Mühazirə konspekti

Şəkil 1.1. Kiçik (a) və böyük (b) müqavimətlərin dolayı metodla ölçülməsi sxemləri 
Burada Om qanununu tətbiq etməklə ampermetr və voltmetrdən istifadə edilir. R reostatı 
vasitəsilə cərəyan və gərginliyin uyğun qiymətlərini tənzim etməklə R
x
 – i belə hesablamaq 
olar: 
)
/
(
v
x
x
v
x
x
R
U
İ
U
İ
İ
U
R
−
=
−
=
burada İ
v
- voltmetrdən axan cərəyan; R
v
- voltmetrin daxili müqavimətidir; əgər
x
v
R
R 
olarsa,
İ
U
R
x
x
/

yazmaq olar. 
Mütləq metodiki xəta
x
R

bir-biri ilə paralel birləşdirilmiş rezistor və voltmetrin 
ümumi müqaviməti ilə ölçülən müqavimətin fərqi kimi müəyyən edilir: 
v
x
x
x
v
x
v
x
x
R
R
R
R
R
R
R
R
R
+
−
=
−
+
=

2
, 
nisbi xəta isə
)
R
R
/(
R
v
x
x
+
−
=


---

Aydındır ki, a) şəklindəki sxem kiçik müqavimətləri ölçmək üçün yararlıdır. 
Böyük müqavimətləri ölçmək üçün b) şəklindəki sxemdən istifadə edilir. Bu halda
R
x
 = (U/İ
x
) – R
A
, 
burada R
A  
- ampermetrin daxili müqavimətidir. Əgər
x
A
R
R 
olarsa, onda R
x
 = U/İ
x 
; mütləq 
xəta
A
x
R
R =

, nisbi xəta isə
x
A
R
R /
=

kimi təyin edilir. 
Ampermetr və voltmetr metodu ilə ölçmənin xətası həmişə istifadə olunan ampermetr və 
voltmetrin gətirilmiş xətalarının cəmindən böyük olur. Bu metoddan adətən qeyri-xətti 
ikiqütblülərin (məsələn, varistorların, termorezistorların və s. ) “nöqtələr” üzrə volt-amper 
xarakteristikalarını təyin etmək üçün istifadə olunur. 
Ampermetr və voltmetr metodu əsasında müqavimətləri ölçmək üçün cihazlar – 
elektromexaniki və elektron – hazırlanıb istehsal olunur.