Mühazirə konspekti

Şəkil 5.1. Rəqəm güc ölçmə çeviricilərinin 
struktur sxemləri 
Bundan əlavə giriş analoq siqnallarını [ u(t) və i(t) ] bir-birinə vuran və nəticəni rəqəm 
formasında verən funksional ARÇ-lərdən (FARÇ) istifadə etməklə də rəqəm güc ölçmə çeviriciləri 
yaratmaq mümkündür (şəkil 5.2). 
Şəkil 5.2. Rəqəm güc ölçmə çeviricisinin 
struktur sxemi 
Elektrik enerjisi sayğaclar vasitəsilə ölçülür.Dəyişən cərəyan sayğaclarında induksiya 
sistemli mexanizmlərdən istifadə olunur. 
Aktiv enerjini ölçmək üçün istifadə olunan elektron sayğaclarından birinin struktur sxemi 
5.3 şəklində göstərilmişdir. 

---

Şəkil 5.3. Aktiv enerji elektron sayğacının struktur sxemi 
Şəkildə GGÇ – gücü gərginliyə çevirən şevirici; GTÇ – gərginlik-tezlik çeviricisi; İS – 
impulslar sayğacıdır. 
Seriya ilə buraxılan aktiv enerji elektron sayğaclarının dəqiqlik sinfi 0,2 – 2,5 – dir. 
Sabit cərəyan elektron sayğacları da tətbiq olunur: kilovatt-saat sayğacları, amper-saat 
sayğacları, gərginlik-saat sayğacları. Amper-saat və volt-saat sayğacları cərəyan-tezlik və yaxud 
gərginlik-tezlik çeviriciləri və sonradan onların impulslarının sayılması əsasında yaradılır. 
6 – 7500 A nominal cərəyanlı 1,0 dəqiqlik sinifli amper-saat sayğacları və 6, 24, 100, 400 
V nominal gərginlikli 0,2 dəqiqlik sinifli gərginlik-saat sayğacları buraxılır. 
Üçfazalı sistemdə yükün xarakterindən və birləşmə sxemindən asılı olmayaraq, aktiv güc 
aşağıdakı kimi müəyyən olunur: 
3
3
3
2
2
2
1
1
1
0
1
cos
cos
cos
1



F
F
F
F
F
F
T
İ
U
İ
U
İ
U
dt
p
T
P
+
+
=
=

. 
Sistem tam simmetrik olduqda bu tənliklər aşağıdakı şəklə düşür: 


cos
3
cos
3
x
x
F
F
İ
U
İ
U
P
=
=
, 
burada

- faza gərginlikləri və cərəyanları arasındakı bucaq; f və x işarələri faza və xətti 
gərginlik və cərəyanları göstərir. 
Üçfazalı sistemdə yükün birləşmə sxemindən (üçbucaq və ya ulduz) asılı olmayaraq sistemin 
gücünün ani qiyməti p  ayrı-ayrı fazaların ani güclərinin cəminə bərabərdir.Buna əsasən qəbulediciləri 
ulduz birləşdirdikdə (şəkil 5.4,a) yazmaq olar: 
p = u
10
i
1
 + u
20
i
2
 + u
30
i
3 , 
burada u
10
, u
20
, u
30
və i
1
, i
2
, i
3
faza gərginlikləri və cərəyanlarının ani qiymətləridir. Bu halda 
gücün ani qiymətini üç halda təsvir etmək olar: 
p = u
13
i
1
 +u
23
i
2
 
p = u
12
i
1
 +u
32
i
3
 
p = u
21
i
2
 +u
31
i
3
Sistem üçbucaq qoşulduqda da (şəkil 6.17,b) həmin nəticələri almaq olar. Beləliklə, 
üçnaqilli üçfazalı sistemin ani gücü yalnız iki təşkiledicinin cəmi kimi ifadə oluna bilər. 
Gücün ani qiymətindən orta qiymətinə (aktiv gücə) keçdikdə alınar: 
)
c
cos
İ
U
cos
İ
U
P
)
b
cos
İ
U
cos
1
İ
U
P
)
a
cos
İ
U
cos
İ
U
P
6
3
31
5
2
21
4
3
32
3
12
2
2
23
1
1
13






+
=
+
=
+
=
(6.4) 
Burada U
13
, U
23
və s. həmçinin İ
1
, İ
2
, və İ
3
xətti gərginlik və cərəyanların təsiredici 
qiymətləri; φ1, φ2,...- uyğun cərəyan və gərginliklər arasındakı faza sürüşmə bucaqlarıdır.