²; ax³; ax⁴; ax⁵; ax⁶.
Şərtə görə a = 3,15 və ax⁶ =50. Buradan təyin edirik:

x-in qiymətini yerinə qoyaraq aşağıdakı sıranı alırıq:
3,15; 5; 8; 12,5; 20; 32; 50.
Uzun müddət əldə edilmiş beynəlxalq təcrübə nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, sənaye istehsalatının tələbatını ödəmək üçün üstün tutulan ədədlər sırasını quran zaman həndəsi silsilədən istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Bu zaman silsilənin vuruğunu yuxarıdakı cədvəl 1-dən götürmək lazımdır.