Mühazirə Fənn: Nəqliyyat hüququ Müəllim Sərvərov Bəxtiyar

14. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun mənbələri
Beynəlxalq müqavilələr

Dövlətlərarası beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərini tənzimləyən hüquq

normaları öz normativ ifadəsini, hər şeydən əvvəl, ilk növbədə, beynəlxalq

müqavilələrdə tapır. Söhbət nəqliyyat sahəsində bağlanan dövlətlərarası

beynəlxalq müqavilələrdən gedir; onlara beynəlxalq nəqliyyat sazişləri və ya

nəqliyyat konvensiyaları deyilir. Beynəlxalq nəqliyyat sazişləri (nəqliyyat

konvensiyaları) beynəlxalq nəqliyyat hüququnun əsas və başlıca mənbə növü

hesab edilir.

Əgər dövlətlər arasında beynəlxalq nəqliyyat sazişləri bağlanmazsa, onda

beynəlxalq nəqliyyat daşımaları həyata keçirilə bilməz. Ona görə ki, beynəlxalq

daşımalar bu sazişlərdə müəyyən edilən şərtlərə uyğun olaraq həyata keçirilir;

bu, bir az əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, beynəlxalq daşımaların iki xarakterik

əlamətindən biri hesab edilir. Beynəlxalq nəqliyyat sazişlərində müəyyən

olunan şərtlər isə aşağıdakılara aiddir:

-daşıma (nəqliyyat) sənədinə və onun tərtib olunmasına;

-inzibati-gömrük proseduruna (rəsmiləşdirilməsinə);

-yükün daşınmaya qəbul edilməsinə;

-yükün təyinat yerində sahibinə (yükalana) çatdırılmasına;

-daşıyıcının məsuliyyətinə;

-iddia və pretenziyaların verilməsinə;

-mübahisələrin həll olunmasına və s.

Hal-hazırda beynəlxalq daşımaları hüquqi tənzimetmənin əsas mənbəyi

beynəlxalq nəqliyyat sazişləri hesab olunur; bu sazişlərin bəziləri nəqliyyatın

bütün növlərini əhatə edir. Məsələn, Beynəlxalq qarışıq yük daşımaları

haqqında BMT Konvensiyası (1980-ci il), Avtomobil, dəmir yolu və daxili su

nəqliyyatı ilə təhlükəli yüklərin daşınması zamanı vurulmuş zərərə görə mülki

məsuliyyət haqqında Konvensiya (1989-cu il) belə sazişlərə misaldır. Beynəlxalq

nəqliyyat sazişləri arasında elələri vardır ki, həmin sazişlər nəqliyyatın bir

neçə növünü əhatə edir. Nəqliyyatın ayrı-ayrı növlərinə xüsusi olaraq həsr

edilən beynəlxalq nəqliyyat sazişləri də qəbul olunmuşdur. Məsələn,

Hamburq Qaydaları dənizlə yük daşımalarına, Varşava Konvensiyası isə hava

daşımalarına aiddir.

Beynəlxalq nəqliyyat münasibətləri, əsasən, çoxtərəfli sazişlərlə